Ένας θησαυρός 20 δισ. χαμένος στη θάλασσα

 

Θεωρείται το «Άγιο Δισκοπότηρο» των ναυαγίων. Κι όχι άδικα. Βρίσκεται στο βυθό της τροπικής θάλασσας της Κολομβίας για πάνω από 300 χρόνια. Και το σπουδαιότερο είναι ότι κρύβει στα απομεινάρια του έναν τεράστιο θησαυρό. Το ερώτημα που τίθεται λοιπόν είναι: αυτό τον θησαυρό ποιος θα τον πάρει; Ο λόγος για το ναυάγιο του Σαν Χοσέ. 

Το πιο… πλούσιο ναυάγιο που έγινε ποτέ. Η ισπανική γαλέρα τυλίχτηκε στις φλόγες και κατόπιν βυθίστηκε λίγο έξω από τις ακτές της Καρταχένα, στις 8 Ιουνίου του 1708. Λίγο νωρίτερα είχε δεχτεί επίθεση από το βρετανικό πολεμικό ναυτικό. Πήρε στο θάνατο 600 ανθρώπους και στο βυθό περίπου 20 δισεκατομμύρια σημερινά δολάρια σε χρυσό, ασήμι και κοσμήματα.

Το ναυάγιο του Σαν Χοσέ

Το Σαν Χοσέ απέπλευσε από το λιμάνι του Πορτομπέλο στα τέλη Μαΐου. Ήταν φορτωμένο θησαυρούς από το Περού που τότε βρισκόταν υπό ισπανική κυριαρχία. Προορίζονταν για τον βασιλιά Φίλιππο Β της Ισπανίας, ο οποίος βασιζόταν στους πόρους από τις ισπανικές αποικίες για να χρηματοδοτεί τον πόλεμο για την διαδοχή του στέμματος.

Ο καπετάνιος της γαλέρας, Χοσέ Φερνάντεζ ντε Σαντιγιάν, γνώριζε ότι υπήρχε η πιθανότητα οι Βρετανοί, που συμμετείχαν στον πόλεμο, να επιτεθούν στο πλοίο στα νερά της Καρταχένα. Παρ’ ότι ήξερε τον κίνδυνο αποφάσισε να πλεύσει προς την πόλη για μια σύντομη στάση, ώστε να γίνουν κάποιες επισκευές. Στη συνέχεια η γαλέρα θα συνέχιζε το ταξίδι της προς την Αβάνα της Κούβας πριν αποπλεύσει τελικά για την Ισπανία.

Η απόφαση του Καπετάνιου αποδείχτηκε μοιραία, όπως σημειώνει στο BBC ο Γκονζάλο Ζουνίγκα, επιμελητής του Ναυτικού Μουσείου της Καραϊβικής στην Καρταχένα. Το απόγευμα της 8ης Ιουνίου, άντρες του βρετανικού ναυτικού, οπλισμένοι με όπλα, σπαθιά και μαχαίρια, προσπάθησαν τρεις φορές να εφορμήσουν στη γαλέρα και να κλέψουν τον θησαυρό. Ο Ζουνίγκα λέει ότι το Σαν Χοσέ κέρδισε τη μάχη απέναντι στους βαριά οπλισμένους Βρετανούς. Ωστόσο, το τι έγινε μετά και κατέληξε στο βυθό δεν είναι γνωστό.

«Δεν γνωρίζουμε σε ποια κατάσταση ήταν το Σαν Χοσέ κατά τη διάρκεια των τελευταίων στιγμών του. Η γαλέρα ίσως είχε χάσει ένα πανί ή οι επιβάτες ίσως εξεγέρθηκαν εναντίον του καπετάνιου. Οι περισσότεροι ήταν πολίτες κι έτσι δεν βρίσκονταν υπό τις διαταγές του», λέει ο Ζουνίγκα. Η δική του θεωρεία πάντως είναι ότι ο καπετάνιος προκειμένου να παραδοθεί το πλήρωμα και το πλοίο να επιστρέψει άδειο στην Ισπανία και το βασιλιά του αποφάσισε να ανάψει την πυρίτιδα και να ανατινάξει τη γαλέρα.

Στα όρια του μύθου

Από τότε η ιστορία του πλοίου άγγιξε τα όρια του μύθου. Το Σαν Χοσέ για τρεις αιώνες υπήρξε αντικείμενο γοητείας. Ο βραβευμένος με Νόμπελ συγγραφέας Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες έγραφε για την θρυλική γαλέρα στον Έρωτα στα Χρόνια της Χολέρας. Ο πρωταγωνιστής του μυθιστορήματος Φλορεντίνο Αρίθα, σχεδίαζε να βουτήξει και να ανακτήσει τα πλούτη του Σαν Χοσέ για την μεγάλη του αγάπη.

Παρά το τεράστιο ενδιαφέρον για το ναυάγιο, το Σαν Χοσέ έμεινε όλους αυτούς τους αιώνες χαμένο στα βάθη του ωκεανού. Το ενδιαφέρον για το μυστήριο που όλο αυτό το διάστημα περιέβαλε το πλοίο ξύπνησε ξανά το 2015, όταν η κυβέρνηση της Κολομβίας ανακοίνωσε ότι είχε επισήμως βρεθεί.

Ο εντοπισμός του ναυαγίου

Η ανακάλυψη έγινε από ένα ρομποτικό υποβρύχιο που ονομάζεται REMUS 6000, το οποίο λειτουργεί υπό το Ωκεανογραφικό Ίδρυμα Woods Hole που εδρεύει στις ΗΠΑ. Το υποβρύχιο αυτόνομο όχημα, μήκους περίπου 4 μέτρων, μπορεί να πραγματοποιήσει εξερευνήσεις μέχρι και 6 χιλιόμετρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας και ήταν σε θέση να φτάσει μόλις 9 μέτρα πάνω από το Σαν Χοσέ για να τραβήξει φωτογραφίες από το ναυάγιο.

Η κολομβιανή κυβέρνηση δεν αποκάλυψε ποτέ την ακριβή θέση της βυθισμένης γαλέρας. Λέγεται πάντως ότι το ναυάγιο βρίσκεται κοντά στα νησιά Ροζάριο, στο εθνικό πάρκο του τροπικού αρχιπελάγους 40 χλμ από την Καρταχένα. Βρίσκεται επίσης στο επίκεντρο μιας μεγάλης διαμάχης που αφορά το ίδιο, τα πλούτη που βούλιαξαν μαζί του, αλλά και την τεράστια πολιτιστική και ιστορική του αξία.

«Η γαλέρα του Σαν Χοσέ αποτελεί ένα κέντρο πληροφοριών για την αποικιακή ιστορία», εξηγεί ο διευθυντής του Ινστιτούτου Ανθρωπολογίας και Ιστορίας της Κολομβίας, Ερνέστο Μοντενέγκρο. «Είναι ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα σχεδόν 300 χρόνων αποικιακής ιστορίας ευρωπαϊκής και κυρίως ισπανικής στην αμερικανική επικράτεια».

Οι… μνηστήρες του θησαυρού

Παρά το γεγονός ότι η γαλέρα Σαν Χοσέ βρίσκεται βυθισμένη στα ύδατα της Κολομβίας δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι θα παραμείνει στην επικράτειά της. Η Ισπανία έχει ήδη εκφράσει το ενδιαφέρον της να διεκδικήσει τη γαλέρα, το ίδιο και οι βολιβιανοί αυτόχθονες Κάρα Κάρα (τότε ήταν υπό την κυριαρχία του Περού) από τη γη των οποίων προέρχεται ο πλούτος που κουβαλούσε το Σαν Χοσέ.

Το ναυάγιο ήδη αποτελεί μέρος δικαστικής διαμάχης εδώ και 40 χρόνια. Η αμερικανική εταιρεία διάσωσης  Sea Search Armada υποστηρίζει ότι είχε βρει το πλοίο στις αρχές της δεκαετίας του 1980 και διεκδικεί το 50% του περιεχομένου του, κάτι το οποίο υποστηρίζει ότι είχε συμφωνήσει τότε με την Κολομβία και είχε γίνει δεκτό από το Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας.

Ο πρώην πρόεδρος της Κολομβίας Χουάν Μανουέλ Σάντος δεν αναγνώρισε την εύρεση του ναυαγίου από την Sea Search Armanda, όταν το 2015 ανακοίνωσε ότι η Κολομβία βρήκε τη γαλέρα. Η αντιπρόεδρος της χώρας Μάρτα Λούτσι Ραμίζε είχε δηλώσει μάλιστα τότε ότι «η Sea Search Armada δεν έχει κανένα δικαίωμα πάνω στη γαλέρα ή στο περιεχόμενό της επειδή οι συντεταγμένες που είχε δώσει δεν ταιριάζουν με την πραγματική θέση του πλοίου». Η υπόθεση βρίσκεται ακόμη στο ανώτερο δικαστήριο της Κολομβίας.

Φέτος, η κυβέρνηση της Κολομβίας ανέστειλε επίσης την υπογραφή σύμβασης με άλλη ιδιωτική εταιρεία για την ανέλκυση του ναυαγίου. Πλέον, η Ναυτική Αρχαιολογική Συμβουλευτική, που συμμετείχε στην έρευνα του 2015, είναι η μοναδική υποψήφια για την ανέλκυση.

Η συνεργασία με μια ιδιωτική επιχείρηση σημαίνει τη διαίρεση του περιεχομένου της γαλέρας, με την εταιρεία να διακραττεί έως και το 45% του θησαυρού, από τα ευρήματα εκείνα βέβαια που δεν ταξινομούνται στην κατηγορία της πολιτιστικής κληρονομιάς και τα οποία ακόμη δεν έχουν καθοριστεί από την Κολομβία.

Αυτό είναι ένα πολύ κακό σενάριο, σύμφωνα με τον ιστορικό και συγγραφέα Φρανσίσκο Μουνόζ, ο οποίος είναι ειδικός στο ναυάγιο του Σαν Χοσέ. «Η ανθρωπότητα έχει το αδιαμφισβήτητο δικαίωμα να γνωρίσει την γαλέρα του Σαν Χοσέ. Η Κολομβία πρέπει να χρησιμεύσει ως ένας αξιόλογος θεματοφύλακας».

Ο ίδιος σημειώνει ότι πρέπει να ανοίξει ένα μουσείο στην Καρταχένα όπου θα εκτίθεται το σύνολο του πλούτου της γαλέρας κάτι που έχει προτείνει και η κυβέρνηση. «Ποιος δεν θα επισκεφτεί αυτή τη μοναδική έκθεση;», λέει μιλώντας στο BBC. «Οι επισκέπτες θα απορροφηθούν από την ιστορία που θα μπορούσε να τους πει το ναυάγιο του Σαν Χοσέ».

Το 2018, ο πρώην πρόεδρος Σάντος έγραψε στο Twitter: «Η γαλέρα του Σαν Χοσέ, βυθισμένη στα εθνικά ύδατα, είναι ένα από τα μεγαλύτερα ευρήματα της ιστορίας. Με τον νόμο της βυθισμένης πολιτιστικής κληρονομιάς, μπορούμε να την ανακτήσουμε». Και ολοκλήρωσε το tweet με το hashtag #NuestraCulturaElMejorLegado, το οποίο μεταφράζεται «ο πολιτισμός μας, η καλύτερη κληρονομιά».

Αναμένοντας την αποκάλυψη

Οι ειδικοί πάντως λένε ότι η ανάσυρση του Σαν Χοσέ είναι ένα έργο που δεν μπορεί να γίνει βιαστικά. «Το πλοίο είναι βυθισμένο εδώ και 300 χρόνια», εξηγεί ο αρχαιολόγος Χουάν Γκιγιέρμο Μαρτίν. «Aν δεν έχουμε τώρα τις προϋποθέσεις στην Κολομβία για να αναλάβουμε τη διάσωσή του, δεν έχει νόημα να το κάνουμε. Η ευθύνη είναι θεμελιώδης αρχή τόσο για την κληρονομιά της Κολομβίας, όσο και για την ανθρωπότητα».

Η διάσωση του Σαν Χοσέ και η δημιουργία ενός μουσείου στην Καρταχένα φαίνεται πως είναι ακόμη μακρινό όνειρο για τους Κολομβιανούς. Ακόμη δεν έχουν καν εγγυήσεις ότι το πλοίο θα παραμείνει εντός των συνόρων τους. Και οι λάτρεις της ιστορίας και των… θησαυρών θα πρέπει επίσης να περιμένουν πολύ πριν το «Άγιο Δισκοπότηρο» των ναυαγίων τους αποκαλυφθεί.


ΠΗΓΗ: https://tvxs.gr/news/kosmos/enas-thisayros-20-dis-xamenos-sti-thalassa