Τα βαθύτερα αίτια του θρησκευτικού εξτρεμισμού
Ουσιαστικά δύο δημοφιλείς θεωρήσεις του φαινομένου υπάρχουν:
α) ο θρησκευτικός εξτρεμισμός απλά αποτελεί μια υπερβολή αυτής καθεαυτής της θρησκείας
β) ο θρησκευτικός εξτρεμισμός δεν σχετίζεται με τη θρησκεία απλά χρησιμοποιείται η θρησκεία ως μέσο από πολιτικές μειονότητες ή περιθωριοποιημένες ομάδες για την κατάληψη της εξουσίας.
Αυτές είναι βασικές ερμηνείες που αποδίδονται στο φαινόμενο όταν αναγνωρίζεται ως κάτι το αρνητικό (όταν δηλαδή ονομάζεται εξτρεμισμός). Δυστυχώς υπάρχει και άλλη αντίληψη ότι στην πραγματικότητα οι εκφραστές του φονταμενταλισμού δεν είναι φανατισμένοι θρησκόληπτοι αλλά αγωνιστές των παραδοσιακών τους αξιών (ό,τι και αν είναι αυτές οι «αξίες») και μάχονται για τον αυτοπροσδιορισμό τους έναντι στη λαίλαπα της παγκοσμιοποίησης (αυτή η άποψη είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στην Ελλάδα σε σημείο όπου πρόσφατα άκουσα από φοιτητή ανώτατης σχολής ότι οι αποκεφαλισμοί στο Ιράκ εντάσσονται στα πλαίσια της νόμιμης άμυνας έναντι στον εισβολέα. Βέβαια του διέφευγε το γεγονός ότι οι περισσότεροι άνθρωποι που εκτελέστηκαν δεν ήταν ένοπλοι στρατιώτες και μερικοί μάλιστα εκτελούσαν αφιλοκερδή εργασία, αλλά όταν πρόκειται για εκδήλωση αντιαμερικανισμού, ο σκοπός αγιάζει τα μέσα).
Δυστυχώς αυτές οι δύο κυρίαρχες αντιλήψεις δεν εξηγούν σε βάθος το φαινόμενο. Καταρχήν η πρώτη θεώρηση δεν εξηγεί ποίοι είναι εκείνοι οι παράγοντες οι οποίοι οδηγούν ορισμένα από τα μέλη μιας θρησκευτικής ομάδας σε αυτή την ακραία μορφή θρησκευτικής έκφρασης η οποία στο ελάχιστο μπορούμε να πούμε ότι βελτιώνει τη ζωή του εξτρεμιστή. Η δεύτερη θεώρηση δε μας εξηγεί τι κάνει το θρησκευτικό εξτρεμισμό το κατάλληλο μέσο για την επιδίωξη της εξουσίας ιδίως αν αναλογιστούμε όλους τους κινδύνους που αυτή η συμπεριφορά ελλοχεύει. Όταν αναφερόμαστε σε μια τόση θεαματική διαστροφή της ανθρώπινης φύσης είναι λίγο δύσκολο να αποκλείσουμε από την εξήγηση του φαινομένου την ίδια την ανθρώπινη φύση πράγμα το οποίο κάνουν και οι δύο προαναφερθείσες θεωρίες και για το λόγο αυτό έχουν μικρή επεξηγηματική δύναμη. Δυστυχώς είναι αδύνατη η λεπτομερής παρουσίαση των μηχανισμών που εμπλέκονται σε αυτό το φαινόμενο μέσα από 2-3 σελίδες κειμένου καθώς αυτό θα αδικούσε δεκαετίες ερευνών και τόμους εργασιών και θα καθιστούσε το κείμενο εξαιρετικά κουραστικό και δύσληπτο. Επομένως θα περάσουμε επί τροχάδην κάποια στοιχεία της κοινωνιοβιολογίας και της εξελικτικής ψυχολογίας τα οποία είναι κλειδιά για την επεξήγηση μας.
Όπως τα διάφορα όργανα του σώματος μας έτσι και ο εγκέφαλος και κατ’ επέκτασιν το μυαλό έχουν σφυρηλατηθεί από τις διεργασίες της φυσικής επιλογής κατά τέτοιο τρόπο ώστε να αντεπεξέρχονται στις εξελικτικές πιέσεις. Οι πιο επίμονες εξελικτικές πιέσεις του ανθρωπίνου είδους και των άμεσων προγόνων του είδους μας προήλθαν από το ίδιο το είδος, από την κοινωνία των ανθρώπων. Ο άνθρωπος αποτελεί κατεξοχήν κοινωνικό είδος και είναι οι κοινωνικές αλληλεπιδράσεις οι οποίες επέβαλαν τις εξελικτικές πιέσεις. Οι πιέσεις αυτές ήταν τόσο ισχυρές που το αποκορύφωμά τους, η ομιλία, αποτελεί ένα αριστούργημα πολυπλοκότητας αδιανόητο στη σύλληψη. Η φυσική επιλογή μας διαμόρφωσε πολυάριθμα ένστικτα με τα οποία η κοινωνική ζωή μας παρουσιάζεται ως δεύτερη φύση, ως ένα παιχνίδι.
Παρόλα αυτά όμως αναλογιστείτε για μια στιγμή πόσο σύνθετη είναι η κοινωνική ζωή και πόσο ασύλληπτα αυτονόητα μας φαίνονται όλα. Πάρτε ως παράδειγμα τον εργασιακό χώρο. Οι περισσότεροι μας στον εργασιακό χώρο αμέσως διαμορφώνουμε διαισθητικές απόψεις για τους συνεργάτες μας. Βάσει αυτής της διαίσθησης ξεχωρίζουμε εκείνους που εμπιστευόμαστε, εκείνους για τους οποίους είμαστε επιφυλακτικοί, εκείνους τους οποίους αντιπαθούμε κτλ, κτλ. Ίσως οι περισσότεροι μας να μπορούμε να δώσουμε κάποιες «λογικές» απαντήσεις αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις η διαίσθηση μας για το συγκεκριμένο άνθρωπο μας αρκεί. Τώρα εάν επιδιώκαμε να κάνουμε μια συνειδητή και λογική απόφαση χωρίς να προσμετρήσουμε καθόλου τη διαίσθησή μας για το ποίους ανθρώπους πρέπει να εμπιστευτούμε και ποίους όχι τότε μάλλον θα περιπλέκαμε την κατάσταση και δε θα βγάζαμε κανέναν συμπέρασμα. Στην πραγματικότητα υπό τη σκιά της συνείδησης εκτυλίσσεται μια ολόκληρη διεργασία από εξειδικευμένους μηχανισμούς του μυαλού που είναι επιφορτισμένοι με την αξιολόγηση και την αντιμετώπιση της κοινωνικής ζωής. Φανταστείτε πόσο χρόνο από τη ζωή σας ξοδεύετε στο να σκεπτόσαστε τι σκέπτονται άλλοι άνθρωποι, τι νομίζουν ότι σκέπτεστε εσείς, αν νομίζουν ότι νομίζετε ότι ξέρουν αυτό που δε θέλετε να μάθουν κ.ο.κ. Με μια πρόταση: η κοινωνική ζωή είναι εξαιρετικά πολύπλοκη και μέσω εξειδικευμένων μηχανισμών-ενστίκτων (χρησιμοποιώ αυτόν τον όρο για να τονίσω ότι οι διεργασίες είναι υποσυνείδητες και το αποτέλεσμα των διεργασιών αυτών συνήθως εκφράζεται ως διαίσθηση ή συναίσθημα) που είναι επιφορτισμένοι με συγκεκριμένη εργασία την κάνουμε εξαιρετικά εύληπτη.
Ας κλείσουμε επομένως αυτή τη σύντομη παρένθεση και ας επανέλθουμε στο αρχικό ζήτημα.
Υπάρχουν έμφυτοι μηχανισμοί οι οποίοι μπορούν να δικαιολογήσουν το θρησκευτικό εξτρεμισμό κι αν ναι ποιοι είναι αυτοί;
Η σύγχρονη ανθρωπολογική έρευνα έχει εστιάσει σε δύο έμφυτους μηχανισμούς του μυαλού (αντί για μηχανισμό ίσως θα ήταν προτιμότερο να αναφερόμαστε σε αυτές τις διεργασίες ως «προγράμματα» όπως τα προγράμματα ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή. Ο παραλληλισμός μάλιστα είναι αρκετά εύστοχος διότι αυτοί οι μηχανισμοί όντως μπορούν να περιγραφούν ως αλγόριθμοι οι οποίοι ενεργοποιούνται όταν έχουν το κατάλληλο input όπως ακριβώς και ένα πρόγραμμα υπολογιστή). Το σημαντικότερο πρόγραμμα που εμπλέκεται είναι εκείνο του σχηματισμού συμμαχιών. Είμαστε όπως είπαμε ένα κοινωνικό είδος και διαθέτουμε μια έμφυτη επιθυμία να οργανωθούμε σε ομάδες. Σε οποιοδήποτε κοινωνικό περιβάλλον και αν βρεθούμε αυτόματα βρίσκουμε φίλους (συμμάχους), αναγνωρίζουμε πιθανούς εχθρούς και ανταποκρινόμαστε ανάλογα. Όπως είχα αναφέρει και σε ένα προηγούμενο κείμενο είναι γνωστό από τα ποικίλα ψυχολογικά πειράματα (Tajfel 1981) ότι αν χωρίσουμε ένα σύνολο ανθρώπων σε 2 διαφορετικές ομάδες με ένα τελείως αυθαίρετο κριτήριο (π.χ. χρώμα παπουτσιών) και τους αναθέσουμε μια συγκεκριμένη εργασία, θα οργανωθούν αμέσως σε ομάδες (συμμαχίες). Το ενδιαφέρον είναι ότι θα αναπτύξουν αμέσως συναισθήματα συμπάθειας για τα μέλη της ίδιας ομάδας ενώ αντίθετα θα αρχίζουν να αντιπαθούν τα αντίπαλα μέλη και σε ορισμένες περιπτώσεις μπορούν να φτάσουν και σε ακραιότητες (αντίστοιχα πειράματα σε νέους είχαν ως αποτέλεσμα τη διακοπή των πειραμάτων λόγω βιαιοπραξιών μεταξύ των νεαρών εξεταζομένων). Επίσης ενδιαφέρον είναι ότι πολλά από τα άτομα που συμμετείχαν στις μελέτες δεν μπορούσαν να δώσουν κάποια εξήγηση για τα αισθήματα αντιπάθειάς τους απέναντι στην αντίπαλη ομάδα. Στην προκειμένη μάλιστα περίπτωση το κριτήριο διαχωρισμού μεταξύ των ομάδων ήταν γελοίο και εν τούτοις αυτό δεν απέτρεψε την εκδήλωση αρνητικών φαινομένων.
