Λεηλασία της πολιτιστικής κληρονομιάς της Κύπρου

 

 
Στόχος των Τούρκων από το 1974 η διαγραφή του ελληνικού και χριστιανικού παρελθόντος στις κατεχόμενες περιοχές...

«Η καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς οποιουδήποτε λαού σημαίνει την καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς ολόκληρης της ανθρωπότητας»

(Από τη Συνθήκη της Χάγης, 1954)

άρθρο του Δρ. Ιωάννη Χρ. Ιακωβίδη (Επιστημονικού συνεργάτη στο Κέντρο Ανατολικών Σπουδών του Παντείου Πανεπιστημίου)


«Η τουρκική φυλή ξέρει μόνο από πόλεμο και κατακτήσεις». Αυτή η ρήση του Τζορτζ Χόρτον, Αμερικανού προξένου στη Σμύρνη, επιβεβαιώνεται από τη βίαιη και μεθοδευμένη καταστροφή της ελληνικής και χριστιανικής κληρονομιάς στα κατεχόμενα εδάφη της Κυπριακής Δημοκρατίας και αποτελεί μια από τις πλέον τραγικές παραμέτρους του τουρκικού εγκλήματος κατά του πολιτισμού και του ανθρωπισμού. Πολυάριθμα μνημεία σε διάφορες κατεχόμενες περιοχές έχουν υποστεί λεηλασίες και βανδαλισμούς, διαχρονικά πραγματοποιούνται παράνομες «ανασκαφές», ενώ κλαπέντες –από μουσεία και ιδιωτικές συλλογές– θησαυροί του μακραίωνος ιστορικού παρελθόντος πωλούνται στο εξωτερικό. Σε ντοκιμαντέρ μικρού μήκους της Επιτροπής Κατεχομένων Δήμων της Κύπρου προβάλλεται με μελανά χρώματα το συντελούμενο ανοσιούργημα.

Την εξαθλίωση που υφίστανται οι ορθόδοξες εκκλησίες στα κατεχόμενα εδάφη της Κύπρου από την τουρκική εισβολή και μετά αποκαλύπτει ο Δανός συγγραφέας και φωτογράφος Χένρικ Κλάουσεν. Ο ίδιος αναφέρει ότι «υπάρχουν δεκαεφτά αρχαία τεμένη στο νότιο τμήμα της Κύπρου, τα οποία είναι όλα προστατευόμενα από την κυβέρνηση και συντηρούνται από το κράτος. Έντεκα από αυτά αρχικά χτίστηκαν ως εκκλησίες και στη συνέχεια μετατράπηκαν σε τζαμιά, κάτω από την οθωμανική κυριαρχία. Η κυβέρνηση της Κύπρου δεν τα έχει μετατρέψει εκ νέου σε ναούς και διευκολύνει ενεργά τη χρήση τους από τους μουσουλμάνους».

Η Κυπριακή Δημοκρατία είναι συμβαλλόμενο μέρος στη Σύμβαση της Χάγης του 1954 για την «Προστασία της Πολιτιστικής Κληρονομιάς στην Περίπτωση Ένοπλης Σύρραξης» από το 1964 και η Τουρκία από το 1965. Παρά ταύτα, η τελευταία συνεχίζει την καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς στην κατεχόμενη Κύπρο. Προέβη, μάλιστα, σε αλλαγή των τοπωνυμίων, κατά παράβαση του Διεθνούς Δικαίου και του ψηφίσματος αρ. 16 της Γ’ Διεθνούς Διάσκεψης του ΟΗΕ για την «τυποποίηση των γεωγραφικών ονομάτων» το 1977. Η ελληνική γλώσσα επιβιώνει σήμερα στις ελάχιστες αρχαίες επιγραφές που διασώθηκαν και στις πινακίδες των δρόμων της εγκαταλελειμμένης πόλης της Αμμοχώστου, στα ερημωμένα κοιμητήρια με τους θρυμματισμένους σταυρούς και τις ταφόπλακες, όπως και στην ομιλία των ελάχιστων Ελληνοκυπρίων εγκλωβισμένων στην Καρπασία. Προϊστορικές και ιστορικές πόλεις αφέθηκαν στη φθορά του χρόνου, με χαρακτηριστικά παραδείγματα τη Σαλαμίνα, τους Σόλους και την Έγκωμη.

