Θεσσαλονίκη: Χρυσό κόσμημα σε σχήμα ημισελήνου του 5ου αιώνα π.Χ. στο Αρχαιολογικό Μουσείο

 

Η ημισέληνος ή σεληνίς ή μηνίσκος (lunula για τους Λατίνους) δανείζεται το σχήμα και την ονομασία της από τις δευτερεύουσες φάσεις της Σελήνης.

Ιερισσός 1979: κοντεύει μια δεκαετία από το 1970, όταν οι εργασίες για το δίκτυο ύδρευσης της σύγχρονης κωμόπολης πρόσθεσαν στον αρχαιολογικό χάρτη τη θέση του νεκροταφείου της αρχαίας Ακάνθου στη Χαλκιδική. Οι νεκροί της μετά από αιώνες ανασύρονται χρόνο με τον χρόνο από το αμμώδες έδαφος της παραθαλάσσιας ζώνης της χαλκιδικής γης, θαμμένοι σε πήλινες λάρνακες ή μεγάλα αγγεία, σε κιβωτιόσχημους ή κεραμοσκεπείς τάφους, κατά προτίμηση, όμως, σε απλούς λακκοειδείς. Ανάμεσα στα χώματα ενός τέτοιου, μισοδιαλυμένου τάφου του 5ου αι. π.Χ., ξεπροβάλλουν λίγα ανακατεμένα οστά, ένα απλό αργυρό δαχτυλίδι και ένα χρυσό κρεμαστό κόσμημα (περίαπτο) σε σχήμα ημισελήνου, μία σεληνίς, όπως ονομάζει τα κοσμήματα αυτά ο Ησύχιος στο Λεξικό του τον 5ο αι. μ.Χ.

Σύμφωνα με την ενημέρωση από το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, όπου εκτίθεται το κόσμημα, η σεληνίς της Ακάνθου (Ι.49.370) αποτελείται από χρυσό έλασμα, που ορίζεται από ένα απλό και ένα στριφτό σύρμα. Με τον ίδιο τρόπο σχηματίζονται τα τρία γλωσσωτά στοιχεία που κοσμούν την επιφάνειά του, προσαρμοσμένα όλα στο μηνοειδές σχήμα του ελάσματος. Στο κέντρο της εξωτερικής του περιφέρειας προσαρτάται στενό ταινιωτό έλασμα για την ανάρτησή του. Το συγκρατεί επίθετο χρυσό σφαιρίδιο, αντίστοιχο με αυτά που κοσμούν τα άκρα του περίαπτου.

Όπως αναφέρει το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, η ημισέληνος ή σεληνίς ή μηνίσκος (lunula για τους Λατίνους) δανείζεται το σχήμα και την ονομασία της από τις δευτερεύουσες φάσεις της Σελήνης, όταν αυτή αρχίζει μόλις να φαίνεται (Αύξων Μηνίσκος) ή λίγο πριν χαθεί (Φθίνων Μηνίσκος), ενώ στην εικονογραφία της αρχαίας τέχνης λειτουργεί ως λαλούν σύμβολό της. Γνωστή στον κόσμο της Ανατολής από τη δεύτερη προ Χριστού χιλιετία, σχετίζεται με σεληνιακές θεότητες και εμφανίζεται στη Μεσοποταμία και τη συροπαλαιστινιακή ακτή εμφορούμενη αποτροπαϊκές και προφυλακτικές ιδιότητες προς τις γυναίκες, τα παιδιά και τα ζώα. Στην Αίγυπτο την ονομάζουν Aoh και λειτουργεί ως φυλαχτό κατά της βασκανίας και της μαγείας.

Ως φορέας παρόμοιων προφυλακτικών και απωσίκακων δυνάμεων εμφανίζεται και στον ελλαδικό χώρο ήδη από τη μυκηναϊκή εποχή, με διαρκώς αυξανόμενη παρουσία από τους κλασικούς κυρίως χρόνους και εξής μέχρι και τους ρωμαϊκούς, οπότε εξαπλώνεται ως τα πέρατα της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Η θεότητα με την οποία έχει συνδεθεί είναι η Άρτεμη, προστάτιδα θεά των γεννήσεων και της ενηλικίωσης των γυναικών, των παιδιών και των ζώων και, στο πλαίσιο του θρησκευτικού συγκρητισμού, με την Άρτεμη-Σελήνη και την Άρτεμη-Εκάτη, καθώς και με άλλες γυναικείες θεότητες που συγκεντρώνουν συγγενικές ιδιότητες, όπως η Αφροδίτη και η Μητέρα των θεών.

Μηνοειδή περίαπτα από διάφορα υλικά συναντώνται είτε μαζί με ποικίλων σχημάτων χάντρες σε περιδέραια, ίσως φορεμένα διαγώνια στο στήθος μικρών παιδιών, όπως απεικονίζονται σε μια ιδιαίτερη κατηγορία αττικών αγγείων, τους χόες, αλλά και σε ειδώλια αγοριών από την Κύπρο, είτε ως ανεξάρτητα κοσμήματα λαιμού, όπως φαίνεται να ισχύει στην περίπτωση της Ακάνθου.

Η ανεύρεση της σεληνίδας της Ακάνθου μαζί με το αργυρό δαχτυλίδι φέρνει στον νου τον Επίδικο του Πλαύτου (Πλαύτος, Επίδικος, 639), όπου ο συνδυασμός χρυσού περίαπτου μηνίσκου και δαχτυλιδιού προσφέρονται ως γενέθλιο δώρο από τον πρωταγωνιστή σε ένα μικρό κορίτσι. Να ήταν και ο μηνίσκος της Ακάνθου μαζί με το αργυρό δαχτυλίδι γενέθλιο δώρο, που κατέληξε να προστατεύει από κάθε κακό τον ιδιοκτήτη του όχι μόνο εν ζωή αλλά και μετά θάνατον;

Η αλήθεια είναι πως μάλλον το ερώτημα θα μείνει αναπάντητο, ωστόσο μπορείτε να θαυμάσετε την ακάνθια ημισέληνο στην εκθεσιακή ενότητα «Ο Χρυσός των Μακεδόνων», προθήκη 42.


ΠΗΓΗ: https://anaskafi.blogspot.com/2025/03/5.html

ο Firefox ανοίγει κανονικά τα σχόλια του Disqus, αρκεί να κάνετε το εξής:

-Στον Firefox (απο υπολογιστή) επιλέγουμε: Ρυθμίσεις ---> απόρρητο και ασφάλεια ---> "Ενεργοποίηση λειτουργίας μόνο HTTPS σε όλα τα παράθυρα"

-Στον Firefox (απο κινητό) επιλέγουμε: Ρυθμίσεις ---> απόρρητο και ασφάλεια ---> "λειτουργία «Μόνο HTTPS» ενεργή σε όλες τις καρτέλες"

-Στον Chrome (απο υπολογιστή και απο κινητό) επιλέγουμε: Ρυθμίσεις ---> απόρρητο και ασφάλεια ---> "Να χρησιμοποιούνται πάντα ασφαλείς συνδέσεις - Αναβάθμιση των πλοηγήσεων σε HTTPS και ειδοποίηση πριν τη φόρτωση ιστοτόπων που δεν το υποστηρίζουν."

Ο Chrome έχει ακόμα πρόβλημα, έστειλα σχετικό μήνυμα και στη Google μήπως το διορθώσουν. Μέχρι τότε μπορείτε να μπαίνετε και απευθείας στα σχόλια της Ατλαντίδας απο εδώ https://disqus.com/home/forums/apanemo-limani/?l=el