Η συμμετοχή σε μια συμμαχία εμπεριέχει πλεονεκτήματα τα οποία αν κάναμε σωστή επιλογή υπερσκελίζουν τα μειονεκτήματα αλλά εν τούτοις έρχεται με ένα υψηλό κόστος. Δεν μπορούμε να φύγουμε. Η λιποταξία και η προδοσία τιμωρείται αυστηρότατα διότι έτσι μόνο διασφαλίζεται ότι η συμμαχία θα αντέξει τον ανταγωνισμό με άλλες συμμαχίες. Προφανώς αν η λιποταξία δεν τιμωρείται και τα μέλη της ομάδας μου δε δείξουν τη δέουσα δέσμευση στη συμμαχία, τότε θα είναι η δική μου συμμαχία που θα είναι πιο αδύναμη από μια άλλη στην οποία επιβάλλονται κυρώσεις. Ουσιαστικά δε διαφέρει καθόλου από την οργάνωση μιας στρατιωτικής μονάδας. Ο μόνος τρόπος για να εξασφαλίσεις ότι οι στρατιώτες σου θα πολεμήσουν και δε θα σε εγκαταλείψουν στη μέση της μάχης είναι να επιβάλλεις αυστηρότατες κυρώσεις σε περίπτωση λιποταξίας. Οι κυρώσεις αυτές όμως θα πρέπει να είναι δημόσιες διότι τελικός αποδέκτης δε θα είναι ο παραβάτης (αυτός πραγματοποίησε τη λιποταξία και απέδειξε ότι είναι άτομο πάνω στο οποίο δεν μπορείς να βασιστείς) αλλά οι υπόλοιποι στρατιώτες. Πρέπει να δουν ποιο είναι το κόστος της «προδοσίας». Δε χρειαζόμαστε να φτάσουμε τόσο μακριά όσο το στρατό για να δούμε την ισχύ αυτού του μηχανισμού. Φανταστείτε πόσο άσχημα νιώθουμε όταν ένας φίλος μας αποφασίζει να αραιώσει τις επαφές που έχει με την παρέα μας. Επί της ουσίας δε διαπράττει κανέναν έγκλημα διότι δε μας βλάπτει με κανένα τρόπο. Ασυνείδητα όμως αποδεικνύει την έλλειψη δέσμευσης προς τη «συμμαχία» και αυτό διαισθητικά μας κάνει να νιώθουμε άβολα και σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμη και επιθετικά. Ενδεχομένως από το μυαλό μερικών από μας, μας έχει περάσει η ιδέα να τον βλάψουμε κυρίως δυσφημίζοντάς τον δημοσίως.
Το δεύτερο πρόγραμμα το οποίο φαίνεται να συμμετέχει είναι εκείνο το οποίο μας επιτρέπει να διαχωρίζουμε τις «ουσιώδεις» διαφορές μεταξύ πραγμάτων. Φαίνεται ότι ο εγκέφαλός μας είναι καλωδιωμένος κατά ένα τρόπο που θυμίζει την πλατωνική θεωρία των Ιδεών κατά την οποία κάθε επίγειο αντικείμενο και έννοια δεν αποτελεί τίποτα άλλο παρά μια ατελή αντιγραφή της αντίστοιχης τέλειας Ιδέας που υπάρχει στο πλατωνικό κόσμο τον οποίο επιβλέπει ο Θεός. Ως παράδειγμα ας αναφερθούμε στα είδη των ζώων. Ακόμη και παιδιά γαλουχημένοι στα αστικά κέντρα έχουν μια πολύ καλή έμφυτη αντίληψη για το διαχωρισμό μεταξύ ειδών ζώων. Θεωρούμε τα ζωικά είδη διαθέτουν μια «ουσία», μια βασική και αφηρημένη ιδιότητα που τα κάνει αυτά που είναι και χωρίς αυτή δε θα ήταν αυτό που είναι. Επομένως σύμφωνα με το μυαλό μας οι αγελάδες διαθέτουν «αγελαδότητα», οι αρκούδες «αρκουδότητα» κ.ο.