Ωστόσο, από το 1999 το Πανεπιστήμιο της Άγκυρας διεξάγει παράνομες ανασκαφές σε ετήσια βάση στον αρχαιολογικό χώρο της Σαλαμίνας. Οι ενέργειες αυτές στρέφονται ευθέως κατά των σχετικών διεθνών συνθηκών και αποδεικνύουν την παντελή έλλειψη σεβασμού προς τις ακαδημαϊκές ηθικές αρχές. Σύμφωνα με τη σύσταση της UNESCO, άρθρο VI (32) περί «Ανασκαφών σε κατεχόμενες περιοχές», ορίζεται με σαφήνεια ότι «σε περίπτωση ένοπλης σύγκρουσης, οποιοδήποτε κράτος-μέλος που κατέχει έδαφος άλλου κράτους-μέλους θα πρέπει να αποφεύγει τη διεξαγωγή αρχαιολογικών ανασκαφών στο κατεχόμενο έδαφος».

Οι Τούρκοι κατέστρεψαν το 2005 τον νεολιθικό οικισμό αλιέων της 6ης χιλιετίας π.Χ. που ανασκάφηκε μεταξύ των ετών 1970 και 1973 και βρίσκεται στο ακρωτήριο Απόστολος Ανδρέας Κάστρος του κατεχόμενου Ριζοκαρπάσου Καρπασίας. Ο αρχαιολογικός χώρος ισοπεδώθηκε από εκσκαφέα του κατοχικού στρατού με στόχο τη δημιουργία δύο βάσεων για τοποθέτηση των σημαιών της Τουρκίας και του ψευδοκράτους. Η καταστροφή καταδικάστηκε από τη 15η Γενική Συνέλευση του ICOMOS (International Council of Monuments and Sites) στην Xi’an της Κίνας.

Εκτεταμένο λαθρεμπόριο

Πέραν των 500 ελληνορθόδοξων ναών, παρεκκλησίων και μονών που έχουν λεηλατηθεί και σε αρκετές περιπτώσεις κατεδαφιστεί, άνω των 15.000 εικόνων και πλήθος τελετουργικών σκευών, Ευαγγελίων και άλλων αντικειμένων εξαφανίστηκαν. Πολύ σημαντικές και ανεκτίμητες εικόνες περιήλθαν στην κατοχή οίκων δημοπρασίας και πωλήθηκαν παράνομα στο εξωτερικό από εμπόρους τέχνης.

Ορισμένες εκκλησίες μετατράπηκαν σε μουσεία ή τεμένη, σε κέντρα ψυχαγωγίας ή σε ξενοδοχεία, όπως η Αγία Αναστασία στη Λάπηθο. Σε στρατώνες των Τούρκων μετατράπηκαν τρία μοναστήρια: του Αγίου Παντελεήμονα στη Μύρτου, του Αγίου Ιωάννη Χρυσοστόμου στον Πενταδάκτυλο και της Αχεροποιήτου του Καραβά. Η βυζαντινή εκκλησία του Αγίου Προκοπίου του 11ου ή 12ου αιώνα στη Σύγκραση Αμμοχώστου βεβηλώθηκε και στις μέρες μας έχει καταστεί καταφύγιο πτηνών... Το αρμενομονάστηρο του Σουρπ Μαγκάρ (Άγιος Μακάριος)  στην περιοχή της Χαλεύκας, το μοναδικό αρμενικό στην Κύπρο, τελεί υπό κατάρρευση. Η Ιερά Μονή Προφήτη Ηλία των Μαρωνιτών μοναχών στη Σκυλλούρα, που οικοδομήθηκε το 1735, κατά τη δεύτερη φάση της Εισβολής (14-16 Αυγούστου 1974) βομβαρδίστηκε ανηλεώς από την τουρκική αεροπορία. Τα ερείπια σήμερα χρησιμοποιούνται ως στάνη.

