Ορυχεία στα απέραντα βάθη των ωκεανών

 

Η ιδέα που ξεκίνησε κάποτε από ένα ψέμα, γίνεται σήμερα πραγματικότητα. Ο άνθρωπος είναι έτοιμος να στήσει ορυχεία στους βυθούς των ωκεανών.

Το καλοκαίρι του 1974 ένα μεγάλο και εξαιρετικά ασυνήθιστο πλοίο έφτασε από το Λονγκ Μπιτς των ΗΠΑ στην Καλιφόρνια. Κατόπιν κατευθύνθηκε στην μέση του Ειρηνικού Ωκεανού, εκεί που οι ιδιοκτήτες του υποστήριζαν ότι θα στήσουν μια νέα επαναστατική βιομηχανία κάτω από τα κύματα.

Εξοπλισμένο με τα πιο σύγχρονα για την εποχή εργαλεία γεώτρησης το σκάφος είχε σχεδιαστεί για να φτάσει σε μια πηγή απίστευτου πλούτου στα μεγαλύτερα βάθη του ωκεανού. Στόχος ήταν η εξόρυξη πολύτιμων μετάλλων από τα βράχια του βυθού. Θεωρήθηκε και διαφημίστηκε ως το πιο τολμηρό βήμα που έγινε ποτέ.  Ήταν εντυπωσιακό. Ήταν όμως και ψέματα...

Η πολλά υποσχόμενη αποστολή δεν ήταν τίποτα άλλο από ένα τέχνασμα της CIA εν μέσω του Ψυχρού Πολέμου. Ο πραγματικός στόχος του πληρώματος αυτού του γιγαντιαίου και υπερεξοπλισμένου πλοίου δεν ήταν άλλος από την εξεύρεση ενός χαμένου σοβιετικού υποβρυχίου. Έξι χρόνια πριν, το Κ-129 είχε βυθιστεί στα 1.500 μίλια βορειοδυτικά της Χαβάης, ενώ μετέφερε βαλλιστικούς πυρηνικούς πυραύλους.

Οι Ρώσοι δεν κατάφεραν ποτέ να το βρουν και οι Αμερικάνοι ήθελαν σαν τρελοί να το εντοπίσουν αυτοί. Θα τους έδινε τη δυνατότητα να μελετήσουν τους πυρηνικούς πυραύλους της Μόσχας, τα υπόλοιπα όπλα και τα απόρρητα βιβλία με τους κωδικούς που θα τους βοηθούσαν να σπάσουν τις μυστικές ρωσικές ναυτικές επικοινωνίες.

Μία ομάδα αμερικανικών υποβρυχίων έπιασε το θόρυβο μιας έκρηξης και εντόπισε το ναυάγιο. Βρισκόταν όμως σε βάθος τριών μιλίων. Πιο βαθιά δηλαδή από οποιαδήποτε επιχείρηση είχε πραγματοποιηθεί στο παρελθόν. Επίσης τα πάντα έπρεπε να γίνουν μυστικά από τους Ρώσους. Έτσι η CIA έστησε το Project Azorian.

Ψεύτικο ερευνητικό πρόγραμμα διά χειρός CIA

Οι πράκτορες των μυστικών υπηρεσιών δημιούργησαν το προκάλυμμα του ερευνητικού προγράμματος εξορύξεων σε βαθέα ύδατα που θα είχε στόχο να βρει οζίδια μαγγανίου. Για να γίνει πιστευτή η ιστορία, η CIA αποφάσισε ότι χρειάζεται ένας frontman. Κάποιος πλούσιος και εκκεντρικός, ώστε να γίνει πιστευτός. Ο μοναχικός δισεκατομμυριούχος εφευρέτης Χάουαρντ Χιουζ ήταν ιδανικός για το ρόλο.

Και τον πήρε. Συμφώνησε να συμμετάσχει και στο όνομά του δημιουργήθηκε το μοναδικό πλοίο Hughes Glomar Explorer. Δημοσίως ήταν εξοπλισμένο με ότι χρειαζόταν για μια υποθαλάσσια γεώτρηση. Στην πραγματικότητα όμως μετέφερε την τελευταία λέξη της τεχνολογίας. Έξυπνες συσκευές κατευθείαν βγαλμένες από ταινίες του Τζέιμς Μποντ. Επίσης είχε υποτίθεται τη δυνατότητα να ανακτήσει και να κρύψει ολόκληρο το σοβιετικό υποβρύχιο.

Μετά από έξι χρόνια και 500 εκατομμύρια δολάρια - όσο σχεδόν κόστισε η αποστολή του Apollo στο φεγγάρι - η απάτη ήταν έτοιμη και πουλήθηκε στον Τύπο. Διάφορα στελέχη του Χιουζ έτρεχαν σε συνέδρια και περιέγραφαν λεπτομερώς τα σχέδια της αποστολής για εξορύξεις από τους υποθαλάσσιους βράχους.

Η κάλυψη ήταν τόσο καλή που ώθησε τα αμερικανικά πανεπιστήμια να ξεκινήσουν έρευνες και μαθήματα για την εξόρυξη σε βαθέα ύδατα και εκτίναξε τις μετοχές των σχετικών εταιρειών. Ο κόσμος σκεφτόταν ότι αν ο Χάουαρντ Χιουζ επενδύει σε κάτι τέτοιο, τότε πρέπει να επενδύσουν και οι ίδιοι. «Πραγματικά παραπλανήσαμε πολλούς ανθρώπους και είναι εκπληκτικό πως η ιστορία δούλεψε για τόσο πολύ καιρό», λέει στο BBC, o Ντέιβ Σαρπ, ένας από τους πράκτορες της CIA που συμμετείχε στο πρόγραμμα. Όπως τονίζει πάντως, φρόντισαν να συλλέξουν και ορισμένα οζίδια για παν ενδεχόμενο.

Η αποστολή ξεκίνησε στις 3 Ιουλίου. Η CIA έπρεπε να περιμένει την επιστροφή του Νίξον από τη Μόσχα, την οποία επισκέφτηκε για μια Σύνοδο με θέμα τις ειρηνευτικές συνομιλίες. Το κλέψουν οι Αμερικάνοι ένα σοβιετικό υποβρύχιο κατά τη διάρκεια αυτού του ταξιδιού δεν θα ήταν φρόνιμο. Έτσι ο πρόεδρος διέταξε να ξεκινήσουν αφού γυρίσει.

Η αποστολή δεν πήγε καλά. Το πλοίο κατάφερε να ανακτήσει μόνο το μπροστινό μέρος του υποβρυχίου. Βρέθηκαν και οι σοροί έξι μελών του ρωσικού πληρώματος. Όμως ούτε οι πύραυλοι, ούτε τα βιβλία με τους κωδικούς βρέθηκαν ποτέ. Ένα χρόνο μετά η ιστορία ήρθε στο φως και τα όποια σχέδια για την ανάκτηση του υπόλοιπου υποβρυχίου εγκαταλείφθηκαν. Η CIA επέμεινε ότι ήταν η σημαντικότερη αποστολή στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου. Πολλοί όμως αμφισβήτησαν την πραγματική της αξία.

Η αποκάλυψη ότι το πρόγραμμα εξόρυξης ήταν ψεύτικο ήταν ένα σοκ για τις εταιρείες τέτοιων δραστηριοτήτων αλλά και για τους διπλωμάτες του ΟΗΕ που βρίσκονταν ήδη σε διαπραγματεύσεις για το πλαίσιο των ορυκτών από τους ωκεανούς. Οι μετοχές έκαναν βουτιά μέσα σε ένα κύμα αλληλοκατηγοριών.

Η υπόθεση θα μπορούσε ίσως να έχει εκτροχιάσει την ίδια την ιδέα της εξόρυξης βαθέων υδάτων. Αλλά στην πραγματικότητα απέδειξε ότι με έξυπνες μηχανές και ένα μεγάλο προϋπολογισμό ήταν δυνατό να λειτουργήσει. «Είναι πολύ δύσκολο, αλλά αποδείξαμε ότι θα μπορούσε να γίνει», λέει ο Σαρπ.

Μισό αιώνα μετά…

Σχεδόν μισό αιώνα μετά την προσποίηση της γεώτρησης στα βάθη των ωκεανών από τους πράκτορες της CIA, o Λέσλι Κέβα είναι έτοιμος να το κάνει πραγματικά. Ο Κέβα κατάγεται από ένα χωριό της Παπούα Νέας Γουινέας. Όλη η οικογένειά του έχει εργαστεί στη μεταλλευτική βιομηχανία.

Ο ίδιος είναι ειδικός στον χειρισμό μεγάλων μηχανών. Ωστόσο, αυτό που χειρίζεται τώρα δείχνει σχεδόν τρομακτικό. Με τους τεράστιους τροχούς και τα «δόντια από χάλυβα» έχει σχεδιαστεί να χρησιμοποιείται πολύ πέρα από την ανθρώπινη εμβέλεια. Ο Λέσλι κάνει δοκιμές. Μαθαίνει να το κατευθύνει και να το ελέγχει με τηλεχειρισμό. Σε λίγο καιρό το μηχάνημα θα εγκατασταθεί ένα μίλι κάτω από το νερό, στον βυθό του ωκεανού.

Οι εργασίες έχουν προγραμματιστεί να ξεκινήσουν τον επόμενο χρόνο. Αν αυτό γίνει ο Λέσλι θα είναι ο πρώτος άνθρωπος στην ιστορία που θα κάνει εξόρυξη μετάλλων στο πρώτο ορυχείο βαθέων υδάτων στον κόσμο. Το project τρέχει μια καναδική εταιρεία, η Nautilus Minerals, στα τροπικά νερά της θάλασσας του Μπίσμαρκ στην Παπούα Νέα Γουινέα.

Τρία ίδια μηχανήματα θα κατεβαίνουν από ένα πλοίο στις πλαγιές ενός υποβρυχίου ηφαιστείου, ιδιαίτερα πλούσιου σε πολύτιμα μέταλλα. Η τοποθεσία ονομάζεται Solwara 1, «θαλασσινό νερό» στην τοπική γλώσσα.

Ο ορυκτός πλούτος του βυθού

Αναφορικά με τα μέταλλα η εταιρεία υποστηρίζει ότι θα είναι σε θέση να εξορύξει χρυσό και χαλκό αξίας δισεκατομμυρίων. Μία κινέζικη εταιρεία έχει ήδη συμφωνήσει να αγοράσει την παρτίδα. Μόλις εξαντληθούν τα πλούτη της θέσης Solwara 1, τα μηχανήματα θα μεταφερθούν σε άλλες δωδεκάδες τοποθεσίες που βρίσκονται σε κοντινή απόσταση.

Στο βυθό της θάλασσας τα μεταλλεύματα είναι εξαιρετικά πλούσια. Κάθε τόνος υλικού από ένα τυπικό ορυχείο χαλκού ή χρυσού παράγει μόνο ένα μικρό κλάσμα χρήσιμου μετάλλου. Αντίθετα οι υδροθερμικές πηγές αερίου στην Παπούα Νέα Γουινέα είναι τουλάχιστον 10 φορές πλουσιότερες.

Το ίδιο συμβαίνει και με πολλά άλλα μέταλλα και σε άλλες περιοχές. Μια ιαπωνική αποστολή ανακάλυψε πηγές αερίου στην Οκινάβα που θα μπορούσαν να προμηθεύουν την Ιαπωνία με ψευδάργυρο για έναν ολόκληρο χρόνο.

Μαχητές κατά των ορυχείων

Το σχέδιο φυσικά δεν έρχεται χωρίς αντιδράσεις. Η Nautilus Minerals ισχυρίζεται, ωστόσο, ότι η εξόρυξη σε μια μικρή περιοχή θαλάσσιου βυθού είναι πιο φιλική για το περιβάλλον σε σχέση με ένα ορυχείο στη γη, όπου τα δέντρα και το φυσικό έδαφος καταστρέφονται σε μεγάλες εκτάσεις γύρω από το σημείο εξόρυξης. 

