Frank Netter – Ο Μιχαήλ Άγγελος της Ιατρικής
Ο Charles Netter και η Esther Adel Slutsky φεύγουν. Ο πρώτος το 1888 και η δεύτερη δύο χρόνια αργότερα. Η Βίλνα της Πολωνίας (σήμερα Βίλνιους της Λιθουανίας), στην επικράτεια της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, είναι πλέον κόλαση για τους Εβραίους. Προορισμός τους η Γη της Επαγγελίας. Η Νέα Υόρκη.
Δεν είναι βέβαιο αν γνωρίζονταν ήδη από τη Βίλνα ή αν γνωρίστηκαν στη νέα τους πατρίδα, πάντως παντρεύονται στη Νέα Υόρκη το 1897. Ευτυχής ένωση, όχι μόνο για τους ίδιους, αλλά και για την ανθρωπότητα. Στις 28 Απριλίου του 1906 φέρνουν στον κόσμο το τρίτο τους παιδί, ένα αγοράκι στο οποίο δίνουν το όνομα Frank Henry. Δεν το φαντάζονται και δεν θα το μάθουν ποτέ, αλλά μόλις έχουν γεννήσει τον Μιχαήλ Άγγελο της Ιατρικής.
Ο μικρός Frank δείχνει από πολύ νωρίς έφεση στη ζωγραφική. Οπλισμένος με μολύβι και χαρτί σκιτσάρει συνεχώς. Αντιγράφει κόμικς και διαφημίσεις, φωτογραφίες και πίνακες. Σχεδόν αμέσως αρχίζει να σκιτσάρει και δικής του έμπνευσης εικόνες. Απεικονίζει σχεδόν τα πάντα: τοπία, οικήματα, πορτραίτα. Η βασική του όμως κλίση είναι ο άνθρωπος. Το ανθρώπινο σώμα. Η στάση του σώματος, η κίνησή του, οι εκφράσεις του προσώπου. Παρατηρεί την ανθρώπινη ανατομία, τις χειρονομίες, τη βάδιση, τις συσπάσεις των προσωπικών μυών.
Οι πελάτες στο μαγαζάκι του πατέρα του, στο οποίο βοηθά ενώ διαβάζει τα μαθήματά του, είναι ό,τι πρέπει. Κλασικό πια και συλλεκτικό, είναι ένα πρωτόλειο σκίτσο της μαμάς του, η οποία είχε αποκοιμηθεί η καημένη πάνω στην καρέκλα, ενώ καθάριζε πατάτες στην κουζίνα της, εξαντλημένη από μια δύσκολη καθημερινότητα. Ο Frank προτίμησε να μην την ξυπνήσει, αλλά να την ζωγραφίσει.
Παίρνει μερικά βασικά μαθήματα από διάφορους δασκάλους, τους οποίους όμως θεωρεί ανυπόφορους και τους εγκαταλείπει. Είναι πλέον φανερό ότι ο μικρός Frank είναι γεννημένος καλλιτέχνης, αλλά ακόμη πιο φανερό είναι ότι έχει αποφασίσει να τραβήξει τον δικό του δρόμο. Ευτυχής εξέλιξη, όχι μόνο για τον ίδιο, αλλά και για την ανθρωπότητα.
Το 1919, λίγο πριν αρχίσει το Γυμνάσιο, και ενώ η πανδημία γρίπης σαρώνει τη Νέα Υόρκη και όλοι έχουν κάποιον ή κάποιους νεκρούς στην οικογένεια, ο Frank χάνει τον πατέρα του από καρκίνο του παγκρέατος. Εν μέσω θανατικού και πένθους, προσωπικού, οικογενειακού και εθνικού, ο έφηβος Frank Netter έρχεται σε επαφή με την αρρώστια και τον θάνατο. Τραγική συγκυρία, με ευεργετικές όμως μακροπρόθεσμες συνέπειες. Επίσης, ο έφηβος Frank Netter ζει στη Νέα Υόρκη, στην οποία ένα κράμα νέου αίματος (μεταναστών) και άνθισης τεχνών και επιστημών μετατρέπει τον περίγυρο του Frank στο πλέον πρόσφορο έδαφος για την ανάπτυξη της ιδιοφυούς φύσης του.
Στο Γυμνάσιο διαπρέπει φιλοτεχνώντας το περιοδικό του σχολείου. Αποφασίζει ήδη να σπουδάσει καλές τέχνες, στο μέγιστο δυνατό επίπεδο. Το βασικότερο πρόβλημα σε αυτή του την απόφαση είναι η μητέρα του. Η κυρία Esther θεωρεί τους ζωγράφους και τους λοιπούς εικαστικούς ως τεμπέληδες μαλλιάδες και μουσάτους που μπεκροπίνουν ολημερίς σε σοφίτες χωρίς θέρμανση, παρέα με γυμνά μοντέλα. Αποθαρρύνει τον γιό της και του συστήνει να σπουδάσει κάποια επιστήμη χρήσιμη για τα προς το ζειν, αλλά και για το κοινωνικό σύνολο.
Ο Frank αναγκάζεται να παρακολουθεί κρυφά τα δωρεάν βραδινά μαθήματα της Σχολής καλών τεχνών της Ακαδημίας και αργότερα, παρά τις αντιδράσεις της μητέρας του, να εγγραφεί στο Κολλέγιο της πόλης της Νέας Υόρκης, το οποίο επίσης δεν χρέωνε δίδακτρα. Το καλοκαίρι του 1924, νέα τραγωδία σχετική με την Ιατρική πλήττει τον Frank: η μητέρα του πεθαίνει από σηψαιμία μετά από μια γυναικολογική επέμβαση ρουτίνας.
Ο Frank είναι τώρα ελεύθερος να ακολουθήσει την κλίση του, ωστόσο ποτέ δεν ξεχνά την «ευχή και κατάρα» της μητέρας του: να κάνει κάτι χρήσιμο για την επιβίωσή του και ταυτόχρονα να προσφέρει στην κοινωνία.
Η ιδέα έχει ωριμάσει μέσα στον νεαρό ζωγράφο. Η καλλιτεχνική του ροπή προς την ομορφιά του ανθρώπινου σώματος, η βούλησή του να βοηθήσει τον άνθρωπο η οποία απορρέει από τις τραγωδίες υγείας που τον έχουν κατά καιρούς συγκλονίσει, και η επιθυμία της μητέρας του, μπορούν να συνδυαστούν. Το 1927 ο Frank Netter εγγράφεται στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης. Ευτυχής κίνηση, για τον ίδιο και για την ανθρωπότητα.
Ο καθηγητής που εισέρχεται αργά το βράδυ στο εργαστήριο Ανατομίας για να σιγουρευτεί ότι τα πτώματα και τα ανατομικά παρασκευάσματα είναι ασφαλή, βρίσκει τον φοιτητή Frank Netter να τα ζωγραφίζει. Τον επιπλήττει, αλλά μόλις βλέπει τις εικόνες που έχει ζωγραφίσει ο Frank αλλάζει γνώμη.
Πολύ σύντομα οι συμφοιτητές, αλλά και οι καθηγητές του, τού ζητούν ιατρικές και ανατομικές εικόνες κατά παραγγελία. Οι πάντες αναγνωρίζουν ένα πρωτοφανές ταλέντο και η φήμη του διαχέεται.
Ο Frank Netter αποφοιτά και ακολουθεί ειδικότητα χειρουργικής. Οι ικανότητές του απογειώνονται. Γνωρίζει και απεικονίζει την Ανατομία του ανθρώπινου σώματος εκ των έξω και εκ των έσω, όσο κανείς έως τότε. Ζωγραφίζει έγχρωμες ανατομικές εικόνες εκπληκτικής λεπτομέρειας και τεράστιας εκπαιδευτικής αξίας, υπό πρωτόγνωρες γωνίες θέασης και πρωτοφανείς τμηματοποιήσεις. Απεικονίζει επίσης την αγωνία του εμφραγματία, το πρόσωπο του υπερθυρεοειδικού ασθενούς, τους χειρισμούς για την παροχή πρώτων βοηθειών και άλλα πολλά.
Ακολουθεί η απόλυτη επιτυχία. Για το έργο του ενδιαφέρονται αυτοί που έχουν το χρήμα: οι φαρμακοβιομηχανίες. Ciba, Armour Laboratories, Pfizer. Ο Frank Netter προσλαμβάνεται με συμβόλαια και ήδη από τη δεκαετία του 1940 ιατρική απεικόνιση σημαίνει Frank Netter και Frank Netter σημαίνει ιατρική απεικόνιση. To 1948, η Ciba εκδίδει τη «Συλλογή ιατρικών εικόνων» (The Ciba Collection of Medical Illustrations) η οποία γίνεται ανάρπαστη.
Για δεκαετίες δεν υπάρχει ιατρική βιβλιοθήκη που να μην περιέχει έργα του Frank Netter, τοίχος νοσοκομείου, ιατρείου ή υγειονομικής μονάδας που να μην έχει φιλοξενήσει πόστερ με εικόνες του Frank Netter και φοιτητής επιστημών υγείας που να μην αναγνωρίζει αμέσως τον καλλιτέχνη Frank Netter πίσω από κάποιο έργο του, πριν ακόμα δει τη χαρακτηριστική υπογραφή του στη βάση του έργου.
Ας σημειώσει ο αναγνώστης, ότι κατά τα έτη 2001-2015, ο γράφων είχε διακοσμήσει το ιατρείο του αναρτώντας, σε περίοπτη θέση, αυθεντικό πόστερ της Ciba-Geigy, έργο του Netter, που απεικόνιζε «το πεπτικόν σύστημα». Το πόστερ ήταν δώρο παλαιότερου εκλιπόντος πλέον συναδέλφου και μετά το κλείσιμο του ιατρείου το 2015 δωρίστηκε σε νεότερο συνάδελφο. Ο Frank Netter κάποια στιγμή στην καριέρα του, εγκατέλειψε τη μάχιμη ιατρική (χειρουργική) για να αφοσιωθεί απερίσπαστος στον σκοπό πλέον της ζωής του: την ιατρική απεικόνιση. Στα τέλη της δεκαετίας του 1950, ο εκδοτικός οίκος Saunders αγόρασε τα δικαιώματα της «Συλλογής ιατρικών εικόνων» (η οποία στο μεταξύ είχε εμπλουτιστεί) και την εξέδωσε σε μια μνημειώδη έκδοση, με το όνομα του Netter στον τίτλο (The Netter Collection of Medical Illustrations).
Σήμερα, ο κολοσσιαίων διαστάσεων εκδοτικός οίκος Elsevier, στον οποίο έχει περάσει ο οίκος Saunders, όχι μόνο κυκλοφορεί τη συλλογή σε 9 τόμους (14 βιβλία), αλλά διαθέτει και 130 (εκατόν τριάντα) συγγράμματα και εγχειρίδια, στα οποία οι εικόνες του Netter (εμπλουτισμένες από εικόνες σύγχρονων ταλαντούχων γιατρών-ζωγράφων) αποτελούν τη βάση της έκδοσης.
Αυτό σημαίνει όχι μόνο ότι ο Frank Netter έδωσε το έναυσμα για την ίδρυση άτυπης σχολής γιατρών-καλλιτεχνών (ενδεικτικά αναφέρονται οι γιατροί Carlos Machado και John Craig που έχουν συμπληρώσει την τρέχουσα «Συλλογή»), αλλά και ότι διαπρεπείς ιατροί έχουν συγγράψει σύγχρονα ιατρικά βιβλία τα οποία εικονογραφεί μετά θάνατον ο Frank Netter. Προς τιμήν του μάλιστα, τα βιβλία τιτλοφορούνται ως «Netter’s …» και ακολουθεί το αντικείμενο. Για παράδειγμα, οι καθηγητές Stouffer, Runge, Patterson και Rossi έχουν επιμεληθεί την έκδοση του συγγράματος «Netter’s Cardiology» (73 κεφαλαίων και περίπου 600 σελίδων), το οποίο έχει γραφτεί από δεκάδες αναγνωρισμένους καρδιολόγους των ΗΠΑ (τρέχουσα έκδοση η 3η, Elsevier 2019).
Ο Frank Netter απεβίωσε, 17 Σεπτεμβρίου, το 1991.
Οι βασικές πληροφορίες της ανάρτησης προέρχονται από το βιβλίο «Medicine’s Michelangelo – The Life & Art of Frank H. Netter, MD» που έχει γράψει η κόρη του Francine Mary Netter, εκδόσεις Quinnipiac University Press, 2013. Το βιβλίο συστήνεται ένθερμα σε όλους. Γιατροί, καλλιτέχνες και ευρύ κοινό, έχουν μόνο να διδαχθούν από αυτό.
Στην φωτογραφία είναι το περίφημο κρανίο, στο οποίο ο Netter αποδίδει με εκπληκτική λεπτομέρεια και χρώμα τα κρανιακά οστά. Κάτω δεξιά η διάσημη πλέον υπογραφή του.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου