Ίων: Ο μυθικός γενάρχης των Ιώνων

O Ίων ήταν μυθικός γενάρχης των Ιώνων και γιος του Απόλλωνα από την Κρέουσα, κόρη του Ερεχθέα και σύζυγο του  Ξούθου  (Απολλόδωρος.1.7.3, Κρέουσα). Σύμφωνα με τον μύθο ο Απόλλων συνευρέθηκε με την Κρέουσα σε ένα σπήλαιο κάτω από τα Προπύλαια και μετά την πράξη την εγκατέλειψε. Η Κρέουσα ντροπιασμένη προσπαθούσε να κρύψει την εγκυμοσύνη της και όταν ήρθε η στιγμή να γεννήσει πήγε μόνη της στην ίδια σπηλιά και γέννησε τον γιο της τον οποίο εγκατέλειψε. Όταν όμως επέστρεψε λίγο αργότερα μετανιωμένη για την πράξη της, διαπίστωσε πώς το μωρό είχε πλέον εξαφανιστεί, αφού ο θεός Ερμής το είχε μεταφέρει στους Δελφούς όπου ο Απόλλων το έχρισε υπηρέτη του ναού και ανέθεσε την ανατροφή του σε ιέρεια.

Ο βασιλιάς Ερεχθέας, πάντρεψε την Κρέουσα με τον Ξούθο, αλλά επειδή το αντρόγυνο δεν μπορούσε να αποκτήσει παιδιά, πήγαν στο Μαντείο των Δελφών να ρωτήσουν αν μπορούσαν να τεκνοποιήσουν. Ο χρησμός έλεγε πώς ο λόγος που η Κρέουσα δεν μπορούσε να αποκτήσει παιδί ήταν το γεγονός ότι είχε υποπέσει σε μεγάλο αμάρτημα, διότι είχε εγκαταλείψει το παιδί της για να εκδικηθεί τον θεό Απόλλωνα. Η δε ιέρεια απευθυνόμενη στον Ξούθο είπε ότι ο πρώτος άνθρωπος που θα συναντούσε βγαίνοντας από τον ναό ήταν γιος του.

Καθώς ο Ξούθος συζητούσε με τους ιερείς του Μαντείου, η Κρέουσα πήγε στο ιερό του Απόλλωνα προκειμένου να μάθει τι απόγινε το παιδί της. Εκεί συνάντησε έναν νεαρό ιερέα ο οποίος ονομαζόταν Ίων και υμνούσε τον θεό, αλλά δεν γνώριζε από που καταγόταν διότι όταν ήταν βρέφος το είχαν εγκαταλείψει στο κεφαλόσκαλο του ναού, όπου τον βρήκε η ιέρεια του θεού και τον ανάθρεψε σαν πραγματική του μητέρα.

Εκείνη την στιγμή πλησίασε ο Ξούθος που αγκάλιασε τον Ίωνα λέγοντας πως ο θεός Απόλλων του αποκάλυψε πως είναι γιος του. Η Κρέουσα, υποθέτοντας ότι είναι νόθος γιος του συζύγου της, θέλησε να τον σκοτώσει προσφέροντας στον Ίωνα να πιει από κύπελλο που περιείχε δηλητήριο. Ωστόσο η απόπειρα απέτυχε, διότι ο Ίων έκανε πρώτα σπονδή στους θεούς και ένα περιστέρι που κατέβηκε να δοκιμάσει το χυμένο κρασί ψόφησε. Στη συνέχεια η Κρέουσα κατέφυγε στο βωμό του ναού, αλλά ο Ίων την ακολούθησε και την έσυρε έξω για να την σκοτώσει, όταν παρενέβη η ιέρεια, η οποία εξήγησε το μυστήριο και δείχνοντας τα σπάργανα στην Κρέουσα απέδειξε ότι ο Ίων ήταν ο γιος της. Η Κρέουσα και ο Ξούθος απέκτησαν και άλλα τέκνα τον Αχαιό, τον Αίκλο, τον Κόθο, την Διομήδη (σύζυγο του Δηίονα βασιλέα της Φωκίδας) και τον Δώρο εκ των οποίων ο Δώρος και ο Αχαιός  έγιναν και αυτοί γενάρχες Ελληνικών φυλών, των Δωριέων και των Αχαιών.