Είναι προφανές ότι η κυβέρνηση της Παπούα Νέας Γουινέας ενδιαφέρεται για το οικονομικό κέρδος - κάτι που χρειάζεται η χώρα. Η εταιρεία έχει συμφωνήσει να σπρώξει κάποια από τα έσοδα στους τοπικούς φορείς προς όφελος των πολιτών. Αλλά η ιστορία των εξορύξεων στην Παπούα Νέα Γουινέα δεν εμπνέει εμπιστοσύνη. Εκατομμύρια άνθρωποι ζουν πολύ κάτω από το όριο της φτώχειας παρά την μαζική εξόρυξη μεταλλευμάτων από τα βουνά της χώρας.

Και για μερικούς, η εξόρυξη στη θάλασσα προκαλεί κίνδυνο για τα πολύτιμα νερά. Ο Τζόναθαν Μουσελάμ είναι ο μεγαλύτερος αντίπαλος των σχεδίων εξόρυξης βαθέων υδάτων. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στο νησί Νέα Ιρλανδία της Παπούα Νέας Γουινέας. Η θέση Solwara 1, είναι μόλις 25 χιλιόμετρα μακριά από το σπίτι του που βρίσκεται στην ακτή.

Ο Μουσελάμ ήταν καθηγητής σε γυμνάσιο. Όμως παράτησε τη δουλειά του και την ζωή στην πόλη για να γυρίσει πίσω στο παραθαλάσσιο χωριό του και να αντιταχθεί στα σχέδια για τη δημιουργία των ορυχείων. Έγινε η ηγετική μορφή της καμπάνιας Alliance of Solwara Warriors και αντιμάχεται τα σχέδια της Nautilus Minerals.

Όπως λέει στο BBC, οι παράκτιες κοινότητες εξαρτώνται από την αλιεία, η οποία θα μπορούσε να απειληθεί, αν τα νερά γεμίσουν από τη σκόνη που θα παράγεται από τα ορυχεία ή αν μολυνθούν από τις εξορύξεις. Για παράδειγμα, η βιομηχανία του τόνου δίνει δουλειά σε χιλιάδες ανθρώπους στην Παπούα Νέα Γουινέα.

Η εταιρεία υποστηρίζει ότι σε βάθος ενός μιλίου τα ορυχεία θα βρίσκονται πολύ βαθύτερα από τα είδη αλιείας και δεν θα τα επηρεάσουν. «Εκεί που θα λειτουργήσουν τα ορυχεία είναι κρύα και σκοτεινά. Δεν υπάρχει τόνος εκεί. Τα ψάρια χρειάζονται εντελώς διαφορετικές συνθήκες κοντά στην επιφάνεια του ωκεανού», υποστηρίζει ανώτερο στέλεχος της Nautilus Minerals. Αυτό τονίζει η εταιρεία σε όλες τις δημόσιες συναντήσεις. Παράλληλα επενδύει στις σχέσεις της με την κοινότητα, πληρώνοντας για κινητή μονάδα ιατρικής περίθαλψης ή κατασκευάζοντας μια νέα γέφυρα.

Για τον Μουσελάμ όμως, αυτά είναι απλώς δημόσιες σχέσεις. Σημειώνει ότι το ορυχείο είναι «πειραματικό» και μπορεί να υπάρξουν απροσδόκητες συνέπειες. Στον αγώνα του έχει συμπαραστάτες την εκκλησία και κάποιους πολιτικούς. Αλλά αντιμάχεται μια μεγάλη δύναμη, την απίστευτα αυξανόμενη ζήτηση που έχει ο κόσμος για ορυκτά.

Απίστευτη ζήτηση για ορυκτά

Οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο θέτουν νέα πρότυπα για πιο καθαρά οχήματα με στόχο τη μείωση της ρύπανσης του αέρα. Αυτό σημαίνει ότι εκατομμύρια ηλεκτρικά αυτοκίνητα θα κατασκευαστούν τα επόμενα χρόνια. Για να κατασκευαστούν όλες οι μπαταρίες, οι καλωδιώσεις, οι επεξεργαστές και τα σημεία φόρτισης θα χρειαστούν πρώτες ύλες. Κοβάλτιο και λίθιο έχουν μεγάλη ζήτηση. Ο χαλκός ποτέ δεν ήταν τόσο απαραίτητος.

