Η επόμενη θανάσιμη νόσος που θα πλήξει τον πλανήτη μπορεί να καραδοκεί στον Αμαζόνιο

Η λεκάνη του Αμαζονίου έχει όλα τα στοιχεία για την εμφάνιση ζωονόσων, σε μια κλίμακα άνευ προηγουμένου για την ανθρώπινη ιστορία.

ΛΙΜΑ, Περού – στην αρχή ο νεαρός αγρότης από το χωριό Σαμουζαμπέτι, βαθιά στον Αμαζόνιο της Βολιβίας, είχε πυρετό και πονοκέφαλο. Λίγες μέρες αργότερα τα κόκαλά του πονούσαν. Έπειτα άρχισε να ξερνάει αίμα.

Μέσα σε δυο εβδομάδες, ο μέχρι πρότινος υγιής 22χρονος είχε πεθάνει.

Οι γιατροί ανέλυσαν δείγματα από το πτώμα του και βρήκαν την αιτία αυτής της παράξενης ασθένειας που θύμιζε Έμπολα, ένα μέχρι πρότεινος άγνωστο μέλος της οικογένειας αρεναϊών. Τον ονόμασαν ιό Chapare, από τη ζεστή περιοχή καλλιέργειας κόκας όπου βρίσκεται το Σαμουζαμπέτι.

Μετά τη μικρή έξαρση τον Ιανουάριο του 2004, το παθογόνο δεν εμφανίστηκε ξανά - τουλάχιστον δεν το εντόπισε η επιστημονική κοινότητα. Αλλά είναι σίγουρο ότι καραδοκεί κάπου εκεί, σε κάποιον άγνωστο ξενιστή.

Το γιατί ο νέος κορονοϊός εξελίχθηκε σε μια πανδημία που σταμάτησε τον κόσμο, ενώ ο Chapare έσβησε οδηγώντας μόνο σε μία απώλεια, είναι περίπλοκο και περιλαμβάνει μια σειρά βιολογικών, γεωγραφικών και ανθρώπινων παραγόντων.

Αλλά η περίπτωση αυτή τονίζει τον αυξανόμενο κίνδυνο, η επόμενη θανάσιμη ασθένεια που θα σαρώσει ξαφνικά τη Γη να προέλθει από τον Αμαζόνιο, το μεγαλύτερο τροπικό δάσος του κόσμο με τη μεγαλύτερη βιοποικιλότητα, καθώς ο άνθρωπος διαρκώς αναστατώνει όλο και περισσότερο την  ευαίσθητη οικολογική ισορροπία του.

Σε ό,τι αφορά τους παράγοντες που μπορούν να προκαλέσουν νέες ζωονόσους –που εμφανίζονται σε ζώα αλλά περνάνε στους ανθρώπους– ο Αμαζόνιος τους έχει όλους και σε κλίμακα άνευ προηγουμένου στην ιστορία του ανθρώπου. Μαζική αποψίλωση, άνθρωποι που ολοένα και περισσότερο χρησιμοποιούν τα αλλοιωμένα τροπικά οικοσυστήματα για ξυλεία, εξορύξεις, φράγμα, δρόμους, κυνήγι, εκτροφή και γεωργία, και αδύναμοι κυβερνητικοί θεσμοί που δεν μπορούν να επιβάλλουν περιβαλλοντικούς νόμους.

Στη λεκάνη του Αμαζονίου υπάρχει επίσης η μεγαλύτερη ποικιλότητα στις τρεις πιο επικίνδυνες ομάδες ζώων: νυχτερίδες, τρωκτικά και πρωτεύοντα θηλαστικά. Επίσης εδώ υπάρχουν wet markets, όπως στο Γουχάν, απ’ όπου πιστεύεται ότι ξεκίνησε η τωρινή πανδημία.

Ακόμη, υπάρχει άλλος ένας σημαντικός κίνδυνος: Η θρυλική βιοποικιλότητα του Αμαζονίου σημαίνει μεγάλη ποικιλότητα ιών, λόγω των μυριάδων ειδών ξενιστών.

«Όταν τραντάζεις το οικοσύστημα, πέφτουν πράγματα», λέει ο Christopher Walzer, καθηγητής κτηνιατρικής, επικεφαλής του προγράμματος υγείας  Wildlife Conservation Society. «Ο Αμαζόνιος έχει όλα τα απαραίτητα στοιχεία. Ο κίνδυνος είναι τεράστιος».

Η επόμενη έξαρση στη Νότια Αμερική θα είναι πιθανόν ένας αιμορραγικός πυρετός σαν τον Έμπολα, προειδοποιεί ο Carlos Zambrana-Torrelio, εξελικτικός βιολόγος της EcoHealth Alliance, που αγωνίζεται για την παρεμπόδιση νέων πανδημιών.

«Σε όλες τις χώρες του Αμαζονίου εμφανίζονται τακτικά νέες νόσοι», συμπληρώνει. «Οι άνθρωποι ήδη αρρωσταίνουν. Αλλά συνήθως συμβαίνει σε απομακρυσμένες περιοχές. Πολλές φορές δεν το μαθαίνουν καν οι επιδημιολόγοι».

Οι ζωονόσοι δεν είναι καινούργιες. Έξι από τις δέκα γνωστές νόσους είναι ζωονόσοι. Περιλαμβάνουν από λύσσα μέχρι σαλμονέλα και νόσο του Lyme. Καινούργιες νόσοι εμφανίζονται στον πλανήτη με ρυθμό δύο τον χρόνο τον τελευταίο αιώνα, αν και τώρα υπάρχει μια μικρή επιτάχυνση καθώς οι άνθρωποι αποδεκατίζουν όλο και περισσότερα φυσικά τοπία.

Η EcoHealth Alliance, η χρηματοδότηση της οποίας από τις ΗΠΑ κόπηκε από τον πρόεδρο Donald Trump μες στη χρονιά, έχει φτιάξει μια βάση δεδομένων για τα δυνητικά πιο επικίνδυνα τέτοια έκτακτα γεγονότα, ανάμεσά τους ο ιός Chapare.

Από την έλευση του Covid-19, ο Αμαζόνιος είναι υπό παρακολούθηση από πολλούς επιστήμονες που επικεντρώνουν την έρευνά τους σε δυνητικά νέα παθογόνα στην Ασία και σε μικρότερο βαθμό στην Αφρική. Παρόλα αυτά, οι παράγοντες κινδύνου είναι κάπως διαφορετικοί στον Αμαζόνιο απ’ ό, τι στη νοτιοανατολική Ασία.

Πουθενά στον Αμαζόνιο δεν υπάρχει πόλη που να συγκρίνεται σε κλίμακα ή σε παγκόσμια συνδεσιμότητα με τη Γουχάν, που έχει 11 εκατομμύρια κατοίκους, και πριν σταματήσουν οι διεθνείς πτήσεις, εκατοντάδες άνθρωποι πηγαινοέρχονταn κάθε μέρα από Νέα Υόρκη.

Τα wet markets του Αμαζονίου είναι επίσης διαφορετικά. Τα περισσότερα -αν όχι όλα- τα ζώα εκεί έχουν ήδη σφαχτεί, μειώνοντας έτσι –αν και όχι εξαλείφοντας– τον κίνδυνο όταν η σφαγή γίνεται εκεί άλλα ζώα να έρθουν σε επαφή με αίμα, ούρα και περιττώματα.

Επίσης, η βρώση νυχτερίδων είναι μεγάλο ταμπού στη Νότια Αμερική. Και ενώ η κατανάλωση εξωτικών ζώων στην Κίνα θεωρείται πολυτέλεια για τους πιο πλούσιους, στη Νότια Αμερική είναι και παράδοση και αναγκαιότητα για τους φτωχούς κι έτσι δεν είναι ρεαλιστικό να απαγορευτεί έτσι απλά –αντί να ρυθμιστεί– η πρακτική αυτή εκεί.

Ο μεγαλύτερος κίνδυνος βρίσκεται ανάμεσα στην αποψιλωμένη γη και τη ζούγκλα, όπου οι άνθρωποι ζουν ή εργάζονται πλάι ή μέσα σε κατεστραμμένα οικοσυστήματα, μερικές φορές χωρισμένα σε μικρές νησίδες πυκνής βλάστησης σκόρπιες στα χωράφια. Εδώ τα άγρια είδη που επιβιώνουν συχνά είναι κοντά το ένα με το άλλο με τρόπο που δεν συμβαίνει στην ανέγγιχτη φύση.

«Ένα από τα χειρότερα πράγματα που μπορείς να κάνεις είναι να έχεις ζώα εκτροφής σε ένα μικρό ξέφωτο στο δάσος, ιδίως αν εκεί ζουν άνθρωποι, ίσως κάποια οικογένεια», λέει ο Walzer.

Σε αυτές τις αποψιλωμένες περιοχές, γνωστές ζωονόσοι, όπως ελονοσία και κίτρινος πυρετός, ήδη εμφανίζονται.

Η Dionicia Gamboa, ερευνήτρια ελονοσίας στην ιατρική σχολή Cayetano Heredia του Περού, λέει ότι αν περιοριστεί η χρηματοδότηση της έρευνας της νόσου που σκότωσε πάνω από 400,000 άτομα το 2018, δεν πρέπει να αποτελεί έκπληξη ότι οι επιστήμονες δυσκολεύονται να βρουν πόρους για να εντοπίσουν νέα, άγνωστα μικρόβια.


«Επειδή η ελονοσία δεν σκοτώνει στο Περού όπως στην Αφρική, δεν δίνεται μεγάλη σημασία», λέει. «Αλλά οι επιπτώσεις είναι τρομερές. Κόσμος αρρωσταίνει. Δεν μπορούν να δουλέψουν ή να πάνε σχολείο. Και συνήθως μιλάμε για τους φτωχούς».

Αυτή τη στιγμή ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας παρακολουθεί δυνητικές απειλές στον Αμαζόνιο μέσω ενός οργανισμού που ονομάζεται PANAFTOSA, που δημιουργήθηκε στη δεκαετία του ‘50 για την παρεμπόδιση του αφθώδη πυρετού. Εστιάζει στα ζώα εκτροφής παρά στην άγρια ζωή ή στα οικοσυστήματα και εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την πολιτική βούληση και τις δυνατότητες σε κάθε κράτος του Αμαζονίου. «Δεν προβλέψαμε τον Zika ή τον Chikungunya», παραδέχεται η ερευνήτρια Ana Riviere-Cinammond.

Ο Zambrana-Torrelio αναφέρει τη Βραζιλία, τη Βενεζουέλα και τη Βολιβία, τη χώρα του, ως τα τρία κράτη που δεν έχουν κάνει πολλά για την αντιμετώπιση νέων νόσων που έρχονται από το τροπικό δάσος. Λέει ότι η μόνη χώρα στον κόσμο που δημιούργησε  σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης που εστιάζει στη ζωική, περιβαλλοντική και ανθρώπινη υγεία ταυτόχρονα είναι η Λιβερία, που πέρασε ένα καταστρεπτικό κύμα Έμπολα, από το 2014 ως το 2016.

Η αποφυγή των κινδύνων στον Αμαζόνιο και σε άλλες τροπικές περιοχές θα κόστιζε πολύ. Οι ερευνητές έχουν υπολογίσει ότι το να πάρουν όλα τα απαραίτητα βήματα για τη μείωση της αποψίλωσης τω δασών, τη δημιουργία ενός παγκόσμιου συστήματος προειδοποίησης για ζωονόσους, την εφαρμογή σκληρών μέτρων για το παράνομο εμπόριο άγριων ζώων και την εφαρμογή καλύτερων μέτρων εκτροφής και γεωργίας θα κόστιζε περίπου 18 με 27 δισεκατομμύρια δολάρια τον χρόνο (15-23 δισ. ευρώ).

Πολλά! Αλλά οι ίδιοι ερευνητές επίσης υπολόγισαν ότι η τρέχουσα πανδημία, εκτός απ’ τις απώλειες σε ανθρώπινες ζωές και την καταστροφή πολλών ανθρώπων, θα κοστίσει 4,2 τρισ. ευρώ μόνο το 2020.


ΠΗΓΗ: https://www.vice.com/gr/article/v7gkkm/h-epomenh-8anasimh-nosos-poy-8a-plh3ei-ton-planhth-mporei-na-karadokei-ston-amazonio