Τραγωδία του Ευριπίδη

Ο μύθος του Ίωνα αποτελεί θέμα ομώνυμης τραγωδίας του Ευριπίδη, ο χρόνος διδασκαλίας της οποίας παραμένει άγνωστος. Μολονότι δεν περιλαμβάνεται στα σημαντικά έργα του ποιητή, ωστόσο εντυπωσιάζει τον θεατή με το περίπλοκο παιχνίδι της τύχης που περιγράφει.

Η υπόθεση εκτυλίσσεται στους Δελφούς, στα προπύλαια του ναού, όπου προλογίζοντας ο Ερμής διηγείται τον βιασμό της Κρέουσας, κόρης του Ερεχθέα, από τον Απόλλωνα και τη γέννηση – από την ένωσή τους – του Ίωνα, ο οποίος ανατράφηκε και ζει στον ναό υπηρετώντας τον θεό. Εδώ φτάνει η Κρέουσα με τον νόμιμο άντρα της Ξούθο, βασιλιά της Αθήνας, με σκοπό να ρωτήσουν τον Απόλλωνα για την ατεκνία τους. Μάνα και γιος συναντιούνται ανυποψίαστοι για τη μεταξύ τους σχέση και συζητούν με υπαινιγμούς για την τύχη τους: η γυναίκα για τον χαμό του παιδιού της και το παιδί για την έλλειψη της μητέρας του. Ο θεός ξεγελάει τον Ξούθο, λέγοντάς του ότι ο Ίων είναι γιος του από κάποια περασμένη ερωτική του περιπέτεια και προτείνει την είσοδο του Ίωνα στο παλάτι. Τότε η Κρέουσα επαναστατεί και βάζει σε εφαρμογή το φονικό της σχέδιο εναντίον του Ίωνα που καταλήγει σε αποτυχία. Ο παιδαγωγός του πατέρα της και συνεργός στο σχέδιό της ομολογεί την ενοχή της βασίλισσας, που πρέπει πλέον να θανατωθεί. Κυνηγημένη από τον Ίωνα καταφεύγει στον βωμό, όπου με τη βοήθεια της Πυθίας, γίνεται η αναγνώριση μάνας και γιου. Στο τέλος του δράματος εμφανίζεται η Αθηνά, ως από μηχανής θεά, η οποία επιβεβαιώνει τα γεγονότα, συνιστά στην Κρέουσα να κρατήσει μυστική από τον Ξούθο την καταγωγή του Ίωνα και προφητεύει την κυριαρχία των απογόνων του γιου της στις Κυκλάδες και στην απέναντι Ασιατική ακτή.

Οι χαρακτήρες της τραγωδίας διαγράφονται ταπεινοί, εκτός από εκείνον του Ίωνα, ο οποίος επαινείται. Τα βασικά χαρακτηριστικά του έργου είναι η διάχυτη ειρωνεία και οι καλά ψυχολογημένες σκηνές.

Ιστορικές Αναφορές

Σύμφωνα με άλλη παράδοση οι κάτοικοι του Αιγιαλού (Αχαΐα) στη βόρεια ακτή της Πελοποννήσου, χρίσθηκαν Ίωνες. Ο Ξούθος εκδιώχθηκε από τη Θεσσαλία όταν κατηγορήθηκε για κλοπή και αναγκάστηκε να μεταβεί στην Αθήνα από την οποία εξορίστηκε όταν ως διαιτητής, μετά τον θάνατο του Ερεχθέα, ανακήρυξε τον πρεσβύτερο γαμπρό του Κέκροπα δεύτερο νόμιμο κληρονόμο του θρόνου. Μετά την εξορία μετέβη στον Αιγιαλό όπου απεβίωσε και μετά τον θάνατό του, ο Ίων επρόκειτο να επιτεθεί στην πόλη, όταν ο βασιλιάς Σελινούντας του πρότεινε να νυμφευθεί την κόρη του Ελίκη. Μετά το θάνατο του βασιλέα, ο Ίων τον διαδέχτηκε στο θρόνο και έτσι οι κάτοικοι της πόλης χρίσθηκαν Ίωνες και χτίστηκε η πόλη της Ελίκης προς τιμήν της συζύγου του. (Παυσανίας 7.1.2 – Απολλόδωρος 1.7.2 – Ηρόδοτος 1.56).

Άλλες αναφορές περιγράφουν τον Ίωνα ως ενδιάμεσο βασιλιά της Αθήνας μεταξύ των Ερεχθέα και Κέκροπα, διότι σύμφωνα με την παράδοση όταν ζητήθηκε από τους Αθηναίους η αρωγή του στον πόλεμο με την Ελευσίνα, εκείνος κατέκτησε τον Εύμολπο και κατόπιν χρίστηκε βασιλιάς της Αθήνας. Ο Ίων απέκτησε μία κόρη την Βούρα και τέσσερις γιούς, τον Γελέοντα, τον Αιγικόρεω, τον Αργάδεω και τον Όπλητα διαιρώντας τους Αθηναίους σε τέσσερις φυλές, στις οποίες έδωσε τα ονόματά τους. Σύμφωνα με άλλες εκδοχές οι ονομασίες των φυλών δόθηκαν ανάλογα με τις ασχολίες των κατοίκων, ήτοι Γελέοντες (λαμπροί, ιεροί) Αιγικορείς (κτηνοτρόφοι) Αργάδες (εργατικοί, ασχολούμενοι με την γη) Οπλίτες (πολεμιστές – τεχνίτες). Όταν απεβίωσε τάφηκε στον Ποταμό Δειραδιώτη. (Ευρυπίδης «Ίων» 578 – Στράβων viii, σελ.383 – Κόνων, 27 – Ηρόδοτος 5.66).

Επίλογος

Οι απόγονοι του Ίωνα μετά το θάνατό του συνέχισαν να κυβερνούν την Αχαΐα, αλλά μετά τον Τρωικό πόλεμο όταν εισέβαλαν οι Ηρακλείδες στην Πελοπόννησο, οι Αχαιοί που ζούσαν στην Αργολίδα υπό την κυριαρχία του Τισαμενού, γιου του Ορέστη, έστειλαν κήρυκες στους Ίωνες ζητώντας άδεια να εγκατασταθούν στα εδάφη τους χωρίς πόλεμο. Οι Ίωνες, φοβούμενοι την δύναμη του Τισαμενού, απέρριψαν την πρόταση και ξέσπασε πόλεμος στον οποίο νίκησαν οι Αχαιοί. Αφού εκδιώχθηκαν από τη χώρα τους, οι Ίωνες μετανάστευσαν πρώτα στην Αττική και αργότερα στην Καρία της Μικράς Ασίας, όπου με επικεφαλής τους γιούς του Κόδρου, ίδρυσαν αρκετές πόλεις ενώ  άλλες κατέκτησαν. Μεταξύ των απογόνων του Ίωνα, που εγκαταστάθηκαν στη νοτιοδυτική Μικρά Ασία (ή στα παράκτια νησιά) ήταν ο Πρόκλος, γιος του Πιτυρέα. Ο τελευταίος λέγεται ότι βασίλεψε στην Επίδαυρο, πριν εκδιωχθεί από τον Δηιφόντη (έναν από τους Ηρακλείδες) στον οποίο παρέδωσε το βασίλειο χωρίς αγώνα, ενώ ο ίδιος εγκαταστάθηκε στην Αθήνα.

ΠΗΓΗ: cognoscoteam