Ο Κρόνος έχει αρχίσει να χάνει τους δακτυλίους του

Από όλους τους πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος ο Κρόνος αδιαμφισβήτητα ξεχωρίζει. Οι δακτύλιοί του αποτελούν μια μοναδική… δημιουργία! Κομμάτια πάγου περιστρέφονται μαζί με θραύσματα μετάλλων, κόκκους σκόνης και κομμάτια βράχων δημιουργώντας γύρω του ένα μοναδικό φωτοστέφανο. Κοιτώντας τα δαχτυλίδια από κοντά μπορεί  να δει κανείς απαλές ροζ, γκρι και καφέ λάμψεις στο σκοτάδι του σύμπαντος. Θα ήταν πολύ δύσκολο να φανταστούμε τον Κρόνο χωρίς τα δαχτυλίδια του, ωστόσο αυτά δεν είναι μόνιμα στοιχεία του. Στην πραγματικότητα εξαφανίζονται σιγά σιγά!

Τα δαχτυλίδια του Κρόνου κάθε χρόνο χάνουν ένα μέρος της ύλης του. Μικρομετεωρίτες που πέφτουν πάνω τους και η ραδιενέργεια του ήλιου επηρεάζουν τα μικρά κομμάτια σκόνης που υπάρχουν στην ύλη τους και τα ηλεκτρίζουν. Τα σωματίδια που φεύγουν από τον δακτύλιο εναρμονίζονται με το μαγνητικό πεδίο του πλανήτη και αρχίζουν να στροβιλίζονται γύρω από αυτά τα αόρατα μονοπάτια. Όταν τα σωματίδια φτάνουν πολύ κοντά στην ανώτερη στοιβάδα της ατμόσφαιρας του Κρόνου, η βαρύτητα τα ελκύει και στη συνέχεια εξατμίζονται μπαίνοντας στα σύννεφα του πλανήτη.

Οι αστρονόμοι αποκαλούν αυτό το φαινόμενο «βροχή δαχτυλιδιού» και σε βάθος χρόνου αυτό και άλλα φαινόμενα που συμβαίνουν γύρω και μέσα στον πλανήτη αναμένεται να εξαφανίσουν σιγά σιγά το πιο χαρακτηριστικό στοιχείο του Κρόνου.

«Εμείς αυτή τη στιγμή κοιτάμε τους δακτυλίους του Κρόνου στο απόγειό τους», λέει ο Τζέιμς Ο’Ντόναχιου στην ιστοσελίδα The Atlantic, ένας πλανητικός επιστήμονας στην ιαπωνική υπηρεσία του διαστήματος, JAXA. Όπως το βλέπουμε είναι ένα εντυπωσιακό θέαμα που μοιάζει αμετάβλητο, ωστόσο στην πραγματικότητα φθίνει και χάνεται.

Η αλήθεια βέβαια είναι πως η διαδικασία θα πάρει αρκετό χρόνο. Ο Ο’Ντόναχιου και άλλοι επιστήμονες υπολογίζουν ότι τα δαχτυλίδια αναμένεται να εξαφανιστούν τελείως σε περίπου 300 εκατ. χρόνια. Οι κάτοικοι της Γης θα έχουν πολύ χρόνο ακόμα να τα θαυμάζουν, αλλά και να τα μελετούν. Παρόλο που οι επιστήμονες έχουν καταλάβει ότι τα δαχτυλίδια οδεύουν προς την εξαφάνισή τους, κατά τα άλλα δεν ξέρουν πάρα πολλά γι’ αυτά, όπως για αρχή πως τα απέκτησε ο πλανήτης.

Η αρχή της μαγείας

Οι δακτύλιοι του Κρόνου μαγεύουν τους γήινους παρατηρητές εδώ και αιώνες, αλλά μπορέσαμε να φτάσουμε πραγματικά κοντά τους μόνο στις αρχές του 1980. Τότε, το σκάφος Voyager της NASA κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του στο σύμπαν πέρασε δίπλα και από τον Κρόνο. Ως τότε οι επιστήμονες θεωρούσαν ότι πιθανότατα τα δαχτυλίδια σχηματίστηκαν μαζί με τον πλανήτη πριν από περίπου 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια, όταν το ηλιακό μας σύστημα ήταν νέο και ακόμα διαμορφωνόταν. Τότε, τεράστιοι βράχοι πετούσαν σε όλο το διάστημα και ένας νέος πλανήτης θα μπορούσε εύκολα να τους έλξει, να τους βάλει σε τροχιά γύρω από το κέντρο του και να αφήσει την βαρύτητά του να τους κάνει επίπεδους.