Η Μονή του Αντιφωνητή, κτίσμα του 12ου αιώνα, στο χωριό Καλογραία της επαρχίας Κερύνειας, δέχτηκε την «επιδρομή» των Τούρκων αρχαιοκάπηλων, οι οποίοι αποτοίχισαν τις τοιχογραφίες με θέματα τη Ρίζα του Ιεσσαί και τη Μέλλουσα Κρίση. Εξήντα τεμάχιά τους εντοπίστηκαν στο Μόναχο και κάποια επιστράφηκαν στο νησί κατά τα τέλη του 1997. Τα υπόλοιπα είχε υπό την κατοχή του ο Τούρκος αρχαιοκάπηλος Aydin Dikmen στην ίδια γερμανική πόλη.

Οι εισβολείς αφαίρεσαν ψηφιδωτά, χρονολογούμενα κατά το πρώτο ήμισυ του 6ου αιώνα, από την εκκλησία της Παναγίας της Κανακαριάς στη Λυθράγκωμη της Καρπασίας. Κατόπιν αγωγής της Εκκλησίας της Κύπρου το 1989 στο Επαρχιακό Δικαστήριο της Ινδιανάπολης των ΗΠΑ, τα ψηφιδωτά επιστράφηκαν στην Κύπρο. Ο πρόεδρος του αμερικανικού Εφετείου, δικαστής Μπάουερ, στη σχετική απόφαση του 1990 κατέληγε: «Μόνο οι χειρότεροι των αχρείων προσπαθούν να αποκομίσουν προσωπικό κέρδος από αυτή τη συλλογική απώλεια. Αυτοί που λεηλάτησαν τις εκκλησίες και τα μνημεία στην πληγείσα από τον πόλεμο Κύπρο μετέφεραν τα υπολείμματα μακριά και τώρα διεξάγουν λαθρεμπόριο και τα πωλούν έναντι μεγάλων ποσών».

Πέραν της Κυπριακής Δημοκρατίας, διάφοροι φορείς –στο πλαίσιο της πολιτιστικής διπλωματίας– ενεργούν για τη διάσωση και τον επαναπατρισμό ανεκτίμητων θησαυρών του ελληνικού και χριστιανικού παρελθόντος της Μεγαλονήσου. Χαρακτηριστικές είναι οι περιπτώσεις της Ιεράς Μονής Παναγίας του Κύκκου και του παραρτήματος του Ιδρύματος Αναστασίου Λεβέντη στη Λευκωσία. το οποίο «ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς των κατεχόμενων εδαφών από τις λεηλασίες». Αγόρασε σημαντικά αρχαία κυπριακά κειμήλια από αγορές αρχαιοτήτων του εξωτερικού και τα έχει προσφέρει δωρεάν στο Κυπριακό Μουσείο. Τα πλέον αξιοσημείωτα είναι τα κλαπέντα από τη συλλογή Χατζηπροδρόμου στην Αμμόχωστο και ευρισκόμενα εκτός Κύπρου.

Είναι δυνατό να διασφαλιστεί λειτουργική και δίκαιη λύση του Κυπριακού, όταν η Τουρκία –μεταξύ άλλων– εμπράκτως δεν σέβεται την πολιτιστική κληρονομιά του νησιού, η οποία αποτελεί ταυτοχρόνως κτήμα του ευρύτερου ελληνισμού και της ανθρωπότητας;



ΠΗΓΗ: http://www.epikaira.gr/article/leilasia-tis-politistikis-klironomias-tis-kuproy