Ο διωγμός του 1914 στη Φώκαια της Μικράς Ασίας, μέσα από αφηγήσεις του Γάλλου αρχαιολόγου Φελίξ Σαρτιώ

 

Ο Φελίξ Σαρτιώ (Felix Sartiaux, 1876-1944) Γάλλος μηχανικός και αρχαιολόγος, ήταν ο πρώτος που οργάνωσε αρχαιολογικές ανασκαφές στην αρχαία Φώκαια της Μικράς Ασίας το “1913”, “1914” και “1920”. Όταν ξέσπασε ο διωγμός του 1914 στη Φώκαια στις 12 Ιουνίου “ (30 Μαΐου με το παλαιό ημερολόγιο) ο Φελίξ Σαρτιώ βρέθηκε εκεί για δεύτερη φορά και οι διωκόμενοι Φωκιανοί βρήκαν προστασία κοντά του, αφού ο επιφανής φιλέλληνας κατόρθωσε με την βοήθεια των συνεργατών του, να υψώσει τη σημαία της Γαλλικής Δημοκρατίας σε τέσσερα σπίτια και έτσι να σώσει μεγάλο μέρος του πληθυσμού από τη μανία των Τσετών. 

Το “1919” – “1920” επέστρεψε στη Φώκαια μαζί με τους Φωκιανούς πρόσφυγες, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν ξανά στις πατρογονικές τους εστίες. Φωτογράφισε όλες τις στιγμές της χαράς και της θλίψης του τόπου, δημοσίευσε κείμενα και πολύ λίγες φωτογραφίες από όσα είχε δει και ζήσει ως μάρτυρας του διωγμού. Όλο του το έργο είναι αφιερωμένο στην τέχνη της Μικράς Ασίας, με επίκεντρο τη Φώκαια.

Αυτή η άγνωστη πτυχή της ιστορίας του Ελληνικού Έθνους και ειδικότερα των Φωκιανών που η μοίρα τους έλαχε να έχουν υποστεί όχι έναν αλλά δύο διωγμούς, το “1914” και το “1922”, έρχεται να φωτιστεί με την πρόσφατη ανακάλυψη από τον ιστορικό φωτογραφίας κ. Χάρη Γιακουμή, πρώτα όλου του φωτογραφικού αρχείου του Σαρτιώ και ακολούθως του υπόλοιπου γραπτού του αρχείου.

Μέσα στην προσωπική δερμάτινη βαλίτσα του, εκτός από το συμβολικό και ιδιαίτερα συγκινητικό πορτραίτο του εθνομάρτυρα Χρυσοστόμου Σμύρνης, βρέθηκαν όλα τα άρθρα και οι σημειώσεις του Σαρτιώ και των συνεργατών του για τα θλιβερά γεγονότα του “1914”. Μας φανερώνουν δε, τον πλέον σημαντικό μάρτυρα και πιστό φίλο του Ελληνισμού της Μικράς Ασίας που τόσο αγάπησε και υποστήριξε σε όλες τις δύσκολες στιγμές της ύπαρξής του.

Οι δύο πληθυσμοί, ο ελληνικός και ο τουρκικός, έχοντας κατακτήσει την ισορροπία της συμβίωσης και αποκαταστήσει σχέσεις που ελαχιστοποιούσαν προβλήματα και διαφορές, έφτασαν σε φάση εξαιρετικά κρίσιμη το “1914” όπου δυστυχώς δεν μπόρεσαν, όπως ήταν φυσικό, να διαφυλάξουν την παραδοσιακή τους αμοιβαία εμπιστοσύνη και θέληση να παραμείνουν σύνοικοι όπως παλιά.

 Έτσι, μέσα στο κλίμα της εποχής που καθοριζόταν από την εθνικιστική πολιτική των Νεότουρκων και τουΑ΄ παγκοσμίου πολέμου, οι δεσμοί έσπασαν και η ρήξη οδήγησε για πρώτη φορά τον ελληνικό πληθυσμό στη φυγή και την εγκατάλειψη των περιουσιών του. Η έκταση αλλά και η ένταση των διωγμών, που παρατηρήθηκαν αυτή την περίοδο στα παράλια της Μικράς Ασίας και στην ευρύτερη περιφέρεια της Παλαιάς Φώκαιας, ήταν πρωτοφανείς. Μέχρι το τέλος του Ιουνίου του “1914”, ολόκληρος σχεδόν ο ελληνικός πληθυσμός είχε εγκαταλείψει την περιοχή.

Από τα αρχεία του ελληνικού υπουργείου περιθάλψεως της εποχής εκείνης διαπιστώνεται ότι ο αριθμός των Ελλήνων από την περιφέρεια της Φώκαιας που έφτασε στην Ελλάδα, υπολογίζεται περί τις 18.000 και ως τόποι διαμονής τους αναφέρονται οι περιοχές της Μυτιλήνης με 6.000 Φωκιανούς, της Θεσσλονίκης με 3.000, της Αθήνας και του Πειραιά με 1.600, της Εύβοιας με 150, του Ηρακλείου Κρήτης με 150, της Καβάλας, της Χίου, του Βόλου κ.α.

Ειδικότερα στην περιοχή της Μυτιλήνης, για την καλύτερη περίθαλψη των προσφύγων, η πόλη χωρίστηκε σε δέκα τμήματα και ένα ήταν αποκλειστικά για τους Έλληνες από την περιφέρεια της Φώκαιας. Η λεηλασία της Φώκαιας και η εκδίωξη των Ελλήνων της Μικράς Ασίας τον Ιούνιο του “1914” είχε ήδη συντελεστεί. Ο Felix Sartiaux ήταν ο μοναδικός ξένος μάρτυρας των γεγονότων, αλλά οι φωτογραφίες του αυτές δεν είχαν ποτέ δημοσιευθεί μέχρι την πρόσφατη ανακάλυψή τους.

Η καταστροφή από αυτόν το διωγμό είναι σχεδόν ολοκληρωτική. Ειδικά στην Νέα Φώκαια, των 7.500 περίπου κατοίκων εκ των οποίων οι 6.500 ήταν Έλληνες, λεηλατούνται και ερημώνονται τα πάντα τη νύχτα της 11ης προς την 12η Ιουνίου του “1914”. Μέσα στα σπίτια βασιλεύει πλέον απερίγραπτη αταξία. Έπιπλα, συρτάρια, μπαούλα κείτονται καταγής, σπασμένα και ξεκοιλιασμένα. Οι Τσέτες, (άτακτος τούρκικος στρατός) αρπάζουν βιαστικά ότι πολύτιμο βρίσκουν και μπορούν να το μεταφέρουν εύκολα. Οι πόρτες και τα παραθυρόφυλλα, που είχαν φροντίσει να τα κλείσουν οι ιδιοκτήτες τους, έχουν πλέον παραβιαστεί και καπνός βγαίνει από πολλές συνοικίες από τις φωτιές που έχουν μπει.

 Όπως μας αφηγείται ο Φελίξ Σαρτιώ «Ουρλιαχτά ακούγονται, αλαλιασμένοι άνθρωποι φεύγουν τρέχοντας με τα ρούχα σκισμένα και το πρόσωπο ματωμένο, ενώ οι πληγωμένοι σέρνονται στο κατώφλι. Όσοι επιτιθέμενοι είχαν μπει με τη βία στα σπίτια, βγαίνουν με τις αγκαλιές φορτωμένες μπόγους, που τους στοιβάζουν βιαστικά μέσα σε μεγάλα κοφίνια πάνω στα ζώα τους.

Το πλήθος ορμάει προς τις προκυμαίες, αναζητώντας με το βλέμμα πλεούμενα για να φύγει. Όμως όλα σχεδόν τα πλεούμενα έχουν εξαφανιστεί από την προηγούμενη. Φωνές φρίκης απαντούν στους πυροβολισμούς. Λεηλατούν, πυρπολούν, σκοτώνουν ψυχρά χωρίς μίσος, κατά μία έννοια μεθοδικά. Εφαρμόζουν πρόγραμμα, που τους το έχουν σχεδιάσει στο όνομα των ανώτερων συμφερόντων της αυτοκρατορίας και της θρησκείας. Η λεηλασία, οι προσωπικές εκδικήσεις, ο βιασμός είναι ο μισθός τους…

