Σχέδιο Ανάν 13 χρόνια μετά: μουσειακό έκθεμα ή όχημα λύσης; 

 

Δεκατρία χρόνια μετά το δημοψήφισμα της 24ης Απριλίου 2004, το Κυπριακό βρίσκεται ξανά στο προσκήνιο μέσα από μια εν εξελίξει διαδικασία των συνομιλιών. Οι συνομιλίες που διεξήχθηκαν την περίοδο 2008-2012 από τον τότε Πρόεδρο Χριστόφια με τους Ταλάτ και Έρογλου διαδοχικά δεν οδήγησαν σε λύση του Κυπριακού. Ούτε και οι συνομιλίες Αναστασιάδη- Έρογλου και Αναστασιάδη- Ακιντζί, που συνεχίζονται μέχρι σήμερα.

Μετά το αποτέλεσμα στο δημοψήφισμα το σχέδιο Ανάν δεν μπορεί να αποτελέσει βάση διαπραγμάτευση. Παραμένει, ωστόσο, ως σημείο αναφοράς και ως στοιχείο της μακράς πορείας του Κυπριακού. Χρησιμοποιούνται στοιχεία του και αποτελεί το κρυφό χαρτί των εν δυνάμει μεσολαβητών.

Το σχέδιο Ανάν δεν ήλθε από το πουθενά, αλλά αποτέλεσε τη διαχρονικά «συσσωρευμένη εμπειρία» στο Κυπριακό. Κοντολογίς τις υποχωρήσεις που έγιναν από την ελληνοκυπριακή πλευρά από το 1974 και εντεύθεν. Για το συγκεκριμένο σχέδιο, οι σχεδιασμοί που κορυφώθηκαν το 2004 είχαν ξεκινήσει, τουλάχιστον, από το 1999. Είχε, ωστόσο, στοιχεία και από το 1992, όταν παρουσιάσθηκαν οι Ιδέες Γκάλι «ως συμφωνημένες αντιλήψεις».

Αποτιμώντας λάθη και παραλείψεις της ελληνικής πλευράς, θα μπορούσε να καταγράψει κανείς μια σειρά από παράγοντες που διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση των εξελίξεων.

Πρώτον, η υποχωρητικότητα που επέδειξε η τότε κυβέρνηση( 1998-2003) στο Κυπριακό στην προσπάθεια της να διασφαλίσει την ένταξη στην Ε.Ε.

Δεύτερον, η τακτική της αποδοχής των ιδεών και εισηγήσεων του ΟΗΕ και των αγγλοαμερικανών με τη λογική «ότι θα τις απορρίψει ο Ντενκτάς». Όταν το Φεβρουάριο του 2004 στη Νέα Υόρκη ο Ντενκτάς αποδέχθηκε τη διαδικαστική φόρμουλα, η ε/κ πλευρά αιφνιδιάστηκε και δεν είχε σχέδιο Β΄.

Τρίτο, η επιστολή Παπαδόπουλου του Δεκεμβρίου 2003 προς τον Γενικό Γραμματέα για την ανάληψη πρωτοβουλίας στο Κυπριακό. Την ώρα που η κατάρρευση της Χάγης πιστώθηκε στους Τούρκους, η επιλογή που υπήρχε ήταν μόνο η απρόσκοπτη πορεία προς την ένταξη στην Ε.Ε. την πρωτομαγιά του 2004.

Τέταρτο, η αποδοχή της επιδιαιτησίας το Φεβρουάριο του 2004, που εκ των πραγμάτων θα οδηγούσε σε ένα ετεροβαρές σχέδιο λύσης, όπως και έγινε.

Πέμπτο, η πίεση της Αθήνας για αποδοχή μιας διαδικασίας και ενός σχεδίου, πριν ακόμη υποβληθεί.

Έκτο, δεν αξιολογήθηκαν σωστά οι εξελίξεις στην Τουρκία και την τουρκοκυπριακή κοινότητα.