κ. Φανταστείτε μια αγελάδα την οποία θέλουμε να την κάνουμε άλογο. Της αφαιρούμε τα περιττά κιλά, την αναδιαμορφώνουμε με χειρουργικές επεμβάσεις και τελικά έχουμε ένα πολύ ικανοποιητικό αποτέλεσμα όπου είναι ταυτόσημη με άλογο. Είναι ή δεν είναι άλογο; Αυτό είναι ένα πραγματικό πείραμα (Hirschfeld and Gelman, 1999) το οποίο πραγματοποιήθηκε σε παιδιά και ενηλίκους και η συντριπτική τους πλειοψηφία απάντησε ότι η αγελάδα παραμένει αγελάδα. Ερωτώμενοι γιατί δεν άλλαξε οι περισσότερες απαντήσεις παρέπεμπαν σε κάποια εγγενή ιδιότητα της αγελάδας που την ξεχωρίζει από άλογο. Επομένως μπορεί να μοιάζει με άλογο αλλά δε διαθέτει «αλογότητα». Αυτός ο μηχανισμός λειτουργεί πολλές φορές και για το χαρακτηρισμό ανθρώπινων ομάδων είτε είναι κοινωνικές, θρησκευτικές, φυλετικές ή εθνικές. Δηλαδή ενδεχομένως το μυαλό ενός τυχαίου Έλληνα να αντιλαμβάνεται ότι ένας Τούρκος διαθέτει διαφορετική «ουσία» και επομένως είναι κάτι διαφορετικό. Το πρόγραμμα αυτό όταν εφαρμόζεται στις συμμαχίες τότε επιτείνει αυτό το αίσθημα της δέσμευσης στη συμμαχία. Δηλαδή όταν το μυαλό μας αντιλαμβάνεται ότι υπάρχουν και ουσιώδεις διαφορές μεταξύ των συμμαχιών μας τότε η συμμαχία αποκτά ακόμη μεγαλύτερη σημασία.
Επομένως όταν αντιμετωπίζουμε τις εξτρεμιστικές θρησκευτικές ως ομάδες, ως συμμαχίες η κατάσταση απλουστεύεται. Μερικοί ίσως νιώθουν το πειρασμό να δηλώσουν ότι το φαινόμενο εξηγείται στα πλαίσια του ανταγωνισμού και της φυσική επιλογής των συμμαχιών. Δηλαδή οι πιο επιθετικές και βίαιες είναι εκείνες οι οποίες θα έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να συνεχίσουν να υπάρχουν από ότι εκείνες οι οποίες έχουν μια πολύ χαλαρή στάση. Η αλήθεια είναι ότι τη συμπεριφορά τους μπορούμε να τη δούμε στα πλαίσια ανταγωνισμού ομάδων αλλά η ακραία επιθετικότητα δεν αποτελεί πάντα την καλύτερη συνταγή για μακροβιότητα. Εάν υιοθετήσεις μια συμπεριφορά η οποία θέτει σε κίνδυνο άλλους τότε είναι πολύ πιθανό οι άλλοι να οργανωθούν και να σε βγάλουν από τη μέση. Οι ακραίες θρησκευτικές ομάδες με τη συμπεριφορά τους βάζουν τον εαυτό τους σε κίνδυνο και για αυτό άλλωστε μας εκπλήσσει και η συμπεριφορά τους μιας και εμπεριέχει τόσους κινδύνους.
Όμως είναι ορθή η προσπάθεια να αποδώσουμε την επιθετικότητα στα πλαίσια του ανταγωνισμού. Αλλά τι είδους ανταγωνισμού; Οι ακραίες αυτές ομάδες φοβούνται τη διείσδυση ξένων ιδεών και νοοτροπιών της Δύσης στην κοινωνία τους; Φοβούνται ότι θα χάσουν τον παραδοσιακό τρόπο ζωής τους, τα ήθη και τα έθιμα; Αυτή είναι μια γνωστή θεώρηση, αλλά και πάλι δεν εξηγεί τίποτα. Γιατί να τους ενδιαφέρει τόσο πολύ να διατηρήσουν τον τρόπο ζωής τους, ενώ ο ξενόφερτος κατά κανόνα εμπερικλείει πολλά πλεονεκτήματα; Τους τρομάζει ότι σε ένα παγκοσμιοποιημένο κόσμο οι συντοπίτες τους θα νιώσουν τον πειρασμό να αλλάξουν θρησκεία και να ασπαστούν ξένες δοξασίες; Ή μήπως απλά αποτελούν απαρνητές της μοντέρνας εποχής και επιδιώκουνε την επιστροφή σε μια σκοταδιστική εποχή; Ή μήπως θέλουν τελικά να επιβάλλουν τις δοξασίες τους σε παγκόσμιο επίπεδο;
