Ένα οδοιπορικό στον ξεχασμένο τάφο της Αμφίπολης

 

Σεπτέμβριος 2014. Οι κάτοικοι ενός μικρού χωριού στα νοτιοανατολικά του νομού Σερρών, σε απόσταση μόλις δέκα χιλιομέτρων από τις εκβολές του Στρυμόνα, αδυνατούν να διαχειριστούν το μέγεθος της δημοσιότητας. Εκατοντάδες δημοσιογράφοι, φωτορεπόρτερ, οπερατέρ και τεχνικοί τηλεόρασης, βαν για δορυφορικές συνδέσεις, περνούν από τους ασυντήρητους δρόμους. Σταματούν λίγο στο κεντρικό δημοτικό αναψυκτήριο και παριστάνουν ότι γίνονται ένα με τους ντόπιους. Όλοι μιλούν για τη σπουδαία ανακάλυψη. Κάποιοι τολμούν και ψιθυρίζουν σενάρια περί αρχαίου τάφου που θα δώσει απαντήσεις στα ιστορικά μυστήρια.

Δεκέμβριος 2019. Πέντε και κάτι χρόνια μετά τη σπουδαία ανακάλυψη του μνημείου στον λόφο Καστά, στην αγροτική περιοχή της Νέας Μεσολακκιάς Σερρών, οι λιγοστοί γέροντες–θαμώνες του δημοτικού αναψυκτηρίου έχουν συνέρθει από εκείνο το σοκ του παροξυσμού της δημοσιότητας. Πλέον, στους δρόμους του χωριού και ειδικά στον αγροτικό που οδηγεί στον διάσημο λόφο, περπατούν ελάχιστοι «ξένοι». Έχουν σταματήσει να εμφανίζονται εδώ και καιρό δημοσιογράφοι και μπουλούκια τουριστών που θέλουν να «μυρίσουν» λίγη από την αρχαιολογική ανακάλυψη του 2014. Όπως και οι κάθε λογής επενδυτές που έψαχναν ευκαιρίες ανάπτυξης. Μεσίτες, υποψήφιοι αγοραστές οικοπέδων και άλλοι. «Ο κόσμος δεν θέλει πολύ. Το μυαλό του Έλληνα παίρνει εύκολα αέρα». Ο πρόεδρος της τοπικής κοινότητας Νέας Μεσολακκιάς, Βασίλης Τσέλλιος, είναι προσγειωμένος, μιλώντας στο VICE Greece. «Οι κάτοικοι περιμένουν το μνημείο να γίνει επισκέψιμο. Προσπαθούμε ο δρόμος που θα οδηγεί σε αυτό να περνάει μέσα από το χωριό. Να περνάει ο κόσμος, κάτι ν’ αφήσει».

         Ο πρόεδρος της τοπικής κοινότητας Νέας Μεσολακκιάς, Βασίλης Τσέλλιος.

Στο χωριό των περίπου 250 κατοίκων, το τελευταίο δείγμα «ανάπτυξης» ήταν μία πινακίδα της Remax που είχε τοποθετηθεί πάνω από μία στέρνα. Στα χωράφια. «Λέγαμε χαριτολογώντας μην μας… ρημάξουν», γελάει ο πρόεδρος. Η πινακίδα πάντως έχει φύγει από τη στέρνα που αποτελεί σημάδι για τον κακοτράχαλο χωματόδρομο, ο οποίος οδηγεί στον ιστορικό λόφο. Αυτό που έμεινε είναι οι διαμαρτυρίες των κατοίκων ότι όλα αυτά τα χρόνια δεν έγινε τίποτε και η Πολιτεία τους ξέχασε. Ο πρόεδρος τα βάζει με τον ΣΥΡΙΖΑ. «Περιμένουμε τη νέα κυβέρνηση να μας δώσει τα φώτα της. Οι προηγούμενοι είχαν πει "σταματάμε". Ελπίζουμε τώρα να γίνουν πράξη οι υποσχέσεις και να γίνει επισκέψιμο το μνημείο. Να επανέρθει εκείνη η αίγλη».

Η εικόνα στον τύμβο Καστά, πάντως, δεν άλλαξε. Μάλλον, γέρασε. Η μπάρα εισόδου στον χώρο παραμένει κλειστή για κάθε επισκέπτη, προκειμένου να μην υπάρχει δυνατότητα προσέγγισης της εισόδου του μνημείου. Προστέθηκε μία πινακίδα που απαγορεύει φωτογράφιση και κινηματογράφηση. Οι λόφοι από τα μπάζα της κορυφής του τύμβου έχουν βγάλει χορτάρια. Και στον δρόμο που οδηγεί στην είσοδο του μνημείου με τις δύο εντυπωσιακές Σφίγγες, έχουν μεταφερθεί περισσότερα από 300 μαρμάρινα τμήματα. Βρέθηκαν στην περιοχή όπου σήμερα είναι ο Λέων της Αμφιπόλεως. Ήταν κομμάτια του περιβόλου του μνημείου, μέρος του οποίου ανακαλύφτηκε ανέπαφος από την αρχαιολόγο Κατερίνα Περιστέρη από τα τέλη του 2013. Έτσι άρχισε και η έρευνα που οδήγησε στη σημαντική ανακάλυψη. «Θα υλοποιηθεί ένα πρόγραμμα αποκατάστασης του περιβόλου με τα αυθεντικά του υλικά», εξηγεί στο VICE Greece ο αρχιτέκτονας Μιχάλης Λεφαντζής. Είναι αυτός που μελέτησε όλο το μνημείο και υποστήριξε τη θεωρία ότι ο επιβλητικός Λέων βρισκόταν στην κορυφή του τύμβου και μεταφέρθηκε αργότερα.

Το εσωτερικό του μνημείου με τους τέσσερις χώρους και τα θεματικά ευρήματα παραμένει κλειστό για το κοινό. Ο προθάλαμος με τα σκαλιά που οδηγεί στην είσοδο με τις δύο Σφίγγες. Ο δεύτερος χώρος που φυλάσσεται από τις υπερμεγέθεις Καρυάτιδες. Ο θάλαμος του ψηφιδωτού που αναπαριστά την Αρπαγή της Περσεφόνης και ο τελευταίος χώρος όπου βρέθηκαν τα οστά ανθρώπων και ενός αλόγου. «Συνεχίζονται οι εργασίες στερέωσης και συντήρησης του μνημείου. Δεν σταμάτησαν ποτέ οι εργασίες. Οι ανασκαφείς μελετούν τα υλικά», απαντά η προϊσταμένη της Εφορίας Αρχαιοτήτων Σερρών. Δήμητρα Μαλαμίδου.

Το τελευταίο διάστημα, με τη νέα κυβέρνηση, οι επισκέψεις στο μνημείο αυξήθηκαν. Τα πρόσωπα που τότε είχαν πρωταγωνιστήσει δεν άλλαξαν. Η τότε γενική γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη έγινε υπουργός. Η ανασκαφέας αρχαιολόγος Κατερίνα Περιστέρη, που… συνταξιοδοτήθηκε μετά την ανακάλυψη, εκλέχτηκε περιφερειακή σύμβουλος. Στην τελευταία επίσκεψη στον τύμβο Καστά, στις 28 Δεκεμβρίου, ο περιφερειάρχης Απ. Τζιτζικώστας και η υπουργός Λ. Μενδώνη ανακοίνωσαν επιτάχυνση των εργασιών αναστήλωσης και αξιοποίησης του μνημείου. Στη σύσκεψη παρούσα ήταν η Κατερίνα Περιστέρη. Είχε προηγηθεί απόφαση του ΚΑΣ που ενέκρινε την αποκατάσταση του ταφικού μνημείου και του περιβόλου.

Πίσω στο δημοτικό αναψυκτήριο της Νέας Μεσολακκιάς, του χωριού που φιλοξενεί τον διάσημο «τάφο της Αμφίπολης», οι ηλικιωμένοι διαμαρτύρονται. «Μην το ψάχνεις. Γιατί η Μεσολακκιά να μην μπορεί να δει τι υπάρχει μέσα;», ρωτάει σχεδόν θυμωμένα ο 74χρονος Κώστας Στογιάννης. Και κάνει μία κίνηση δείχνοντας ότι τρώει κάτι με το χέρι του, χωρίς να εξηγεί. «Μας φλόμωσαν με παραμύθια της Χαλιμάς για οικόπεδα. Όπου ακούς πολλά κεράσια κράτα και μικρό καλάθι», συμπλήρωσε ο κυρ Κώστας, 72 χρόνων. Ξέρει καλά τον τύμβο, άλλωστε είχε δουλέψει στις ανασκαφές μαζί με τον αρχαιολόγο Δημήτρη Λαζαρίδη. Τότε που είχαν ανακαλυφθεί ελληνιστικοί τάφοι στην κορυφή του λόφου. «Όταν γίνεται κάτι μεγάλο, όλοι σκέφτονται διάφορα», τονίζει ο Βασίλης Τσέλλιος. «Ο κόσμος περιμένει. Τον πειράζει που δεν συνεχίζεται η ανασκαφή».

Απέναντι στο δημοτικό αναψυκτήριο, έχει τοποθετηθεί ένα κολάζ μεγάλων φωτογραφιών από τα ευρήματα του μνημείου. Μαζί και του Λέοντα της Αμφιπόλεως, σήμα κατατεθέν του νομού Σερρών. Αναπόφευκτα η κουβέντα πάει στον «ένοικο». Οι ντόπιοι, παρά την εκτίμηση της Κατερίνας Περιστέρη ότι είναι μνημείο-αφιέρωμα στον Ηφαιστίωνα, καρδιακό φίλο και στρατηγό του Μεγάλου Αλεξάνδρου, επιμένουν ότι είναι τάφος. «Στο πίσω άκρο του μυαλού μας υπάρχει κάτι ακόμη πιο μεγάλο. Οι περισσότεροι πιστεύουν ότι είναι ο… μεγάλος», λέει ο πρόεδρος χωρίς να κατονομάζει τον Μέγα Αλέξανδρο. «Εγώ πιστεύω ότι είναι η Ολυμπιάδα, όμως στο μυαλό όλων αυτό σφηνώθηκε, ότι είναι ο “μεγάλος”. Άφηναν και οι αρχαιολόγοι υπονοούμενα».

«Εγώ λέω ότι είναι όλη η οικογένεια του Αλέξανδρου μέσα, δική μου γνώμη», το πάει πολύ μακριά ο 79χρονος Δημήτρης Τσιαλής. Οι παππούδες μας πάντως έλεγαν ότι είναι η Ρωξάνη. Δεν είναι τυχαίο ότι η οδός του σπιτιού μου λέγεται “Ρωξάνης”», συμπλήρωσε.

Οι ντόπιοι, στην ευρύτερη περιοχή της Αμφίπολης, έχουν μία εξοικείωση με τα αρχαία. Δεν είναι λίγοι που έχουν συλληφθεί και καταδικαστεί για αρχαιοκαπηλία. Όμως έχουν μία ευαισθησία που δεν τη συναντάς αλλού, όπως και μία περίσσεια γνώση. «Όταν οργώνεις το χωράφι σου και θέλοντας και μή βρίσκεις τάφο, μαθαίνεις», δίνει την εξήγηση ένας ηλικιωμένος.

Το μυστήριο πάντως επιτείνεται από πολλούς παράγοντες. Πρώτα από το γεγονός ότι δεν έχουν χρονολογηθεί τα οστά που βρέθηκαν στο εσωτερικό του μνημείου. «Βρίσκονται στις αποθήκες του μουσείου, γίνεται αρχαιολογική μελέτη», αναφέρει η προϊσταμένη της Εφορίας Σερρών, Δήμητρα Μαλαμίδου. Την περίοδο της ανακάλυψης πάντως τα σενάρια χρονολόγησης με άνθρακα 14 είχαν φουντώσει. Δεν έγινε κάτι. Ένας άλλος παράγοντας είναι τα ευρήματα της ομάδας του διευθυντή του εργαστηρίου γεωφυσικής του Α.Π.Θ. καθηγητή Γρηγόρη Τσόκα. Είναι η ομάδα που μπορεί και «σκανάρει» τον τύμβο. «Υπάρχουν δύο σημεία στα οποία πρέπει να γίνει ανασκαφή. Πιθανόν να κρύβουν κάτι όχι τόσο μεγάλο όπως αυτό που έχει βρεθεί», είπε στο VICE Greece. Η μέθοδος της ομάδας Τσόκα εντόπισε σημεία αξιόλογα προς έρευνα στον ίδιο τύμβο, δυτικά και βόρεια από το μνημείο. Παράλληλα ευρήματα έχουν βρεθεί και εκτός τύμβου, όπου η έρευνα του εργαστηρίου γεωφυσικής θα συνεχιστεί. «Θα δούμε πού ακριβώς πρέπει να ξεκινήσουν ανασκαφικές διερευνήσεις. Για τον τύμβο προέχουν πάντως οι εργασίες αποκατάστασης», ξεκαθάρισε σε δηλώσεις που έκανε στην τελευταία της επίσκεψη στο λόφο Καστά η υπουργός Πολιτισμού.

Στη Νέα Μεσολακκιά, το χωριό των γερόντων, με τους μαθητές να περιορίζονται μόλις στους 30, οι κάτοικοι ευελπιστούν σε κάτι πιο μεγάλο από το εντυπωσιακό μνημείο του Καστά. Για να ενισχυθεί η «άγονη γραμμή», όπως λέει ο πρόεδρος. Και η σπουδαία ανακάλυψη να μην μείνει στο φωτογραφικό κολάζ της πλατείας, ούτε στο γλυπτό που αναπαριστά τον ρόδακα του μνημείου και την τοιχογραφία με την αρπαγή της Περσεφόνης, στην είσοδο και στο εσωτερικό ενός καφέ. Ούτε στο όνομα της καφετέριας του χωριού: «Καρυάτιδες».

ΠΗΓΗ: https://www.vice.com/gr/article/n7jvzx/ena-odoiporiko-ston-3exasmeno-tafo-ths-amfipolhs