Οι Ζεϊμπέκοι της Αιγαιακής Μικράς Ασίας

Οι τουρανικές ή τουρκμενικές φυλές , όπως αλλιώς ονομάζονται , που εμφανίστηκαν στη Μικρά Ασία και χρονολογούνται από τη συγχώνευση με τον τοπικό πληθυσμό , διατηρώντας το πατριαρχικό σύστημα της οικογένειας ήταν οι Γιουρούκοι , οι Ταχτάτζοι , οι Αμπντάλ , οι Ζεϊμπέκοι και οι Σάννοι.

Μερικοί  από  αυτούς  εγκαταστάθηκαν  στη  Μικρά  Ασία , άλλοι  από  τον  Καύκασο  και  άλλοι  από  τη  Θράκη  και  αφομοιώθηκαν  με  τον  τουρκικό  πληθυσμό (15ος  αι .). Αυτοί  μιλούσαν  την  τουρκική  γλώσσα  της  ομάδας  Αλτάϊ . Υπήρχαν  δύο  διάλεκτοι  :  Ομάδα  της  Ανατολίας  –  νοτιοδυτική , κεντρική , ανατολική , βορειοανατολική , της  Μαύρης  θάλασσας , νοτιοανατολική , Κασταμονής  και  Καραμανίας – και  Ομάδα  Ρούμελης  ή  Ανατολικοθρακικής.  Σε  αυτή  τη  δεύτερη  ομάδα  γλωσσών  και  διαλέκτων  φαίνεται  πως  ανήκαν  οι  Ζεϊμπέκοι.

Το  τουρκικό  έθνος  ανέπτυξε  στα  μέσα  του  16ου  αι .  δύο   κύριες  εθνικές  συνιστώσες :

i. Τις  τουρανικές  νομαδικές  κτηνοτροφικές  φυλές  κυρίως  Ογκούζων  και  Τουρκομάνων  οι  οποίοι  μετανάστευσαν  στη  Μικρά  Ασία  από  την  Ανατολή  την  περίοδο  της  εισβολής  των  Σελτζούκων  και  των  Μογγόλων  στο  Βυζάντιο  (11ος – 13ος  αι .)  και

ii. Ο  τοπικός  πληθυσμός  των  Ελλήνων  της  Μικράς  Ασίας , των  Αρμενίων , των  Λαζών , των  Κούρδων  κ.ά . Ενώ  μετά  την  Οθωμανική  κατάκτηση  του  Βυζαντίου , με  την  πτώση  της  Βασιλεύουσας   στις  29  Μάη  1453  καθώς  και  της  κατάκτησης  της  ανατολικής  Ευρώπης  (14ος – 16ος  αι .) , εξέχοντα  ρόλο  στην  ιστορία  των  Τούρκων  έπαιξαν  οι  Βούλγαροι , οι  Αλβανοί , οι  Ρουμάνοι , οι  Μολδαβοί  και  οι  Μαγυάροι.

Ο  σχηματισμός  του  τουρκικού  έθνους  ολοκληρώθηκε  στις  αρχές  του  20ού  αι . με  την  κατάρρευση  της  Οθωμανικής  αυτοκρατορίας  και  το  σχηματισμό  του  τουρκικού  κράτους.  Όσον  αφορά  τους  Κούρδους , οι  ηγέτες  των  φυλών  τους , Τζελάλ , Μπεσνεβί , Μαζιτζανί , Μπούχτι , Χιουμεϊντί , Χακιάρι , Ζεβεζανί  κ.ά .  πολεμώντας  με  τους  Αρμένιους  πρίγκηπες  και  τους  επικυρίαρχους  αυτών  Βυζαντινούς , συμμάχησαν  με  τους  Σελτζούκους  Τούρκους  και  συμμετείχαν  στις  εκστρατείες  τους.

Πολυάριθμοι  Κούρδοι  προσχώρησαν  στην  ομάδα  των  Ογκούζων  και  Τουρκμένων  και  αργότερα  εξομοιώθηκαν  από  αυτούς . Από  αυτό  το  κουρδικό  στρώμα  προέκυψε , αργότερα , το  15ο  αι .  η  νομαδική  φυλή  των  Γιουρούκων  που  συνδέεται  με  τους  Ζεϊμπέκους. Ακόμη  και  σήμερα  πολλοί  Τούρκοι  συγγραφείς  υποστηρίζουν  ότι  οι  σύγχρονοι  νομάδες  των  Γιουρούκων  είναι  δύσκολο  να  διακριθούν  από  τους  Κούρδους . Σήμερα , επίσης , πολλές  φυλές  Γιουρούκων  μιλούν  κουρδικά.

Οι  Ταχτάτζοι  ήταν  μια  τουρανική  νομαδική  φυλή  που  εγκαταστάθηκε  στα  βουνά  της  Λυκίας  και  αριθμούσε  περίπου  5000  μέλη . Ασχολούνταν  κυρίως  με  την  επεξεργασία  της  ξυλείας  φτιάχνοντας  σανίδες . Υπάρχουν  αρκετές  διαφοροποιήσεις  μεταξύ  των  Ταχτάτζων  και  των  Τούρκων. Κρατούσαν  μυστική  τη  θρησκεία  τους , ενώ  είναι  γνωστό  ότι  πίστευαν  στη  μετεμψύχωση  και  την  ύπαρξη  κακών  πνευμάτων.

Γράφει  στο  βιβλίο  της  « Ματωμένα  χώματα »  η  Διδώ  Σωτηρίου ( Αϊδίνι 1909 – Αθήνα 2004 ) : « … Μην ανησυχείτε , απάντησα . Ξέρω  ότι  οι  κάτοικοι  του  Ταχτατζιλάρ , είναι  Γιουρούκοι  κι  όπως  και  οι  Κούρδοι  πάντα  είχαν  καλή  σχέση  με  τους  Χριστιανούς. Μπαίνοντας  στο  χωριό , είδα  ότι  είχε  δίκιο … Ένας  από  τους  μεγαλύτερους  όταν  άκουσε  ότι  είμαι  Έλληνας  με  φώναξε  και  καθήσαμε  στο  τραπέζι. Εκτός  από  αυτόν  κάθησε  στο  τραπέζι  και  ο  γιος  του , αλλά  αυτό  που  με  εξέπληξε  περισσότερο , ήταν  ότι  οι  γυναίκες  δεν  φορούσαν  μαντήλα. Αντί  για  ρακί  σέρβιραν  κρασί. Οι  Μουσουλμάνοι  δεν  επιτρέπουν  στις  γυναίκες  να  κάθονται  στο  τραπέζι . Υποψιάστηκα  ότι  η  ευτυχία  με  έφερε  στο  σπίτι  ανθρώπων  που  έκρυβαν  ότι  είναι  Χριστιανοί …  Στο  τάγμα  μας  ήταν  και  ένας  αγρότης  από  το  χωριό  Μαντέν – Κεστίν  που  ονομαζόταν  Χασάν – Ογλού  του  Γρηγορίου . Μας  διηγήθηκε  γι  αυτούς  τους  Χριστιανούς : Σε  αυτά  τα  μέρη  πριν  από  πολλά  χρόνια , οι  αγρότες  αναγκάστηκαν  να  αποδεχθούν  το  Ισλάμ  με  τη  βία , μου  είπε. Έκοψαν  τη  γλώσσα  των  Ελλήνων  για  να  μη  μιλούν  ελληνικά. Οι  άνθρωποι  έπαιρναν  ένα  τουρκικό  όνομα , αλλά  στην  ψυχή  παρέμεναν  Χριστιανοί . Κράτησαν  μυστική  λατρεία  και  τα  παιδιά  διδάσκονταν  την  ελληνική  γλώσσα . Το  1909  όταν  ανακηρύχθηκε  το  Σύνταγμα , οι  άνθρωποι  πίστεψαν  στην  υπόσχεση  της  ελευθερίας  που  τους  έδωσαν  οι  Νεότουρκοι  και  σταμάτησαν  να  κρύβονται . Αλλά  είχαν  εξαπατηθεί …».

Οι  τουρανικές  φυλές  που  προαναφέραμε  αναμείχθηκαν  εθνοτικά  με  ορισμένες  ομάδες  του  τοπικού  πληθυσμού  της  Μικράς  Ασίας  και  της  Ανατολικής  Θράκης . Δεν  αποκλείεται  επίσης , οι  πρώτοι  Οθωμανοί  που  εμφανίστηκαν  στην  Ανατολία  και  τα  Βαλκάνια  να  ενσωματώθηκαν  με  ένα  μέρος  αυτών  των  τουρανικών  νομαδικών  φυλών , ενώ  το  υπόλοιπο  μέρος  να  απορροφήθηκε  από  τους  ντόπιους  νομάδες  της  Ανατολίας  και  της  Θράκης. Αυτό  το  γεγονός  είναι  πολύ  πιθανόν  να  σχετίζεται  και  με  την  καταγωγή  των  Βλάχων  και  των  Σαρακατσάνων.

Στην  Ανατολία , εκτός  από  τους  Κούρδους  υπήρχαν  και  άλλες  μη  τουρκικές  φυλές  νομαδικής  καταγωγής . Αυτό  γίνεται  ιδιαίτερα  ορατό  την  εποχή  του  αυτοκράτορα  Καίσαρα  Αυγούστου  ( 27 π.Χ – 14 μ.Χ ) . Την  εποχή  αυτή  μεταφέρθηκαν  στη  Ρώμη  από  τη  νοτιοδυτική  Μικρά  Ασία , μάλλινα  υφάσματα , μάλλινες  κάλτσες , παλτά  και  δερμάτινα  υποδήματα ,  προϊόντα  της  κατεργασίας  του  μαλλιού  και  του  δέρματος  των  αιγοπροβάτων  της  περιοχής , στην  οποία  ποτέ  Κούρδοι  δεν  είχαν  εγκατασταθεί.

Μακριές  μάλλινες  κάλτσες  και  μανδύες  φορούν  μέχρι  σήμερα  κάποιες  φυλές  Γιουρούκων  στη  δυτική  Τουρκία . Επίσης , στην  περιοχή  της  Σμύρνης  εξακολουθούν  μέχρι  σήμερα  να  ζουν  Ζεϊμπέκοι , οι  οποίοι  σχετίζονται  με  τους  Γιουρούκους , αλλά  η  προέλευσή  τους  είναι  άγνωστη . Οι  Ζεϊμπέκοι  αυτοί  μιλούν  τουρκικά , αλλά  πολύ  διαφορετικά  από  τους  Τούρκους  και  τους  Γιουρούκους. Διαφορές  υπάρχουν  και  στον  υλικό  και  πνευματικό  τρόπο  ζωής  τους . Πολλοί  πιστεύουν  ότι  οι  Ζεϊμπέκοι  είναι  τα  απομεινάρια  των  πρώτων  κατοίκων  του  Λυδικού  κράτους. Ήταν  αντάρτες  που  ζούσαν  στα  βουνά  της  Προύσας  και  της  Σμύρνης.

Η  ακριβής  περιοχή  ορίζεται  από  τους  ορεινούς  όγκους  του  Σίπυλου – Μανισά  Νταγ  και  του  Τμώλου – Μποζ  Νταγ – οι  οποίοι  ξεπερνούσαν  τα  2000  μέτρα , τους  ποταμούς  Έρμο , Μαίανδρο  και  Κάϋστρο  και  τις  πόλεις   Σμύρνη ,  Θείρα (Αϊδίνι) , Ντενιζλί , Μαγνησία , Οδεμήσιο , Λύγδα , Ισπάρτα , Μούγλα  και  Ικόνιο . Ο  ακριβής  αριθμός  τους  είναι  άγνωστος , καθώς  οι  τουρκικές  αρχές  δεν  έκαναν  επίσημη  απογραφή  του  πληθυσμού  των  μειονοτήτων  τους . Μια  εκτίμηση  είναι  ότι  αριθμούσαν  αρκετές  δεκάδες  χιλιάδες , ως  μερικές  εκατοντάδες.

Στο  Αϊδίνι , τη  γενέτειρα  της  λαϊκής  τέχνης  των  Ζεϊμπέκων , ένας  ιδιαίτερος  τύπος  πολεμικού  χορού  που  εκτελείται  κυκλικά  θυμίζει  τις  κινήσεις  των  πουλιών . Ο  « Ζεϊμπέκικος »  είναι  συνυφασμένος  με  το  πνεύμα  της  περιπέτειας  των  ανταρτών  και  των  ληστών  οι  οποίοι  τους  εκπροσωπούν , με  τους  χορευτές  να  χτυπούν  τα  γόνατά  τους  με  ενέργεια  και  συνδέοντας  τα  χτυπήματα  αυτά  συναισθηματικά  με  τους  χτύπους  της  καρδιάς  τους. Στην  αρχή  του  χορού  οι  άντρες  με  αργές  κινήσεις  και  με  υπερηφάνεια  κάνουν  το  λεγόμενο  « περίπατο » . Στη  συνέχεια , με  την  αλλαγή  της  μουσικής  αρχίζουν  ξαφνικά  να  χορεύουν  συνοδεύοντας  το  χορό  τους  με  κραυγές . Τα  κύρια  στοιχεία  του  χορού  είναι  τα  «καθίσματα » και  οι  « στροφές ».

Οι  Ζεϊμπέκοι  χορεύουν  με  τη  συνοδεία  φλάουτου , τυμπάνου  και  λαούτου . Οι  χορευτές  συχνά  κρατούν  ξύλινα  κουτάλια  χτυπώντας  τα  στο  ρυθμό  και  τη  συνοδεία  της  μουσικής . Φορούν  ένα  ψηλό  καπέλο  με  ειδικό  κόψιμο . Το  φέσι , ιδιαίτερα  των  Εφέδων , είχε  φούντα  που  έφτανε  μέχρι  την  πλάτη  και  είχε  πολλά  κρόσσια . Επίσης  φορούσαν  κοντά  και  φαρδιά  παντελόνια , τα  σαλβάρια , που  ήταν  κεντημένα  και  έφταναν  ως  λίγο  πιο  πάνω  από  το  γόνατο . Λέγεται  ότι  με  αυτό  τον  τρόπο  έδειχναν  το  φωτεινό  χρώμα  του  δέρματός  τους  για  να  ξεχωρίζουν  από  τους  Τούρκους. Τα  υποδήματά  τους  έφεραν  θήκες , τα  γεμενιά . Στη  μέση  φορούσαν  κεντημένα  μαντήλια  όπου  είχαν  δεμένα  τα  όπλα  τους . Τα  ενδύματά  τους  γενικά  διέφεραν  κυρίως  ως  προς  το  χρώμα  από  περιοχή  σε  περιοχή . Πολλά  πολύτιμα  αντικείμενα  από  ασήμι , όπως  φυλαχτά  και  κοσμήματα  κρεμόταν  στο  περιβραχιόνιο , το  λαιμό  και  το  στήθος  τονίζοντας  τη  μεγαλοπρέπεια  και  την  ομορφιά  τους.

Η  λέξη  « Εφές »  έχει  ταυτιστεί  με  τη  λέξη  παληκάρι  και  έτσι  ονόμαζαν  οι  Ζεϊμπέκοι  τους  καπετάνιους  τους. Η  λέξη  « κιζάν »  ταυτίστηκε  με  το  πρωτοπαλήκαρο , έτοιμο  να  πέσει  στη  μάχη  ηρωϊκά  για  την  τιμή  και  δόξα  του  Εφέ  και  της  φυλής . Οι  Ζεϊμπέκοι  στο  χαρακτήρα  τους  ήταν  θαρραλέοι , τολμηροί , βοηθούσαν  τους  καταπιεσμένους  από  τη  βαριά  φορολογία  που  συχνά  επέβαλε  το  οθωμανικό  κράτος  στις  μειονότητες  και  ήταν  εχθροί  της  αδικίας . Μερικοί  αξέχαστοι  Εφέδες  στην  ιστορία  της  Μικράς  Ασίας  του  Αιγαίου  ήταν  ο  Τσακιτζή  Μεχμέτ  Εφέ , ο  Αλί  Γιορούκ  Εφέ , ο  Τσακίρτζαλη  Εφέ , ο  Σατσλί  Εφέ , ο  Κιλίογλου  Εφέ , ο  Μεστάν  Εφέ , ο  Γκιοκσέν  Εφέ , ο  Ντεμιρτζί  Εφέ , ο  Κιλίογλου  Χουσέιν  Εφέ , ο  Καμαλί  Ζεϊμπέκ , ο  Σαρί  Ζεϊμπέκ , ο  Σεπετζίογλου  Ζεϊμπέκ  κ.ά.

Οι  Οθωμανοί  τελικά  εξόντωσαν  τους  Ζεϊμπέκους , ενώ  οι  Έλληνες  της  Μικράς  Ασίας  που  τους  θαύμαζαν  για  τη  λεβεντιά  και  την  τόλμη  τους  κράτησαν  τους  χορούς  και  τα  τραγούδια  τους . Πολλές  διηγήσεις  Μικρασιατών  Ελλήνων  συγγραφέων  περιγράφουν  τα  κατορθώματά  τους  και  πολλά  δημοτικά  και  λαϊκά  τραγούδια  εξυμνούν  τον  ηρωϊσμό ,  τη  χάρη  και  την  ομορφιά  τους .  Χαρακτηριστικοί  είναι  οι  παρακάτω  στίχοι  :

Ο  Εφές  του  Αϊδινιού

Αστράφτει  ο  Τμώλος  και  βροντά ,

μα  ο  ζανταρμάς  δεν  το  τολμά .

Στων  Εφέδων  τα  λημέρια ,

δε  βολεύονται  τ ‘ ασκέρια .

Τα  ζεϊμπέκια  στους  τσετέδες

αψηφούνε  τους  ζαπτιέδες .

Από  το  πρωί  ως  το  βράδυ

εξασκούνται  στο  σημάδι .

Όλοι  οι  αδικημένοι

μια  ζωή  τυραννισμένοι ,

μες  στους  κάμπους  λαχταρούνε

τους  Εφέδες  τους  να  δούνε .

Πρώτος  στη  μάχη , ο  Εφές  του  Αϊδινιού ,

δεν  ανοίγει  μύτη  παλικαριού .

Βγαίνει  μαζί  με  τα  κιζάνια  νικητής

και  του  λαού  ελευθερωτής .

Είναι  δίκαιος  και  κιμπάρης ,

των  αδίκων  μακελάρης .

Λύγδα ,  Αϊδίνι ,  Σαλιχλί ,

Οϊντεμίς  και   Ντενιζλί  .

Με  ασήμι  και  χρυσάφι ,

παίρνοντας  απ ‘  το  συνάφι ,

χτίζει   γέφυρες ,  χωριά

και   παντρεύει  ορφανά .

Μα  όλοι  μέσα  στο  δοβλέτι ,

λένε , πως  του  Εφέ  το  κισμέτι

είναι  από  αρχής  γραμμένο

και  πικρά  βασανισμένο .

Τζάνουμ ,  «  Ιππότης  της  Ανατολής  »

είναι  ο   ήρωας   Τσακιτζής  ,

φυντανάκι  λυγερό

σε  ζεϊμπέκικο  ρυθμό.

Να , τι  γράφει  ο  Γιάννης  Καψής  στο  βιβλίο  του  « Χαμένες  Πατρίδες » :

« … Αμέσως  μετά  τη  λειτουργία , ο  Τζαβέλλας  διατάζει  τον  Νικολάου  να  ξεκινήσει  με  το  λόχο  του  για  τη  Λύγδα , 15  χιλιόμετρα  νοτιοανατολικά  του  Οδεμησίου . Η  Λύγδα  βρισκόταν  στην  καρδιά  της  περιοχής , όπου  δρούσαν  ο  φοβερός  λήσταρχος  Τσακιτζής  κι  άλλες  ομάδες  Ζεϊμπέκηδων…  Μετά  από  λίγες  μέρες  οι  Ζεϊμπέκηδες , πρωτοπαλλήκαρα  του  Τσακιτζή , κατέβαιναν  από  τα  βουνά  για  να  παραδοθούν  και  να  ζητήσουν  χάρη . Πράγματι , ο  Νικολάου  τους  άφηνε  ελεύθερους , αφού  τους  έπαιρνε  τα  όπλα ,που  έστελνε  με  αραμπάδες  στο  τάγμα – τόσα  πολλά  ήταν . Ο  ελληνικός  στρατός  είχε  κατορθώσει  να  επιβάλλει  την  τάξη , ακόμη  και  μεταξύ  των  Τούρκων . Ήταν  ημέρες  θριάμβου  οι  ημέρες  εκείνες  του  Μαίου  του  1920 …»  και  παρακάτω  συνεχίζει  ο  Γιάννης  Καψής : « … Στους  ορεινούς  όγκους  της  Σμύρνης  και  της  Προύσης  ζούσε  μια  περήφανη  φυλή  γενναίων  πολεμιστών , οι  Γιουρούκοι.

Απομονωμένοι  από  τα  Τουρκοχώρια  του  κάμπου , ήταν  σχεδόν  άγνωστοι  μέχρις  ότου  τους  ανακάλυψε  ο  Γάλλος  διεθνολόγος  Βίκτορ  Κουϊνέ  που  γράφει  γι  αυτούς : «Οι  γυναίκες  τους  εξέρχονται  χωρίς  το  φερετζέ  κι  οι  άνδρες  σπάνια  παντρεύονται  δεύτερη  γυναίκα. Οι  Γιουρούκοι , αν  κι  έχουν  ονόματα  τουρκικά , δεν  είναι  Τούρκοι , ούτε  Μουσουλμάνοι . Η  ανεξήγητη  κι  έμφυτη  συμπάθεια  προς  τους  Έλληνες  μαρτυρεί  την  καταγωγή  τους » . Και  συνεχίζει : « Κι  ο  Σέντ  Μαρτέν  προσθέτει : « Τα  επί  του  Όρους  Λάτμου  της  Καρίας  χωριά  των  Γιουρούκων  αποκαλούνται  « Γιουνάνκιοϊ»  που  τουρκικά  σημαίνει  ελληνοχώρια . »  Αλλά  μήπως  ήταν  μόνο  οι  Γιουρούκοι ; Υπήρχαν  και  οι  Λαζοί , φυλή  που  οι  Τούρκοι  την  παρουσιάζουν  ως  δική  τους , έστω  κι  αν  μιλούσαν  τη  γλώσσα  του  Ξενοφώντος . Υπήρχαν  και  οι  Σάννοι , απόγονοι  ίσως  των  αρχαίων  Παφλαγόνων , που  είχαν  εξελληνισθεί . Έδωσαν  σκληρούς  αγώνες  ενάντια  στους  Τούρκους  θέλοντας  να  διατηρήσουν  την  ελληνική  γλώσσα  τους , τα  ελληνικά  ήθη  και  έθιμα …».

ΠΗΓΗ: https://cognoscoteam.gr/archives/43522

ο Firefox ανοίγει κανονικά τα σχόλια του Disqus, αρκεί να κάνετε το εξής: 

-Στον Firefox (απο υπολογιστή) επιλέγουμε: Ρυθμίσεις ---> απόρρητο και ασφάλεια ---> "Ενεργοποίηση λειτουργίας μόνο HTTPS σε όλα τα παράθυρα"

-Στον Firefox (απο κινητό) επιλέγουμε: Ρυθμίσεις ---> απόρρητο και ασφάλεια ---> "λειτουργία «Μόνο HTTPS» ενεργή σε όλες τις καρτέλες" 

-Στον Chrome (απο υπολογιστή και απο κινητό) επιλέγουμε: Ρυθμίσεις ---> απόρρητο και ασφάλεια ---> "Να χρησιμοποιούνται πάντα ασφαλείς συνδέσεις - Αναβάθμιση των πλοηγήσεων σε HTTPS και ειδοποίηση πριν τη φόρτωση ιστοτόπων που δεν το υποστηρίζουν."

Ο Chrome έχει ακόμα πρόβλημα, έστειλα σχετικό μήνυμα και στη Google μήπως το διορθώσουν. Μέχρι τότε μπορείτε να μπαίνετε και απευθείας στα σχόλια της Ατλαντίδας απο εδώ https://disqus.com/home/forums/apanemo-limani/?l=el