Την ίδια στιγμή, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως η ηλιακή και η αιολική εξαπλώνονται με φρενήρη ρυθμό. Κάθε στρόβιλος και κάθε πάνελ γίνονται από βασικά μέταλλα. Το ίδιο συμβαίνει με τα ηλεκτρονικά είδη ευρείας κατανάλωσης. Υπάρχει λοιπόν μεγάλη ανησυχία για τις προμήθειες σε ορυκτά στο μέλλον.

Οι υποστηρικτές της εκμετάλλευσης του ωκεανού για την εξόρυξη μεταλλευμάτων επισημαίνουν ότι το μέγεθος των ορυχείων στη γη σε σχέση με τα υποβρύχια είναι πολύ μεγαλύτερο. Το Kennecott στη Γιούτα και τα Chuquicamata και Escondida στη Χιλή για παράδειγμα έχουν έκταση σχεδόν 4 χιλιόμετρα και φτάνουν σε βάθος 645 - 1200 μέτρα. Το υποβρύχιο ορυχείο Solwara 1, στα ύδατα της Παπούα Νέας Γουινέας, θα έχει έκταση 350 μέτρα και βάθος 20 μέτρα.

Και το περιβάλλον;

Για τον Μίκαελ Λοτζ, γενικό γραμματέα της Διεθνούς Θαλάσσιας Αρχής, ενός σώματος του ΟΗΕ που έχει συσταθεί για τη διαχείριση της εξόρυξης βαθέων υδάτων, είναι ξεκάθαρο ότι η εξόρυξη στους ωκεανούς πρέπει να προχωρήσει. «Θα συνεχίσουμε να αναπτύσσουμε τεράστια ορυχεία που καταστρέφουν χωριά, εκτρέπουν τα ποτάμια, μολύνουν τα νερά, ρίχνουν ολόκληρα βουνά και χρειάζονται χιλιάδες χρόνια για την αποκατάστασή τους; Δεν θα έχουμε τίποτα από όλα αυτά με την εξόρυξη στους βυθούς».

Πολλοί βιολόγοι αντιδρούν πάντως. Υποστηρίζουν ότι τα θαλάσσια είδη θα εξαφανιστούν από τις περιοχές που θα περνούν τα μηχανήματα. Επίσης προειδοποιούν για αναπόφευκτες και ενδεχομένως αμετάκλητες απώλειες στη βιοποικιλότητα των βυθών. Οι εξορύξεις αναμένεται να δημιουργούν σύννεφα σκόνης όπως σε ένα λατομείο. Αυτό θα μπορούσε να επηρεάσει τη θαλάσσια ζωή σε έκταση πολύ μεγαλύτερη από την περιοχή της εξόρυξης. Μια πρόσφατη μελέτη αναφέρει ότι οι επιπτώσεις στα θαλάσσια οικοσυστήματα θα διαρκέσουν πολλές δεκαετίες.

Από την ιδέα στην πράξη

Η πρώτη ένδειξη ότι ο ωκεανός έκρυβε έναν ορυκτό θησαυρό υπήρξε τον 19ο αιώνα, όταν το πλοίο του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού HMS Challenger σε μια αποστολή για την έρευνα του βυθού «ψάρεψε» πετρώματα που αποδείχτηκε ότι αποτελούνταν από μαγγάνιο, σίδηρο και νικέλιο.

Μεταγενέστερες αποστολές επιβεβαίωσαν ότι αυτά τα οζίδια μαγγανίου βρίσκονταν διάσπαρτα σε ολόκληρο τον βυθό τόσο στον Ειρηνικό, όσο και στον Ινδικό Ωκεανό. Έως την δεκαετία του 1950 οι ερευνητές είχαν ξεκινήσει να στρέφονται με μεγάλο ενδιαφέρον προς αυτούς τους πόρους.

Το 1964, ο Αμερικανός θαλάσσιος γεωλόγος Τζον Μέρο έγραφε ότι τα οζίδια ήταν τόσο άφθονα και τόσο πλούσια που ακόμη κι αν εξορύσσαμε το 10% θα είχαμε βασικά μέταλλα για να καλύψουν έναν κόσμο 20 δισεκατομμυρίων ανθρώπων για χιλιάδες χρόνια. Εκείνη την εποχή βέβαια τα μέταλλα αυτά ήταν απρόσιτα και οι τιμές των μετάλλων γενικά δεν ήταν αρκετά υψηλές για να δικαιολογείται μια προσπάθεια υποθαλάσσιας εξόρυξης.

Ωστόσο, ο σπόρος της ιδέας είχε φυτευτεί. Από τον Νοέμβρη του 1967 ο ΟΗΕ άρχισε να δείχνει ενεργό ενδιαφέρον. Ο αντιπρόσωπος της Μάλτας δρ. Άρβιντ Πάρντο υποστήριζε τότε ότι θάλασσες θα πρέπει να προορίζονται για ειρηνικές δραστηριότητας και ότι ο πλούτος των ορυκτών θα πρέπει να μοιράζεται σε όλη την ανθρωπότητα. Στη συνέχεια πρότεινε ότι ένα μερίδιο από τα κέρδη από την εξόρυξη βαθέων υδάτων θα πρέπει να πηγαίνει στις αναπτυσσόμενες χώρες. Αυτή η ιδέα έμεινε στα συρτάρια.

Έχει ήδη ξεκινήσει…

Σήμερα όμως το όραμά του γίνεται πραγματικότητα, καθώς η Διεθνής Θαλάσσια Αρχή του ΟΗΕ έχει καταρτίσει χάρτες που διαιρούν τους ωκεανούς σε μπλοκ. Υπάρχουν 29 περιοχές εξερεύνησης για τις οποίες υπάρχει άδεια αναζήτησης ορυκτών για 15 χρόνια. Συνολικά έχουν έκταση 500.000 τετραγωνικών μιλίων σε Ειρηνικό, Ατλαντικό και Ινδικό.

Επιχειρήσεις από 19 χώρες έχουν λάβει άδεια για να πραγματοποιήσουν έρευνες. Η Κίνα έχει τέσσερις, η Ρωσία και η Νότια Κορέα τρεις. Η Γαλλία και η Γερμανία έχουν από δυο. Το ίδιο και η Βρετανία μέσω της εταιρείας UK Seabed Resources. Αυτή έχει ένα ειδικό ενδιαφέρον. Ο ιδιοκτήτης της εταιρείας Λόκχιντ Μάρτιν ήταν ένας από τους εργολάβους που είχε μισθώσει κρυφά η CIA για την επιχείρηση ανάκτησης του σοβιετικού υποβρυχίου. Από τότε ενδιαφέρεται πραγματικά για τα οζίδια μαγγανίου.

Παρόλο που κανείς δεν έχει ξεκινήσει ακόμη εξορύξεις στους ωκεανούς, δεκάδες ερευνητικές αποστολές βρίσκονται σε εξέλιξη και εργάζονται με έντονους ρυθμούς. Με βάση τη Τζαμάικα η Διεθνής Θαλάσσια Αρχή πρέπει τώρα να σχεδιάσει τους κανόνες στους οποίους θα υπόκειται η θαλάσσια εξόρυξη πριν ξεκινήσουν οι εργασίες σε διεθνή ύδατα.

Επίσης θα πρέπει να αποφασίσει ποιοι περιβαλλοντικοί έλεγχοι θα γίνονται και πόσα χρήματα θα διατίθενται στις φτωχότερες χώρες. Οι εταιρείες που θα προχωρήσουν σε εξορύξεις κοντά στις ακτές, όπως στην περίπτωση της Παπούα Νέας Γουινέας ή της Ιαπωνίας, δεν χρειάζεται να περιμένουν. Οι μεμονωμένες κυβερνήσεις μπορούν να αποφασίσουν μόνες τους τι θα κάνουν στα δικά τους χωρικά ύδατα.

Σαράντα χρόνια μετά η ψεύτικη ιστορία της CIA φαίνεται πως θα γίνει πραγματικότητα. Έχει ήδη ξεκινήσει.

ΠΗΓΗ: http://tvxs.gr/news/kosmos/ta-oryxeia-sta-aperanta-bathi-ton-okeanon