Ωστόσο, το πέρασμα του Voyager αποκάλυψε μια τελείως διαφορετική πιθανότητα. Το σκάφος μπόρεσε να φωτογραφίσει τους δακτυλίους με περισσότερη λεπτομέρεια από όση είχαν ποτέ απαθανατιστεί αποκαλύπτοντας ότι το σύστημά τους δεν είχε τόση μάζα όπως είχαν προβλέψει οι ερευνητές. Αυτό σημαίνει ότι οι δακτύλιοι δεν θα μπορούσαν να είναι δισεκατομμυρίων ετών, όπως πίστευαν ως τότε. Τα δαχτυλίδια θα έπρεπε να είναι πολύ νεότερα ίσως «μόλις» 10 έως 100 εκατ. ετών. «Τα αποτελέσματα αυτά ήταν τελείως αινιγματικά και περίεργα», αναφέρει στο Atlantic ο Τζεφ Κούτσι, ένας ερευνητής φυσικός της NASA και ειδικός στα πλανητικά δαχτυλίδια.

Οι δακτύλιοι όπως είναι από κοντά (καλλιτεχνική αναπαράσταση)

Το σύστημα δακτυλίων του Κρόνου από μακριά έμοιαζε να είναι τόσο παλιό όσο και το ηλιακό μας σύστημα. Ωστόσο τώρα φαινόταν ότι τα δαχτυλίδια δεν υπήρχαν ούτε όταν οι δεινόσαυροι άρχισαν να κυριαρχούν στην Γη. Το ηλιακό σύστημα είχε ήδη ηρεμήσει ως τότε, οπότε πού θα μπορούσε να έχει βρει ο Κρόνος το υλικό για να δημιουργήσει τα δαχτυλίδια;

«Το να συμβεί κάποιο γεγονός τώρα που θα δημιουργούσε τα δαχτυλίδια είναι μάλλον απίθανο», λέει Πολ Εστράντα, ένας ερευνητής της NASA που έχει μελετήσει για χρόνια τα δακτυλίδια του Κρόνου. Φυσικά το «τώρα» μιλώντας με αστρονομικές χρονικές κλίμακες σημαίνει τα τελευταία… 100 χρόνια!

Ωστόσο, παρόλο που αυτό φαίνεται απίθανο όλο και περισσότερες πρόσφατες παρατηρήσεις στηρίζουν αυτήν την υπόθεση. Το 2017 ένα άλλο σκάφος της NASA, το  Cassini, κατάφερε να πετάξει κυριολεκτικά μέσα από τα δαχτυλίδια και μας έστειλε όσο περισσότερες πληροφορίες γινόταν πριν τελικά χαθεί μέσα στην ατμόσφαιρα του Κρόνου. Οι τελευταίες του μετρήσεις πριν «πεθάνει» επιβεβαίωσαν τις πληροφορίες που είχε μεταδώσει και το Voyager, ότι η μάζα των δαχτυλιδιών δεν ήταν τόσο μεγάλη ώστε να είναι αρχαία.

Η επιστημονική κοινότητα δεν έχει ακόμα καταφέρει να συμφωνήσει σχετικά με το πώς πραγματικά μπορεί να δημιουργήθηκαν οι δακτύλιοι του Κρόνου. Αλλά αν είναι όντως «νέοι», οι επιστήμονες  λένε ότι είναι πιθανό να σχηματίστηκαν όταν ένα από τα πολλά φεγγάρια του πλανήτη κάποια στιγμή πλησίασε πολύ κοντά του και διαλύθηκε σε κομμάτια. Το φεγγάρι θα έπρεπε να είναι πιθανόν αρκετά μικρό. Σύμφωνα με τον Ο’ Ντόναχιου ένα φεγγάρι σαν το δικό μας θα μπορούσε να έχει δημιουργήσει χιλιάδες συστήματα δαχτυλιδιών όπως του Κρόνου.

Το Σύμπαν πάντα κινείται

Η ιστορία των δαχτυλιδιών του Κρόνου είναι μια υπενθύμιση ότι οι διάφοροι κόσμοι του ηλιακού μας συστήματος αν και φαίνονται αρκετά στατικοί όταν τους παρακολουθείς από τη Γη, στην πραγματικά είναι πολύ δυναμικοί τόποι.

Από μακριά τα δαχτυλίδια του Κρόνου μοιάζουν τόσο στέρεα και πυκνά, αλλά στην πραγματικότητα μόνο αυτό δεν είναι. «Τα σωματίδιά του συνεχώς σπρώχνονται και πέφτουν το ένα πάνω στο άλλο», λέει η Λίντα Σπίλκερ, πλανητική επιστήμονας του Ινστιτούτου Jet Propulsion που είχε εργαστεί στην αποστολή του Cassini.

Φωτογραφία που τράβηξε το Cassini από τον δακτύλιο Β

«Όταν το Cassini έπεσε μέσα στα δαχτυλίδια μπορούσαμε να μετρήσουμε την ποσότητα του υλικού τους που χάνεται μέσα στην ατμόσφαιρα του πλανήτη», αναφέρει η Σπίλκερ. Η αποστολή του Voyager, στην οποία δούλεψε επίσης η Σπίλκερ, μας είχε δώσει ορισμένες ενδείξεις ότι υλικό των δακτυλίων χάνεται αλλά με το Cassini οι αστρονόμοι μπόρεσαν να ερευνήσουν πραγματικά το φαινόμενο και να κάνουν όσο το δυνατόν καλύτερους υπολογισμούς σχετικά με το πόσο θα μπορούσαν να αντέξουν τα δαχτυλίδια γύρω από τον πλανήτη. 

Φυσικά οι δακτύλιοι θα είναι εκεί για πολλά χρόνια ακόμα, τόσα πολλά που μπορεί πια να μην υπάρχει η Γη όταν αυτά χαθούν ή τουλάχιστον η ανθρωπότητα όπως την ξέρουμε. Και πάλι όμως αυτή η «απώλεια» στενοχωρεί ήδη τους επιστήμονες. «Είναι πολύ, πολύ λυπηρό που θα εξαφανιστούν τα δαχτυλίδια στο μέλλον», λέει ο Ο’Ντόχανιου. «Αλλά είμαι πολύ χαρούμενος που ήμασταν τόσο τυχεροί ώστε να τα δούμε», συμπληρώνει.

Ίσως βέβαια όταν αυτά χαθούν το σύμπαν να δώσει στον πλανήτη καινούργια. «Ίσως μέσω κάποιας διαδικασίας- ένα άλλο φεγγάρι που μπορεί να διαλυθεί, ένας κομήτης που μπορεί να φτάσει πολύ κοντά- κι αυτό μπορεί να ξεκινήσει από την αρχή. Ίσως αυτά δεν είναι τα τελευταία δαχτυλίδια που θα δούμε γύρω από τον Κρόνο», λέει η Σπίλκερ.

Εξάλλου, το Σύμπαν είναι ο τέλειος αρχιτέκτονας. Ο Δίας, ο Ουρανός και ο Ποσειδώνας έχουν όλοι δαχτυλίδια. Είναι πάρα πολύ αχνά και λεπτά, αλλά είναι εκεί. Ίσως είχαν πολύ μεγαλύτερη μάζα πριν από πολλά χρόνια, μέχρι που κάποιος μυστηριώδης μηχανισμός τα εξασθένισε, αναφέρει ο Ο’ Ντόναχιου. Οι κοσμικές δυνάμεις βρίσκονται ήδη σε λειτουργία για να δημιουργήσουν την επόμενη «έκδοση» του Σύμπαντος. Κάποια στιγμή ανάμεσα σε 20 με 80 εκατ. χρόνια από τώρα ο Φόβος, ένα μικρό φεγγάρι του Άρη, πιθανότατα θα σπάσει σε κομμάτια. Τα θραύσματά του θα αρχίσουν να στροβιλίζονται γύρω από τον Κόκκινο Πλανήτη δημιουργώντας ένα πανέμορφο θέαμα και ίσως ο Άρης αποκτήσει τα δικά του δαχτυλίδια.

ΠΗΓΗ: https://www.janus.gr/2022/03/blog-post_90.html