Τι συμβαίνει με την αλλαγή ορθογραφίας των λέξεων;

Για παράδειγμα οι λέξεις αυγό (αβγό), τραίνο (τρένο). Τι κάνουμε με αυτές;

Ναι, επ’ αυτού, υπάρχουν διάφορες απόψεις. Σχετικά με τις ξένες λέξεις, τα δάνεια, υπάρχει μια άποψη (του Μανόλη Τριανταφυλλίδη*) που λέει ότι για να γράψω μία λέξη που προέρχεται από άλλη γλώσσα δεν πρέπει να υποχρεούμαι να ξέρω πώς γραφόταν στο πρωτότυπο, στην ξένη γλώσσα. Για παράδειγμα, η γαλλική λέξη portrait αποδόθηκε στα Ελληνικά ως πορτραίτο, το αγγλικό train στα Ελληνικά απoδόθηκε ως τραίνο. Οι λέξεις αυτές, σύμφωνα με τους ορθογραφικούς κανόνες της γραμματικής του Μ. Τριανταφυλλίδη, απλογραφούνται. Πρέπει να γράφουμε δηλ. πορτρέτο (με -ε-) και τρένο (με -ε-).

Και τι γίνεται με τις νέες λέξεις από την Αγγλική και από άλλες γλώσσες που εντάσσονται συνέχεια;  Σε όλες τις ξένες λέξεις που μπαίνουν θα κοιτάς πώς γράφονται στη γλώσσα τους και θα μαθαίνεις πρώτα πώς είναι στα Γαλλικά ή στα Αγγλικά για να τις γράψεις κι εσύ Ελληνικά; Για να αποφευχθεί κάτι τέτοιο (να απαιτείται να ξέρεις πώς γράφεται η δάνεια λέξη στην ξένη γλώσσα), καθιερώθηκε η απλογράφηση των ξένων λέξεων φωνητικά. 

Θα με ερωτήσετε τις λέξεις που έχουν μπει στο λεξιλόγιο εδώ και χρόνια κι έχουν δημιουργήσει ήδη μια «ορθογραφική εικόνα» θα τις απλογραφώ κι αυτές; Μήπως απλογραφώντας τις «τις ενοχλώ» (που έλεγε και ο μεγάλος Κύπριος ποιητής Κώστας Μόντης); Είναι ένα θέμα για συζήτηση αυτό. Δεν είναι τόσο απλό. Κι αν ισχύσει κάτι τέτοιο, Θα πρέπει να ισχύει μόνον γι’ αυτές που έχουν μπει από χρόνια, όχι γι’ αυτές που μπαίνουν σήμερα.

Πάμε τώρα στα θέμα της αλλαγής της ορθογραφίας όχι των δανείων, αλλά των ελληνικών λέξεων. Η γλωσσική επιστήμη μελετά την προέλευση των λέξεων, την ιστορία τους, τη μορφή τους. Ας πάρουμε για παράδειγμα τη λέξη αβγό. Από πού βγήκε η λέξη αβγό; Δεν υπάρχει νεότερη λέξη που να έχει δίφθογγο άλφα-ύψιλον (-αυ-). Οι λέξεις σου έχουν άλφα-ύψιλον είναι μόνο οι αρχαίες λέξεις. Τι συνέβη, λοιπόν, με αυτή τη λέξη;

ο «αβγό» του είναι μια νέα λέξη δεν μπορείς να Χα γράφεις με -αυ, όπως γράφεται λ.χ. α αρχαία λέξη αυγή. Η λέξη αυγή γράφεται έτσι, γιατί έτσι γραφόταν και στην αρχαία Ελληνική. Τα ίδιο και n λέξη αυλός. Γράφεται και τώρα όπως γραφόταν παλιά. Το ίδιο και λέξεις όπως αύριο, αυτός, αυξάνω, αύρα, αυστηρός κ.τ.ό.

Το αβγό όμως έχει άλλη ρίζα. Προέρχεται από τη λέξη ωό(ν) που έγινε αβγό, με μία σειρά φωνητικών αλλαγών που εξηγούνται γλωσσολογικά: τα ωά > ταουά > ταουγά> ταβγά> τ’ αβγό. Αφού, λοιπόν, η λέξη εξελίχτηκε φωνητικά, τη γράφω και φωνητικά (με -β-). Γιατί αλλιώς δίνεται η εντύπωση ότι ο τύπος αυγό (με -αυ-) είναι αρχαίος, πράγμα που δεν ισχύει.

Για τις ελληνικές λέξεις έχεις και μία δέσμευση από την ετυμολογία τους, δηλαδή από την «αλήθεια» της καταγωγής τους στην ιστορία της γλώσσας σου, δέσμευση που δεν υπάρχει για τις ξένες λέξεις (δάνεια).

Για τις λέξεις της γλώσσας σου ό,τι αποδεικνύεται επιστημονικά και έχει γραφεί εσφαλμένα πρέπει να αλλάξει. Για παράδειγμα, n λέξη παλιός και η λέξη ελιά γράφονταν παλιότερα και οι δύο με ήτα (παληός, εληά). Τα γράφανε με ήτα και βάζανε και υπσγεγραμμένη , γιατί νόμιζαν ότι το αι (παλαιός, ελαία) εδώ είναι το μακρό -αι- της αρχαίας λέξης που έχει γίνει μακρό ήτα! Και μάλιστα ότι το ήτα χρειάζεται και υπογεγραμμένη! Στην πραγματικότητα φωνητικά το -αι- όταν ένας φθόγγος «ε», στα ελαία, που συμπροφέρθηκε με την κατάληξη -α και μετατράπηκε σε ένα ημίφωνο σετ ακούγεται ως «ι», γι’ αυτό και γράφουμε τη λέξη ως ελιά. Το ίδιο και με το παλιός.

Άλλο παράδειγμα: η πορτοκαλέα έγινε πορτοκαλιά και η συκέα έγινε συκιά κ.λπ. Όπως και το αφτί προήλθε από το υποκοριστικό ωτία της λέξης ους: τα ωτία> ταουτια> ταβτία > ταφτία> τ’αφτί. Ακούγεται τελικά φωνητικώς ένα φ και έτσι έγινε η νεότερη μορφή της λέξης που ορθογραφείται ως αφτί. Όλα αυτά έχουν εξελιχθεί με κάποιο τρόπο και κατέληξαν να γράφονται φωνητικά.

Ο Μανόλης Τριανταφυλλίδης υποστήριζε αυτές τις γραφές που αναφέρω. Επειδή όμως του επιτέθηκαν και τον επέκριναν οι άλλοι φιλόλογοι και γλωσσαμύντορες και τον λέγανε «μαλλιαρό» και «ψυχαριστή», αποφάσισε να μη «θυσιάσει» στη γραφή αυτών των λέξεων (αβγό και αφτί) το μείζον θέμα τής δημοτικής κι έτσι υποχώρησε και έγραψε στη Γραμματική τής Δημοτικής τις λέξεις αυγό και αυτί με αυ! Το παραδέχεται μάλιστα ο ίδιος κάπου στα Άπαντά του, όπου γράφει ότι αναγκάστηκε εκ των υστέρων να υποχωρήσει σε αυτά που είχε διδάξει ως ορθά, για να μη συμπαρασύρουν τέτοιες ορθογραφίες σαν «μαλλιαρές» την ουσία του θέματος της δημοτικής.

Φυσικά μιλάμε για ελάχιστες λέξεις που οι περισσότεροι είχαν μάθει να τις γράφουν εσφαλμένα. Αυτό δεν είναι λόγος για να μην καθιερώσουμε τη σωστή ορθογραφία. Μην ξεχνάμε ότι έτσι έγραφε αυτές τις λέξεις και ο θεμελιωτής της ελληνικής γλωσσολογίας Γεώργιος Χατζιδάκις, ο θεωρούμενος ως υποστηρικτής της καθαρεύουσας. Ακόμα και στο Ιστορικό Λεξικό της Ακαδημίας Αθηνών οι λέξεις αυτές γράφονται ως αβγό (με β) και αφτί (με φ).


*Ο Μανόλης Τριανταφυλλίδης (Αθήνα, 15 Νοεμβρίου 1883 - Αθήνα, 20 Απριλίου 1959) ήταν Έλληνας γλωσσολόγος και ένας εκ των ιδρυτών του Εκπαιδευτικού Ομίλου, οργάνου του εκπαιδευτικού δημοτικισμού με μεγάλη συμβολή στα εκπαιδευτικά προγράμματα των κυβερνήσεων υπό τον Ελευθέριο Βενιζέλο.Το 1939, κατά τη διάρκεια του Καθεστώτος της 4ης Αυγούστου, του ανατέθηκε η έκδοση γραμματικής για τη δημοτική γλώσσα, η «Νεοελληνική Γραμματική». Κληροδότησε την πνευματική και υλική του περιουσία- ανάμεσά της και την τεράστια βιβλιοθήκη του- στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ιδρύοντας (1959) το Ίδρυμα που φέρει το όνομά του και το οποίο συνεχίζει με σημαντικά δημοσιεύματα και άλλες δραστηριότητες την «καλλιέργεια και την αξιοποίηση της δημοτικής γλώσσας και την προαγωγή της παιδείας του ελληνικού λαού» κατά την επιθυμία του δωρητή.



ΠΗΓΗ: https://www.lecturesbureau.gr/1/what-happens-with-change-in-spelling-of-the-words-1938/