Οι λατινικές επιχειρήσεις στη Μικρά Ασία κατά τη λατινοκρατία

Μετά την καταστροφική άλωση της Κωνσταντινουπόλεως από τους Λατίνους (1204) και την δημιουργία τους Λατινικού κρατικού μορφώματος, ο νέος Λατίνος αυτοκράτωρ Βαλδουίνος της Φλάνδρας θέλησε να επεκτείνει τα όρια του κράτους του εις βάρος των Ελλήνων της Μικράς Ασίας και των Βουλγάρων. Ο Βαλδουίνος γεννήθηκε το 1172 στη Βαλανσιέν της σημερινής βόρειας Γαλλίας, ήταν πρωτότοκος γιός του Βαλδουίνου Ε’ κόμη του Αινώ και της Μαργαρίτας Α’ της Φλάνδρας, η στέψη του ως αυτοκράτορα έγινε στις 9 ΜαΪου 1204  στην Αγία Σοφία αφήνοντας έκπληκτο τον Βονιφάτιο Μομφερατικό. Ο Peter Lock (1998:85) αναφέρει πως ο Βονιφάτιος μπορεί να ήταν ο κορυφαίος στρατιωτικός, όμως ο Βαλδουίνος διέθετε την ευστροφία που δεν είχε ο πρώτος , ως πρώτο μέλημα ο νέος αυτοκράτωρ ζήτησε από τον πάπα Ιννοκέντιο Γ΄ να του στείλει ευαγγέλια, μοναχούς και λόγιους,  ο πλέον Βαλδουίνος Α΄ αυτοκράτωρ της Κωνσταντινούπολης είχε την εκτίμηση τόσο των Λατίνων όσο και των Ελλήνων υπηκόων του, κατάφερνε να συμφιλιώνεται με τους εχθρούς του και κρατούσε αποφασιστική στάση όπου χρειαζόταν. Ο Βαλδουίνος έκανε επίσημο γεύμα στους Έλληνες ευγενείς οι οποίοι παρακολούθησαν και την απονομή του τίτλου του ιππότη σε 600 Λατίνους όπου έγινε μία ομιλία όσον αφορά το ελληνικό παρελθόν  ως πρότυπο για τους Δυτικούς ιππότες και τους Έλληνες.

Ο διαμελισμός της αυτοκρατορίας και τα εδάφη της Μικράς Ασίας

Η Συμφωνία του 1204 προέβλεπε τη συγκρότηση μια επιτροπής διαμελισμού που θα αποτελούνταν από 24 άτομα: 12 Βενετούς και 12 Φράγκους, σκοπός της επιτροπής αυτής ήταν να μελετήσει τις εδαφικές πλουτοπαραγωγικές πηγές της κατακτημένης Ρωμανίας και θα προέβαινε σε τριμερή διανομή εδαφών μεταξύ Λατίνου αυτοκράτορα, σταυροφόρων και Βενετών. Η Κωνσταντινούπολη μοιράστηκε ανάμεσα στους Βενετούς και στον αυτοκράτορα, στην Λατινική αυτοκρατορία δόθηκε επίσης η Μικρά Ασία, η Χίος,  Σάμος  και η  Λέσβος ενώ στην Θράκη πήρε την Αγαθούπολη του Ευξείνου Πόντου έως και  την Προποντίδα .Ο Βαλδουίνος μεταξύ Οκτωβρίου 1204 και Μαρτίου 1205 είχε στείλει δύο στρατούς με περίπου 100 ιππότες ο καθένας  στην Μικρά Ασία για να καταλάβει τα εδάφη που του είχαν παραχωρηθεί κατά την διανομή, στα τέλη Οκτωβρίου δημιούργησε δουκάτα και τα παραχώρησε σε ανθρώπους οι οποίοι θα μπορούσαν σε μια μάχη να παρατάξουν 120 ιππότες. Ο Λουί Μπλουά έλαβε το Δουκάτο της Νίκαιας και ο  Ετιέν Περς το Δουκάτο της Φιλαδέλφειας οι οποίοι θα ήταν υποτελείς στον αυτοκράτορα, ο αδερφός του αυτοκράτορα Ερρίκος έχοντας την βοήθεια των Λατίνων εποίκων της Σπίγκας δυτικά της χερσονήσου της Κυζίκου  και τοπικών Αρμενίων από την Τρωάδα κατέλαβε την Άβυδο, το Λεοπάδειο , την Απολλωνία και το  Αδραμύττιο , αποκρούοντας παρά ταύτα δύο ελληνικούς στρατούς από την Προύσα και κατακτώντας  την πόλη, στην συνέχεια κατέλαβε την Νικομήδεια και έκανε την εκκλησία της πόλης ( Αγία Σοφία) οχυρή βάση.

Η αναδιοργάνωση των Βουλγάρων και των Ελλήνων

Οι δύο λαοί μετά το αρχικό σοκ που τους προκάλεσαν οι σιδερόφρακτοι ιππότες, αναδιοργανώθηκαν και άρχισαν συντονισμένες επιθέσεις εναντίον των Λατίνων, οι οποίοι δεν μπορούσαν να ανταποκριθούν συγχρόνως και στα δύο μέτωπα (Θράκη-Μ.Ασία), οι αρχηγοί των δύο κρατών ήταν ο Καλογιάννης της Βουλγαρίας γνωστός ως Ρωμαιοκτόνος ή Ιωαννίτζης και ο Θεόδωρος Λάσκαρης. Ο Καλογιάννης της άνοιξη του 1204 έστειλε πρεσβεία στους Λατίνους προσφέροντας τους στρατιωτική βοήθεια με αντάλλαγμα την αναγνώριση της αυτοκρατορίας του, οι Λατίνοι αρνήθηκαν όμως, δεν ήταν η αιτία της σύγκρουσης αυτό το περιστατικό αλλά η διεκδίκηση της πεδιάδας του Έβρου από τους σταυροφόρους  (Μαρίτσα κατά τους Βουλγάρους) όπου είχαν ως  βάσεις την Αδριανούπολη και την Φιλιππούπολη, σημαντικός παράγοντας της λατινικής μονιμοποίησης στην Θράκη ήταν η υποστήριξη των Ελλήνων που τους προτιμούσαν αντί για τους Βουλγάρους. Οι Λατίνοι πλέον άρχιζαν να χάνουν έδαφος  λόγω της έλλειψης στρατιωτών με αποτέλεσμα να μετακινηθεί ο στρατός που είχανε στην Μικρά Ασία για την ενίσχυση του θρακικού μετώπου και την υπεράσπιση της Κωνσταντινούπολης, παραμένοντας  στην ασιατική πλευρά της Προποντίδας μόνο οι Λατίνοι έποικοι της Σπίγκας, ο Ερρίκος πήρε μαζί του από την Τρωάδα 20.000 Αρμένιους.

Η κατάσταση στην Θράκη ήταν απελπιστική, οι σταυροφόροι είχαν συνεχώς μόνο ήττες και πολλοί Λατίνοι έποικοι και κόμητες έφευγαν για τις πατρίδες τους παρά τις εκκλήσεις του Βαλδουίνου να παραμείνουν και να συνεχίσουν τον αγώνα, όμως ούτε και ο ίδιος ο Βαλδουίνος δεν μπόρεσε να ξεφύγει από την βουλγαρική ορμή, αιχμαλωτίστηκε κατά την μάχη της Αδριανούπολης (1205) από τους Βουλγάρους και πέθανε εν αιχμαλωσία, η παράδοση θέλει τον Καλογιάννη να έχει μετατρέψει σε κούπα το κρανίο του Βαλδουίνου όπως είχε κάνει και ο Κρούμος το κεφάλι του αυτοκράτορα Νικηφόρου Α’ .

Η άνοδος του Ερρίκου και οι εκστρατείες του στην Μικρά Ασία

Μετά τον θάνατο του Βαλδουίνου, στον  λατινικό θρόνο της Κωνσταντινούπολης ανέβηκε ο αδερφός του Ερρίκος της Φλάνδρας ως Ερρίκος Α’ (1206-1216), η διακοπή των εχθροπραξιών στην Θράκη του επέτρεψε να ασχοληθεί με την Μικρά Ασία, όπου οργάνωσε δύο μικρές εκστρατείες οι οποίες  αποσκοπούσαν στην δημιουργία προφυλακών στην χερσόνησο  της Κυζίκου και στην απόκτηση εδαφών ανάμεσα στην Νικομήδεια και την Κιβωτό, όμως τον Μάρτιο του 1207 ο Θεόδωρος Λάσκαρης, αυτοκράτορας της εξόριστής Βυζαντινής αυτοκρατορίας παρακίνησε τον Καλογιάννη να ξανά αρχίσει τις επιδρομές στην Θράκη διότι ο όγκος των Λατίνων στρατιωτών της Κωνσταντινούπολης βρίσκονταν στα εδάφη του, ο Βούλγαρος τσάρος άρχισε τις επιδρομές και έφτασε ως και έξω από τα τείχη της Κωνσταντινούπολης ,πράγματι το μεγαλύτερο μέρος των Λατίνων πέρασε στην Θράκη και έτσι ο Θεόδωρος Λάσκαρης μπόρεσε να νικήσει τους λιγοστούς Λατίνους της Βιθυνίας και της Τρωάδας. Στις 8 Οκτωβρίου του 1207 ο θάνατος του Καλογιάννη διαίρεσε το βασίλειο του ανάμεσα στους συγγενείς του Μπόριλ και Στρέτς, ο Ερρίκος ο οποίος ήταν χήρος παντρεύτηκε την κόρη του Καλογιάννη και ξαδέρφη του Μπόριλ εξασφαλίζοντας και την απραξία του Στρέτς αφού του έδωσε ως σύζυγο μία νόθο κόρη του.

Για να αντιμετωπίσει τον Θεόδωρο Λάσκαρη ο Ερρίκος έκανε συμμαχία με τους Μεγάλους Κομνηνούς Δαβίδ και Αλέξιο της Τραπεζούντας και στην συνέχεια με τον Σελτζούκο σουλτάνο του Ικονίου Κάι-Χασραι  ο οποίος ζήτησε την βοήθεια των Λατίνων για τις δυναστικές διαμάχες στο σουλτανάτο του, η λατινική βοήθεια έκανε τον Σουλτάνο να αμφισβητήσει την ελληνική κυριαρχία στην περιοχή της πεδιάδας του Μαιάνδρου οδηγώντας τον Λάσκαρη σε σύγκρουση σε δύο μέτωπα (Βιθυνία- πεδιάδα Μαιάνδρου). Το 1211 όμως πεθαίνει ο Σελτζούκος σουλτάνος πιθανόν σε μονομαχία με τον Θεόδωρο Λάσκαρη και γράφτηκε  συμφωνία ανακωχής με τον διάδοχο του.

Ο Ερρίκος  από την άλλη μεριά της Μικράς Ασίας ,στην Βιθυνία νίκησε τον ελληνικό στρατό κοντά στην Προύσα και προχώρησε μέχρι την Πέργαμο, η λατινική παρουσία στην Μικρά Ασία έφτανε πλέον από την ΒΔ Μικρά Ασία μέχρι την Πέργαμο και την λίμνη της Απολλωνίας,αλλά γνώριζε πως χωρίς ενισχύσεις δεν θα μπορούσε να κρατήσει η λατινική παρουσία για πολύ στις νεοαποκτηθείσες περιοχές,  έκανε μέσω επιστολών  προς στην Δυτική Ευρώπη έκκληση για περισσότερους εποίκους, ώστε να εξασφαλίσει τα κέρδη που είχε αποκτήσει. Σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα οι λατινικές κτήσεις είχαν περιορισθεί στις ακτές τις Προποντίδας,η συνεχής φθορά των στρατιωτών ευνοούσε τους Έλληνες κατοίκους των περιοχών  αυτών ακόμη περισσότερο ,μέχρι που έγινε ανακωχή τον Δεκέμβριο του 1214 ανάμεσα στον Λατίνο και Έλληνα ηγέτη. Το 1224 στη μάχη του Ποιμανηνού οι Λατίνοι ηττήθηκαν και έχασαν τις σημαντικότερες κτήσεις τους στη Μικρά Ασία το 1235. 

Ο αυτοκράτορας Θεόδωρος Λάσκαρης ανέκτησε και τα τελευταία προπύργια των Λατίνων. Οι εκκλήσεις για μετανάστευση και στρατιωτική ενίσχυση δεν είχαν καμία απήχηση ούτε στον πάπα, ούτε στους ηγέτες της Δυτικής Ευρώπης. Πέθανε στις 11 Ιουνίου 1216 σε ηλικία 40 ετών πιθανότατα δηλητηριασμένος από την δεύτερη σύζυγο του Μαρία της Βουλγαρίας κόρη του Καλογιάννη, μαζί του πέθανε και η προσπάθεια των Λατίνων να ιδρύσουν λατινικά κράτη στην άλλη μεριά του ελληνικού κόσμου, την Μικρά Ασία.

ΠΗΓΗ: cognoscoteam