Πρώτα από όλα όπως αποδεικνύεται δεν έχουν ιδιαίτερο πρόβλημα με τις εξελίξεις στην τεχνολογία ή την επιστήμη. Ο πύρινος λόγος τους δεν καταφέρεται ενάντια στα θαύματα της τεχνολογικής εποχής καθότι πολλές από αυτές τις ομάδες χρησιμοποιούν την τεχνολογία για τη διεκπεραίωση των στόχων τους. Βιντεοσκοπούν μηνύματα, διακινούν ψηφιακούς δίσκους με θρησκευτικό περιεχόμενο και χειρίζονται το διαδίκτυο με φοβερή δεξιοτεχνία. Ούτως ή άλλως δεν έχω ακούσει ποτέ την Αλ Κάιντα να καταφέρεται ενάντια στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές ή τις ψηφιακές μηχανές. Επομένως δεν έχουν αντιρρήσεις με αυτή την εικόνα του μοντέρνου κόσμου. Ούτε από ό,τι φαίνεται το φονταμενταλιστικό καθεστώς του Ιράν έχει ιδιαίτερο πρόβλημα με την αξιοποίηση της πυρηνικής ενέργειας είτε ως όπλο είτε ως πηγή ενέργειας.
Συγχρόνως ούτε φαίνονται να ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για την επιβολή των δοξασιών τους σε παγκόσμιο επίπεδο. Δεν καλούν τους χριστιανούς ή τους εβραίους να αλλαξοπιστήσουν ούτε τους απειλούν να το κάνουν. Έχω την εντύπωση λοιπόν ότι ούτε αυτός είναι ο στόχος τους. Το πιο πιθανό φαίνεται ότι θέλουν απλά να αποκλείσουν τους ομοεθνείς τους από τις ξένες επιρροές. Αλλά τι φοβούνται; Ότι ξαφνικά μέσω του παγκοσμιοποιημένου κόσμου θα αλλαξοπιστήσουν οι μουσουλμάνοι και θα γίνουν χριστιανοί η εβραίοι ή βουδιστές ή ακόμη χειρότερα ειδωλολάτρες; Πόσο κάτι τέτοιο μπορεί να αποτελεί ρεαλιστική φοβία τους;
Αν περιλάβουμε όλα τα προηγούμενα που έχουμε αναφέρει για την ανθρώπινη φύση και για την έμφυτη επιθυμία μας για τη δημιουργία συμμαχιών μάλλον θα καταλήξουμε σε άλλο συμπέρασμα. Αυτό που τους γεμίζει ανησυχία και ευοδώνει τις ακραίες συμπεριφορές τους είναι το μήνυμα το οποίο εκπορεύεται από το σύγχρονο πολιτισμό. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι στις ελεύθερες ανεπτυγμένες χώρες που όχι μόνο δεν ανήκουν σε μια αντίστοιχη «συμμαχία» θρησκευτική αλλά το κάνουν χωρίς αυτό να περικλείει κανένα κόστος. Ως ελεύθερος πολίτης σε μια ελεύθερη κοινωνία μπορώ να επιλέξω να μην ανήκω σε κανένα θρησκευτικό, πολιτικό, ιδεολογικό κατεστημένο και αυτό να μη μου επιφέρει καμία κύρωση. Το γεγονός ότι δεν είμαι θρησκευόμενος άνθρωπος, ότι δεν παρακολουθώ τις τελετές της εκκλησίας δε με στιγματίζει στην κοινωνία που ανήκω. Έχω το δικαίωμα να απέχω. Έχω το δικαίωμα να «λιποτακτώ».
Δεν είναι πλέον πολύ δύσκολο να συνειδητοποιήσουμε πιο είναι το βαθύτερο πρόβλημα των θρησκευτικών εξτρεμιστών με το σύγχρονο πολιτισμό. Ανθίστανται στην έννοια της ελευθερίας διότι αυτή υποσκάπτει τα θεμέλια των «συμμαχιών» τους. Στηρίζει τη «λιποταξία». Επομένως τα εγκλήματα που διαπράττουν έχουν εμάς ως αποδέκτες δευτερευόντως. Κύριος αποδέκτης των φρικαλέων εγκλημάτων είναι οι μουσουλμανικές κοινωνίες. Τους δείχνει πιο είναι το κόστος της λιποταξίας και της επιθυμίας για ελευθερία. Δεν είναι τυχαίο η έξαρση του φανατισμού στο μεταπολεμικό Ιράκ, ούτε οι βομβιστικές επιθέσεις στην Κων/πολη, ούτε στο Μπαλί. Σαφώς οι εξτρεμιστές/τρομοκράτες χτύπησαν τη Νέα Υόρκη και τη Μαδρίτη και σίγουρα έχουν επιχειρήσει και θα ξαναπροσπαθήσουν να χτυπήσουν και άλλες δυτικές πόλεις. Αυτό όμως που προβλέπω είναι ότι πολύ περισσότερο κινδυνεύουν οι μετριοπαθείς ισλαμικές χώρες οι οποίες επιδιώκουν τον εκσυγχρονισμό τους. Εξάλλου δεν είναι μυστικό ότι μετά από τον πόλεμο του Αφγανιστάν (ενάντια στην ΕΣΣΔ, δεν αναφέρομαι στην προ 3ετίας αμερικανική παρέμβαση) οι μουντζαχεντίν μετέφεραν τη θρησκευτική βία στον τόπο καταγωγής τους (Φιλιππίνες, Ινδονησία, Πακιστάν, Αίγυπτος κ.ά.) Εκείνο είναι το πραγματικό πεδίο μάχης και αν επιζητούμε να καταπολεμήσουμε αυτού του είδους την τρομοκρατία οφείλουμε να ενισχύσουμε και να προωθήσουμε τους δημοκρατικούς θεσμούς σε αυτές τις χώρες. Η απομόνωσή μας και η αναζωπύρωση εθνικιστικών ή θρησκευτικών δογματισμών μάλλον ευνοεί τους σκοπούς των τρομοκρατών.
Ο χριστιανικός εξτρεμισμός απλά ευοδώνει τον ισλαμικό και κάνει ολοένα και πιο δύσκολη την έννοια της λιποταξίας, δηλαδή της ελευθερίας.
Η εξήγηση που δόθηκε προφανώς δεν είναι πλήρης όπως επεσήμανα και νωρίτερα καθώς οι λεπτομέρειες είναι πολλές και τεχνικές (για όσους ενδιαφέρονται να διαβάσουν σε βάθος τις εξελικτικές καταβολές της θρησκείας να διαβάσουν το : “Religion Explained” του Pascal Boyer, σίγουρα η καλύτερη εξήγηση των λόγων που γέννησαν τη θρησκεία). Εν τούτοις αν παραμερίσουμε τις λεπτομέρειες και εστιάσουμε στο συμπέρασμα τότε αυτό είναι αρκετό. Η θρησκευτική τρομοκρατία καταπολεμείται μόνο με την ενίσχυση των δημοκρατικών θεσμών στις χώρες/πεδία μάχης. Ο «πόλεμος» πρέπει να προσανατολιστεί εκεί κυρίως μέσω της μόρφωσης και της ενίσχυσης κυβερνήσεων που επιδιώκουν να εισάγουν μεταρρυθμίσεις. Οι μετριοπαθείς ισλαμικές χώρες αποτελούν ένα μεγάλο στοίχημα για το δυτικό κόσμο και αντί να τους κλείνουμε την πόρτα θα έπρεπε να τους δώσουμε ότι βοήθεια μπορούμε ώστε να καταφέρουν το στόχο τους που στο τέλος συμφέρει κυρίως εμάς."
ΠΗΓΗ: http://e-rooster.gr/01/2005/176
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου