Μαρτυρία από την καταστροφή του Αϊβαλί
Διασκεδάζαμε στο δάσος της μόνης του Άγιου Νικόλαου. Σε μια στιγμή ήρθε εκεί αλαφιασμένος ο πατριώτης μας ο Χριστοδούλου και μας είπε: «Τι γλεντάτε; Έσπασε το μέτωπο». Τότε όλοι σταματήσαμε τη διασκέδαση και μας έπιασε μεγάλη ταραχή. Οι γυναίκες κλαίγαν και οι άντρες κλειδοστόμιασαν.
Την άλλη μέρα ξημέρωνε το πανηγύρι της Παναγιάς, τα Εννιάμερα, και κάναμε σύσκεψη και αποφασίσαμε να γίνει τη νύχτα μουσική παρέλαση, όπως γινόταν πάντα, από τους κύριους δρόμους, για να μην πανικοβληθεί ο κόσμος. Ελπίζαμε πως μπορούσε ο στρατός να ανασυνταχθεί και να μας προστατέψει ή και να σταματήσει κάπου η οπισθοχώρηση. Όσο περνούσαν οι μέρες τόσο και πιο χειρότερα τα μαθαίναμε. Εκείνοι που είχαν πολλά χρήματα ή δικά τους πλεούμενα φεύγαν. Οι πολιτικές και οι στρατιωτικές αρχές ετοιμάζονταν να φύγουν. Και το πιο χειρότερο ήταν όταν ήρθε ο ελληνικός στρατός από το Μπαλούκεσερ με τον Πρωτοσύγκελο. Φεύγαν με τα καράβια όσο μπορούσαν πιο γρήγορα αφήνοντας ό,τι σέρναν μαζί τους, ζώα και λογής λογής αποσκευές, στην παραλία μας. Η απελπισία μας τότε δεν είχε όριο.
Την άλλη μέρα φύγαν όσοι στρατιωτικοί είχαν μείνει και οι δημόσιοι υπάλληλοι. Μάλιστα μας μίλησε ο λιμενάρχης και μας συμβούλεψε να μείνουμε στον τόπο μας και να προσπαθήσουμε να συμφιλιωθούμε με τους Τούρκους. Όσοι μπορούσαν, φεύγαν. Αρκετοί θέλαν να μείνουν, για να μη χάσουν τις περιουσίες τους. Σχημάτισαν τότε και πολιτοφυλακή για να τηρήσει την τάξη κι ακόμα να εμποδίσει όσους θέλαν να φύγουν. Μερικοί κατάφεραν και φύγαν κρυφά. Η παραίνεση των ανώτερων αξιωματικών ήταν να εγκαταλείψει ο πληθυσμός την πόλη και να εγκατασταθεί στη Λέσβο για δεύτερη φορά, μια και οι νέοι κατακτηταί Τούρκοι θα εφάρμοζαν αντίποινα. Η Δημογεροντία όμως του Αϊβαλιού με πρόεδρο τον αείμνηστο Δεσπότη Γρηγόριο, μη ξέροντας πως η Σμύρνη παραδόθηκε πρώτη στις φλόγες και οι Έλληνες κάτοικοι της σε νέο ξεριζωμό, γιατί είχε κοπεί η τηλεγραφική επικοινωνία, πήρε την απόφαση όχι μόνο να μη φύγει ο πληθυσμός, έχοντας υπόψη τις ταλαιπωρίες του πρώτου διωγμού στη Λέσβο, ως ελαφρυντικό, μα να υποδεχθεί τον κατακτητή, με την ελπίδα πως έτσι θα προλείαινε ένα έδαφος, που θα μπορούσε να νομισθεί μια συμβίωση έστω δούλου προς αφέντη.
Σάββατο 27 Αυγουστου 1922
Την τρίτη μέρα μπήκαν στην πόλη μερικοί Τσέτες, με επικεφαλής αξιωματικό, και μας βεβαίωσαν ότι θα ζήσουμε ειρηνικά. Και πράγματι τότε δεν έγινε καμιά βιαιοπραγία. Το τουρκικό ιππικό, που ερχόταν από την Πέργαμο, είχε άγριες διαθέσεις, αλλά όταν είδε ότι εμείς του ετοιμάζαμε υποδοχή, υποχώρησε. Στην είσοδο της πόλης, κοντά στον Άγιο Αντώνη, ήταν μαζεμένοι πολλοί από τους καλούς του τόπου, ο αείμνηστος Μητροπολίτης Γρηγόριος, ο Τούρκος Καδής και πολύς άλλος κόσμος με μουσική. Για να συναντήσει τον αρχηγό του ιππικού, ο αρχηγός των Τσετών ανέβηκε στους μύλους και τον βεβαίωσε για τις καλές διαθέσεις των Αϊβαλιωτών και τον κατάφερε να μην επιβάλει τιμωρίες και περιορισμούς.
Έτσι την ημέρα που είχε ορισθεί η υποδοχή του τουρκικού στρατού, κόσμος πολύς, με λάβαρα, μουσικές και μ’ επικεφαλής τους προύχοντες και τον Δεσπότη Γρηγόριο υποδεχθήκαμε τους κατακτητές. Ο τακτικός τουρκικός στρατός, αυτός ο ίδιος που ελεηλάτησε και έκαψε τη Σμύρνη, παρήλασε μπρος από όλους μας, που φωνάζαμε «Γιασασίν» (Ζήτω), με πολύ ειρηνικές διαθέσεις, ενώ πίσω απ’ τη φαινομενική αυτή όψη κρυβόταν η ύπουλη στάση, που εκδηλώθηκε λίγο αργότερα. Την ίδια βραδιά δόθηκε μεγάλος χορός στο καφενείο του Κανέλλου, το μοναδικό κέντρο, με τη μεγάλη του αίθουσα. Οι προύχοντες και ο κόσμος πίστεψε προς στιγμήν πως ορθά σκέφθηκαν να μην εγκαταλείψει ο πληθυσμός την πόλη. . Μόλις μπήκε το ιππικό στην πόλη, ο κόσμος ησύχασε• μάλιστα μάζεψαν και παράδες και κάναν δεξίωση στους αξιωματικούς. Όσοι στρατιώτες κλέψαν και άρπαξαν, τιμωρήθηκαν από τους αξιωματικούς τους.
Κυριακη 28 Αυγουστου 1922
Αλλά τα γεγονότα δεν άργησαν να αποδείξουν την πραγματική πρόθεση Την πρώτη Κυριακή της καταλήψεως ο τουρκικός στρατός, στο κεντρικό παζάρι, πουλούσε διάφορα αντικείμενα — άμφια ιερατικά, σταυρούς κ.λπ. — και κανείς δεν είχε ιδέα πως τα αντικείμενα αυτά προέρχονταν απ’ τη καταστραφείσα Σμύρνη, γιατί δεν υπήρξε τρόπος να γίνει γνωστό το γεγονός αυτό. Υποψία μόνο πως όλα τούτα είχαν ελληνική προέλευση. Αυτός ο στρατός σε λίγες ημέρες μετεκινήθη προς το Αδραμύττι, το οποίο και κατέστρεψε, όπως μάθαμε αργότερα στη Λέσβο και κατέσφαξε τον πληθυσμό του στο επίνειο του το Ακτσάι.
ΠΗΓΗ: Μαρτυρία Αριστείδη Χιωτοπούλου & Παναγιώτα Μπιμπελα από το Αϊβαλί
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου