Μαρία Κομνηνή: Η Βυζαντινή Πριγκίπισσα στον Θρόνο της Ιερουσαλήμ

Η Μαρία Κομνηνή, βασίλισσα της Ιερουσαλήμ και απόγονος του οίκου των Κομνηνών, υπήρξε μία από τις πιο συναρπαστικές μορφές του 12ου αιώνα. Κόρη του Ιωάννη Κομνηνού, πρωτοβεστιάριου και ανιψιά του αυτοκράτορα Μανουήλ Α΄ Κομνηνού, γεννήθηκε πιθανότατα το 1154 ή 1155 και ανατράφηκε στην Κωνσταντινούπολη — την πιο εκλεπτυσμένη αυλή του χριστιανικού κόσμου.

Από μικρή ηλικία εκπαιδεύτηκε στα ελληνικά και τα γαλλικά, ενώ ήταν βαθιά κατηρτισμένη στην ελληνική κλασική παιδεία. Ο ιστορικός Γουλιέλμος της Τύρου, που την γνώρισε αυτοπροσώπως, τονίζει ότι «ήταν μεγαλωμένη με φροντίδα στην Κωνσταντινούπολη και επιμελώς εκπαιδευμένη στην ελληνική παιδεία» (WilliamofTyre, Historiareruminpartibustransmarinisgestarum, XIX, 3). Στο πρωτότυπο: “pueritia in Constantinopolitano palatio studiosius instituta, litteris liberalibus et Graecorum disciplinis erudita.” Τα γαλλικά που μιλούσε ανήκαν στην παλαιογαλική (ancien français) ή φραγκική διάλεκτο, η οποία αποτελούσε τη γλώσσα της διοίκησης και της ευγένειας στα κράτη των Σταυροφόρων, και κυρίως στο Βασίλειο της Ιερουσαλήμ. Η χρήση της ancien français τεκμηριώνεται από ιστορικές πηγές όπως η Encyclopédie de l’Histoire du Monde, σύμφωνα με την οποία «η επίσημη γλώσσα του βασιλείου ήταν η γλώσσα d’oïl, η οποία τότε ομιλείτο στο βόρειο τμήμα της Γαλλίας και από τους Νορμανδούς»

Η κοσμοπολίτικη και ελληνοπρεπής της παιδεία δεν πέρασε απαρατήρητη στη Δύση. Ορισμένοι Άγγλοι κληρικοί, μάλιστα, τη σχολίασαν με περιφρόνηση, λέγοντας πως η Μαρία ήταν «ποτισμένη με ελληνική βρωμιά από την κούνια» (παρατίθεται στο: Steven Runciman, AHistoryoftheCrusades, Vol. II: TheKingdomofJerusalem, Cambridge University Press, 1952, σ. 377).

Η πολιτική συμμαχία ανάμεσα στον βυζαντινό θρόνο και τα κράτη των Σταυροφόρων εκφράστηκε και μέσα από γάμους. Το 1167, όταν ο Amalric I της Ιερουσαλήμ αναζητούσε νέα σύζυγο ώστε να νομιμοποιηθεί η στέψη του, στράφηκε στον αυτοκράτορα Μανουήλ. Η Μαρία στάλθηκε στην Ιερουσαλήμ και παντρεύτηκε τον Amalric σε ηλικία μόλις 12 ή 13 ετών. Η πηγή για αυτήν την ένωση και τη διπλωματική της σημασία αναφέρεται στον Νικήτα Χωνιάτη, Χρονική Διήγησις, έκδ. Bonn, σ. 143–145.

Παρότι νέα, η Μαρία συνέβαλε στην πολιτισμική ακτινοβολία του βασιλείου. Η ανακαίνιση του Ναού της Γεννήσεως με ψηφιδωτά βυζαντινής τεχνοτροπίας πιθανολογείται πως συνδέεται με την παρουσία της. Η αισθητική της παιδεία μεταλαμπαδεύτηκε και στα παιδιά της: ο γιος της από δεύτερο γάμο κατασκεύασε στην Βηρυτό κατοικία με μωσαϊκά τόσο ρεαλιστικά, ώστε, σύμφωνα με επισκέπτη του 1212, φοβόταν να τα πατήσει μήπως αφήσει αποτύπωμα (Wilbrand of Oldenburg, όπως παρατίθεται στον Runciman, FamiliesofOutremer, London, 1960, σ. 1).

Το 1172 γέννησε την Isabella της Ιερουσαλήμ. Δύο χρόνια αργότερα, ο Amalric πέθανε, και η Μαρία αποσύρθηκε από την ενεργό πολιτική, διατηρώντας ωστόσο την επιρροή της. Έλαβε ως χηρευτικό μερίδιο την πλούσια βαρονία της Ναμπλούς, σημαντικό στρατηγικό και οικονομικό κέντρο. Ο William of Tyre στο έργο του (Historiareruminpartibustransmarinisgestarum, XVIII, 1) σημειώνει χαρακτηριστικά ότι της παραχωρήθηκε “honeste satis pro statu suo” — δηλαδή ένα μερίδιο αρκετά εύλογο για την κοινωνική της θέση.

Το 1177, η Μαρία ήρθε σε επαφή με τον Κόμη της Φλάνδρας, ο οποίος ζητούσε την άποψή της για τις σχέσεις με τον Βυζαντινό αυτοκράτορα και για τις εξελίξεις στο βασίλειο. Η συνάντηση αυτή αποδεικνύει τη διπλωματική της βαρύτητα. Την ίδια χρονιά, σε ηλικία 23 ετών, παντρεύτηκε απροσδόκητα τον Balian d’Ibelin, με τον οποίο απέκτησε τέσσερα παιδιά.

Η Μαρία διατήρησε ρόλο στα πολιτικά πράγματα, ιδιαίτερα κατά τη διαμάχη μεταξύ της κόρης της Isabella και της αντίπαλης δυναστικής γραμμής. Ήταν εκείνη που έπεισε την Isabella να ακυρώσει τον γάμο της με τον Humphrey IV of Toron και να παντρευτεί τον Conrad of Montferrat. Η Isabella τελικά ανέβηκε στον θρόνο της Ιερουσαλήμ. Το ChronicleofErnoul καταγράφει τη στήριξη της Μαρίας προς την κόρη της, αναφέροντας ότι «la dame Maria, mere la royne, la conforta mult a ce faire» — δηλαδή «η κυρία Μαρία, μητέρα της βασίλισσας, την ενθάρρυνε έντονα να το πράξει».

Η τελευταία μνεία στη Μαρία γίνεται το 1208, όταν διεξήγαγε τις διαπραγματεύσεις για τον γάμο της εγγονής της, Alice of Champagne, με τον Hugh I της Κύπρου. Το γεγονός αυτό καταγράφεται από τον Steven Runciman (AHistoryoftheCrusades, τ. III, σ. 146) Aυτο υποδεικνύει ότι ακόμη και σε μεγάλη ηλικία διατηρούσε τον διπλωματικό της ρόλο και επηρέαζε τις εξελίξεις στην ανατολική Μεσόγειο.

Έζησε όλη της τη ζωή στους Αγίους Τόπους, υπηρετώντας την οικογένειά της, με συνέπεια, πολιτική οξυδέρκεια και αγάπη για την τέχνη και τον ελληνικό πολιτισμό. Η προσήλωσή της στον ελληνικό πολιτισμό είναι εμφανής όχι μόνο από την ανατροφή της αλλά και από τις πολιτισμικές επιρροές που μετέφερε, όπως τα βυζαντινά μωσαϊκά στη Βηρυτό ή η υποστήριξη βυζαντινού τύπου τελετών και αισθητικής (Runciman, KingdomofJerusalem, σ. 391). Ένα εντυπωσιακό παράδειγμα της βυζαντινής αισθητικής της εποχής της αποτελεί η ανακαίνιση της Εκκλησίας της Γεννήσεως στη Βηθλεέμ, όπου επιγραφή στα ελληνικά δηλώνει: «Το παρόν έργο συμπληρώθηκε από τον μοναχό, ζωγράφο και τεχνίτη μωσαϊκών Εφραΐμ στη διάρκεια της βασιλείας του αυτοκράτορα Μανουήλ Πορφυρογέννητου Κομνηνού και την εποχή του μεγάλου βασιλιά της Ιερουσαλήμ Αμαλρίχου και του ιερού Επισκόπου της ιεράς Βηθλεέμ Ραούλ, το έτος 6677, δεύτερη ινδικτιών» (1169 μ.Χ.). Η παρουσία του ονόματος του Μανουήλ στην πρώτη θέση φανερώνει τη διπλωματική και πνευματική του ηγεμονία στον χριστιανικό κόσμο καθώς και τη βυζαντινή επιρροή στο βασίλειο της Ιερουσαλήμ. (Runciman, Kingdom of Jerusalem, σ. 391). (Setton, The Crusades: A History of the Crusades, Vol. II, University of Wisconsin Press, 1969, σ. 408).

Η Μαρία Κομνηνή δεν ήταν απλώς μια βασίλισσα. Ήταν φορέας της βυζαντινής κουλτούρας στη Λατινική Ανατολή και μία από τις λίγες γυναίκες του Μεσαίωνα που επηρέασαν, χωρίς επίσημο αξίωμα, τα πολιτικά πράγματα με τον λόγο και την παρουσία τους.


ΠΗΓΗ: https://cognoscoteam.gr/archives/48161

ο Firefox ανοίγει κανονικά τα σχόλια του Disqus, αρκεί να κάνετε το εξής: 

-Στον Firefox (απο υπολογιστή) επιλέγουμε: Ρυθμίσεις ---> απόρρητο και ασφάλεια ---> "Ενεργοποίηση λειτουργίας μόνο HTTPS σε όλα τα παράθυρα"

-Στον Firefox (απο κινητό) επιλέγουμε: Ρυθμίσεις ---> απόρρητο και ασφάλεια ---> "λειτουργία «Μόνο HTTPS» ενεργή σε όλες τις καρτέλες" 

-Στον Chrome (απο υπολογιστή και απο κινητό) επιλέγουμε: Ρυθμίσεις ---> απόρρητο και ασφάλεια ---> "Να χρησιμοποιούνται πάντα ασφαλείς συνδέσεις - Αναβάθμιση των πλοηγήσεων σε HTTPS και ειδοποίηση πριν τη φόρτωση ιστοτόπων που δεν το υποστηρίζουν."

Ο Chrome έχει ακόμα πρόβλημα, έστειλα σχετικό μήνυμα και στη Google μήπως το διορθώσουν. Μέχρι τότε μπορείτε να μπαίνετε και απευθείας στα σχόλια της Ατλαντίδας απο εδώ https://disqus.com/home/forums/apanemo-limani/?l=el