Μέσα σε ένα κλίμα και έχοντας ενώπιον της ένα σχέδιο ετεροβαρές, που δεν διασφάλιζε τη βιωσιμότητα, λειτουργικότητα της συμφωνίας, η επιλογή για την ελληνοκυπριακή πλευρά ήταν η απόρριψη. Διαμορφώθηκαν τότε δυο μπλόκ στην κοινωνία. Για πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια η κοινωνία χωρίστηκε στα δυο και ήταν έντονος ο διαχωρισμός.

Ο Τάσσος Παπαδόπουλος με το διάγγελμά του ζήτησε ένα ηχηρό όχι. Τούτο ήταν μεν αποτέλεσμα της θέσης και της στάσης του έναντι του περιεχομένου του σχεδίου, είχε όμως και μια άλλη εξήγηση. Ο τότε Πρόεδρος δεν ήθελε το αποτέλεσμα να ήταν οριακό, γιατί εσωτερικά θα υπήρχαν αναταράξεις και θα βάθαινε ο διαχωρισμός και η αντιπαλότητα.

Συντριπτικά (76%), οι Ελληνοκύπριοι απέρριψαν το σχέδιο του τότε Γ.Γ του ΟΗΕ Κόφι Ανάν (φωτο: ΚΥΠΕ/ Γιώργος Κωνσταντίνου)

Το αποτέλεσμα ήταν καθαρό, όπως καθαρό ήταν και το μήνυμα προς εκείνους που ήθελαν να επιβάλλουν μια λύση, που είχε σοβαρά ελλείμματα δημοκρατίας, δεν διασφάλιζε τη συνέχεια του κράτους ενώ τρύπιο ήταν το σύστημα της ασφάλειας. Η βιασύνη κάποιων να περάσει το σχέδιο λίγες μέρες πριν την ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ήταν ενδεικτική των προθέσεων τους.

Αμυντικογενή διαχείριση του «όχι»

Η διαχείριση του «όχι» αποτέλεσε αντικείμενο συζητήσεων. Είναι προφανές πως διαχείριση ήταν αμυντικογενή και σε πολλές περιπτώσεις φοβική. Η Κυβέρνηση δεν οχυρώθηκε πίσω από το συντριπτικό αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, για να ενταφιάσει το σχέδιο και να προτάξει ένα πλαίσιο το οποίο θα οδηγούσε σε απεμπλοκή του Κυπριακού από διαχωριστικές πρόνοιες

Δυσκολίες, ασφαλώς, υπήρχαν. Δεν ήταν εύκολο το εγχείρημα, καθώς υπήρξε μια καθολική, σχεδόν, αντίδραση από το ξένο παράγοντα. Ωστόσο, στη διπλωματία, όπως και στον πόλεμο, η καλύτερη άμυνα είναι η επίθεση. Οι εξελίξεις γύρω από την ενταξιακή πορεία της Τουρκίας, θα μπορούσε να αποτελέσει την καλύτερη ευκαιρία για να υπάρξει συνέχεια στις πρωτοβουλίες για το Κυπριακό σε μια νέα βάση. Η συμφωνία της 8ης Ιουλίου 2006, ήταν ένα βήμα προς τα εμπρός και η πρώτη σοβαρή εξέλιξη από το δημοψήφισμα. Δεν προχώρησε, όμως, λόγω της τουρκικής στάσης και μόνο.

Δεν έγινε καμία διαπραγμάτευση

Διαπραγμάτευση, παρά την προσπάθεια της ελληνικής πλευράς, δεν έγινε. Δεν το ευνοούσε τούτο, ούτε η τουρκική πλευρά, ούτε και η ομάδα του ΟΗΕ. Η ομάδα Ντε Σότο μετά το Φεβρουάριο του 2004 και αφού εξασφάλισε την επιδιαιτησία, θεώρησε πως το επόμενο βήμα ήταν το δημοψήφισμα. Το τι έγινε στο Μπούργκερνστοκ, είναι επίσης, γνωστό. Τα δέκα στα δέκα του εγγράφου Ζιγιάλ καθόρισαν και το παιχνίδι και ήταν από τις λίγες αλλά σημαντικές αλλαγές που έγιναν στο διαμορφωμένο ήδη σχέδιο..

Στο Μπούργκενστοκ της ελβετικής Λουκέρνης, οι αντιπροσωπείες σε ένα κλοιό απομόνωσης συγκεντρώθηκαν για το προτελευταίο στάδιο της συμφωνημένης διαδικασίας. Στις 23 Μαρτίου όλοι οι εμπλεκόμενοι βρίσκονταν στον καθορισμένο χώρο. Από το σκηνικό απουσιάζει ο άλλοτε κύριος πρωταγωνιστής, ο Ραούφ Ντενκτάς. Είχε με επιστολή του προς τον Κόφι Ανάν εξουσιοδοτήσει τους Μεχμέτ Αλί Ταλάτ και Σερντάρ Ντενκτάς να διεξάγουν τις διαπραγματεύσεις.

Ήταν προφανές από την πρώτη ημέρα ότι δεν επρόκειτο να διεξαχθούν συνομιλίες. Τα διαδικαστικά ζητήματα που εγείρονταν, οι συζητήσεις για τη μονογραφή του εγγράφου, κατά πόσον θα ήταν τετραμερής ή όχι η διαδικασία, προδιέγραφαν το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα κινείτο η διαδικασία. Ήταν προφανές ότι όλοι, άλλος λίγο άλλος περισσότερο, θεωρούσαν πως διέξοδο θα αποτελούσαν τελικά τα δημοψηφίσματα. Στο τραπέζι πέφτουν έγγραφα με θέσεις επί όλων των σημείων. Ο περιβόητος χάρτης που παρασκηνιακά εξήγγειλε ο Ερντογάν, δεν δόθηκε ποτέ. Δεν χρειάστηκε για την ακρίβεια. Το παζάρι που επιχειρήθηκε με το θέμα πρωτογενούς δικαίου σε σχέση με το κοινοτικό κεκτημένο ξεπεράσθηκε καθώς δεν χρειάστηκε καν να παίξει το θέμα της Καρπασίας. Οι Τούρκοι το εξασφάλισαν ασυζητητί.

Ο Κόφι Ανάν επέδωσε, στις 29 Μαρτίου, στις πλευρές το αναθεωρημένο του σχέδιο για λύση του Κυπριακού( Σχέδιο Ανάν 4), με το οποίο θεωρούσε «ότι αντιμετωπίζει τις ανησυχίες των δύο πλευρών». Ο Γ.Γ. σημείωνε ότι θα ανέμενε τις αντιδράσεις τους μέχρι την επομένη το πρωί «και τότε θα τις αξιολογήσει και θα δει πού είναι απαραίτητες περαιτέρω προσαρμογές για οριστικοποίηση του κειμένου μέχρι την 31η Μαρτίου». Την Πρωταπριλιά του 2004 (στις 00.40) άρχισε η τελετή που οργάνωσαν τα ΗΕ στο Μπούργκενστοκ, στην παρουσία όλων των πλευρών, για ολοκλήρωση των συνομιλιών για το Κυπριακό. Ο Γενικός Γραμματέας επέδωσε στις εμπλεκόμενες πλευρές στο Κυπριακό το τελικό σχέδιο για συνολική λύση στο Κυπριακό, που θα υποβαλλόταν σε δημοψήφισμα στις 24 Απριλίου.

Η αυλαία έπεσε, ο Άλβαρο ντε Σότο στη συνέντευξη Τύπου εναπόθεσε τις ελπίδες του στους πολιτικούς ηγέτες και στο λαό.



ΠΗΓΗ: «Σχέδιο Ανάν Το μυστικό Παζάρι» (Κ. Βενιζέλου, Μιχ. Ιγνατίου, Ν. Μελέτη- εκδόσεις Λιβάνη)
http://mignatiou.com/2017/04/schedio-anan-13-chronia-meta-mousiako-ekthema-i-ochima-lisis-ti-prepi-na-allaxi-sto-kipriako/
http://www.apopseis.com/schedio-anan-13-chronia-meta-mousiako-ekthema-i-ochima-lysis/