«Οι πληθυσμοί που μόλις εκδιώχθηκαν από την Ανατολία δεν είναι οι οποιοιδήποτε πληθυσμοί που η τόσο ταραγμένη ανατολική πολιτική τους μεταφέρει από τη μια περιοχή σε άλλη. Είναι οι άμεσοι κληρονόμοι των  λαμπρών και ανδρείων Ελλήνων, οι οποίοι μας κληροδότησαν τον πολιτισμό μας, έθεσαν τις βάσεις του δικαίου και της ηθικής, ανακάλυψαν τις πρώτες αρχές της επιστήμης και έκαναν τη γοητεία και την τελειότητα του κάλλους να θεριέψει στον κόσμο. Εδώ και τρεις χιλιάδες χρόνια, οι ακτές της Μικράς Ασίας είναι ελληνικές. Οι Έλληνες δημιούργησαν τη ζωή, τη συντήρησαν και την ανέπτυξαν σε αυτή τη χαρούμενη χώρα. Κράτησαν εδώ συνεχώς ζωντανή τη γλώσσα, τις παραδόσεις, τη λατρεία των προγόνων μας.

Τομή και απότομη ρήξη υπέστη τώρα η μακριά αυτή αλυσιδωτή διαδοχή, που οι Πέρσες, οι Ρωμαίοι, οι Βυζαντινοί, οι Λατίνοι, οι Οθωμανοί του 15ου αιώνα είχαν σεβαστεί τη συνέχειά της.

Στη Φώκαια συγκεκριμένα, τη λαμπρή αυτή πόλη της Ιωνίας, που με τέτοια τόλμη μετέφερε στις ακτές της δικής μας Προβηγκίας τα καλά του ελληνισμού, όσοι επιζούσαν μετά τις τόσες ανατροπές και καταστροφές κατάφερναν πάντα να υπερασπίζουν την αρχαία κληρονομιά, ενάντια στην πίεση που άσκησαν τόσες φορές κατακτητικές και βάρβαρες ορδές(…)

Καμιά επίθεση από όσες υπέστησαν κατά τη διάρκεια της λαμπρής και θυελλώδους ιστορίας τους δεν διέρρηξε τον δεσμό που τους συνέδεε με τις απαρχές τους και καμιά δεν είχε, όπως η τωρινή, τον χαρακτήρα άνανδρης επίθεσης, τον οποίο μόλις προσέδωσε η Νέα Τουρκία στον διωγμό τους».

 

Αυτά έγραφε ο Félix Sartiaux τον Ιούνιο του 1914 από την Παλαιά Φώκαια της Μικράς Ασίας στη διάρκεια του πρώτου διωγμού από τους Τούρκους.


ΠΗΓΗ: https://cognoscoteam.gr/archives/44130

ο Firefox ανοίγει κανονικά τα σχόλια του Disqus, αρκεί να κάνετε το εξής:

-Στον Firefox (απο υπολογιστή) επιλέγουμε: Ρυθμίσεις ---> απόρρητο και ασφάλεια ---> "Ενεργοποίηση λειτουργίας μόνο HTTPS σε όλα τα παράθυρα"

-Στον Firefox (απο κινητό) επιλέγουμε: Ρυθμίσεις ---> απόρρητο και ασφάλεια ---> "λειτουργία «Μόνο HTTPS» ενεργή σε όλες τις καρτέλες"

-Στον Chrome (απο υπολογιστή και απο κινητό) επιλέγουμε: Ρυθμίσεις ---> απόρρητο και ασφάλεια ---> "Να χρησιμοποιούνται πάντα ασφαλείς συνδέσεις - Αναβάθμιση των πλοηγήσεων σε HTTPS και ειδοποίηση πριν τη φόρτωση ιστοτόπων που δεν το υποστηρίζουν."

Ο Chrome έχει ακόμα πρόβλημα, έστειλα σχετικό μήνυμα και στη Google μήπως το διορθώσουν. Μέχρι τότε μπορείτε να μπαίνετε και απευθείας στα σχόλια της Ατλαντίδας απο εδώ https://disqus.com/home/forums/apanemo-limani/?l=el