Μια άγνωστη σελίδα των γεγονότων της Μικρασιατικής Καταστροφής και των όσων την ακολούθησαν κάνει γνωστή ο Σύλλογος Μικρασιατών Σκάλας Λουτρών Μυτιλήνης «το Δελφίνι». Δίνεται στη δημοσιότητα μια άγνωστη μαρτυρία για τη δημιουργία και τη δράση μιας αντάρτικης ομάδας προσφύγων από τα χωριά της χερσονήσου της Ερυθραίας όπου επέστρεψαν από τη Μυτιλήνη -που είχαν φτάσει ως πρόσφυγες- προκειμένου να απελευθερώσουν συγχωριανούς τους Μικρασιάτες που ζούσαν εγκλωβισμένοι στα βουνά.
Ο γνωστότερος Κύπριος Μακεδονομάχος είναι ο Γεώργιος Αργυρίου Κυπραίος, από την Πέγεια της Πάφου, που διακρίθηκε το 1906-1908 στην περιοχή Μοναστηρίου – Μοριχόβου, ως ομαδάρχης στα σώματα των Εμμανουήλ Κατσίγαρη, Παναγιώτη Γερογιάννη και Γεώργιου Βολάνη, αν και όταν στρατολογήθηκε ήταν μόλις 17 χρονών. Ο Αργυρίου τραυματίστηκε σοβαρά στη μάχη του Ίβεν, τον Σεπτέμβριο του 1907, και χρειάστηκε να μεταφερθεί με μυστικότητα στην πόλη του Μοναστηρίου, όπου με φροντίδα του Ελληνικού Προξενείου παρέμεινε πέντε βδομάδες για νοσηλεία. Ο Πεγειώτης Μακεδονομάχος γνώριζε άριστα την περιοχή του Μοναστηρίου – Μοριχόβου, όπου απέκτησε στενούς φιλικούς δεσμούς, και για αυτό ξαναστάλθηκε εκεί και μετά το τέλος του Μακεδονικού Αγώνα. Το Μορίχοβο βρίσκεται στη βόρεια πλευρά του Καϊμακτσαλάν, ανατολικά της πόλης του Μοναστηρίου. Στα χωριά του, που ανήκουν σήμερα στην ΠΓΔΜ, μέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα κατοικούσε ακμαίος ελληνικός πληθυσμός.
Στο Μουσείο του Βατικανού υπάρχει το άγαλμα μίας νεαρής γυναίκας που παλαιότερα θεωρείτο ότι έδειχνε τη μυθική Αταλάντη. Όμως, είναι πιθανότερο να πρόκειται για το ρωμαϊκό αντίγραφο ενός ελληνικού αγάλματος της κλασικής εποχής, περίπου 460 π.Χ., που απαθανατίζει μια αθλήτρια που νίκησε στα “Ηραία”, αγώνες νέων γυναικών που διεξάγονταν στην Ολυμπία.
Το καλοκαίρι του 1922 η κατάσταση στο μικρασιατικό μέτωπο ήταν δραματική για τα ελληνικά στρατεύματα. Η ανάληψη της θέσης του Αρχιστράτηγου από τον Γεώργιο Χατζανέστη μετά την παραίτηση του Αναστάσιου Παπούλα τον Μάιο του ίδιου έτους, έδωσε «μία νέα πνοή, ισχυρά και γενναία, εζωογόνησε προς στιγμήν την αποχαυνωθείσα τούτην Στρατιάν» (Κωνσταντίνος Κανελλόπουλος, «Η Μικρασιατική Ήττα», Αθήναι 1936), ωστόσο δεν πρόσφερε ουσιαστικά αποτελέσματα την ίδια ώρα που ο Κεμάλ ετοιμαζόταν για τη μεγάλη (αντ)επίθεση εναντίον των Ελλήνων…
