Σέριφος 1916: το χρονικό μιας αιματηρής απεργίας

Τον Αύγουστο του 1916 οι εργάτες που δούλευαν στα μεταλλεία της Σερίφου, στην περιοχή Μέγα Λιβάδι, ξεσηκώθηκαν εναντίον του Γερμανού εργοδότη τους. Ήταν μια απεργία η οποία κατέληξε στην αιματηρή σύρραξη της 21ης Αυγούστου με επτά νεκρούς, χωροφύλακες και απεργούς, και δεκάδες τραυματίες. Ήταν η δεύτερη αιματηρή εργατική εξέγερση στη συνδικαλιστική ιστορία της Ελλάδος, μετά τα δραματικά γεγονότα της απεργίας του Λαυρίου, το 1896.

Οι ιστορικές συγκυρίες της εποχής ευνόησαν οπωσδήποτε τον ξεσηκωμό των μεταλλωρύχων της Σερίφου. Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος βρισκόταν στην οξύτερη φάση του. Ο εθνικός διχασμός στην Ελλάδα είχε κορυφωθεί, οι αγγλογάλλοι πίεζαν τους Έλληνες να βγουν στον πόλεμο στο πλευρό τους, ο συμμαχικός στόλος υπό τον ναύαρχο Φουρνέ είχε κάνει απόβαση στον Πειραιά και οι αξιωματικοί της Εθνικής Άμυνας στην Θεσσαλονίκη προωθούσαν τον χωρισμό της χώρας στα δύο, με σχηματισμό της κυβέρνησης Βενιζέλου — Κουντουριώτη — Δαγκλή στον βορρά.

Η ιστορία των μεταλλείων της Σερίφου ξεκίνησε το 1884, όταν ο τυχοδιώκτης Γερμανός μεταλλειολόγος Αιμίλιος Γκρώμαν ανέλαβε την επιχείρηση, χωρίς καθόλου κεφάλαια, πείθοντας τους πάμπτωχους χωρικούς να του παραχωρήσουν τη γη τους, προσφέροντάς τους ως αντάλλαγμα ένα πενιχρό μεροκάματο. Ο γιος του Γεώργιος συνέχισε την επιχείρηση το 1906 με πολύ πιο σκληρή διαχείριση από του πατέρα του: απάνθρωπα σκληρή δουλειά επί δωδεκάωρο, μεροκάματα πείνας και παντελή έλλειψη μέτρων ασφαλείας. Πρωτεργάτης της εξέγερσης των μεταλλωρύχων της Σερίφου, ήταν ο συνδικαλιστής Κωνσταντίνος Σπέρας, οποίος τους οργάνωσε σε σωματείο τον Ιούλιο του 1916.

Ο Σπέρας υπήρξε πρωτεργάτης του εργατικού συνδικαλιστικού κινήματος. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος του Εργατικού Κέντρου Αθηνών, της Γενικής Συνομοσπονδίας Εργατών Ελλάδος και άλλων συνδικαλιστικών σωματείων. Βρέθηκε κυνηγημένος και από τους αριστερούς συντρόφους του και από το δεξιό κατεστημένο της εποχής του. Εξορίσθηκε και φυλακίσθηκε από τον Μεταξά και δολοφονήθηκε το 1943 από την κομμουνιστική οργάνωση ΟΠΛΑ.

Για την προσωπικότητα του Κωνσταντίνου Σπέρα και το χρονικό της αιματηρής εξέγερσης στη Σέριφο καταθέτουν τις μαρτυρίες τους, η κόρη του συνδικαλιστή Νεφέλη Σπέρα, ο λαογράφος της Σερίφου Θοδωρής Λιβάνιος, ο παλιός μεταλλωρύχος Αντώνης Φραγκουλάκης, ο πρόεδρος του σωματείου Εργατών και Λατόμων Σερίφου Παναγιώτης Σταματάκης και η δήμαρχος του νησιού Αγγελική Συνοδινού.

ΠΗΓΗ: cognoscoteam