Διατηρώντας την ηρεμία στη μουσουλμανική κοινότητα της Ρωσίας

 

άρθρο του Alexey Malashenko*

Η κατάσταση στην μουσουλμανική κοινότητα της Ρωσίας είναι αυτή τη στιγμή σχετικά σταθερή, και τώρα στόχος είναι να εξασφαλιστεί πως θα παραμείνει έτσι. Ασφαλώς υπάρχουν ακόμη περιστατικά που περιλαμβάνουν τους Μουσουλμάνους της Ρωσίας, και αναπόφευκτα εκφράστηκαν γρήγορα υποψίες για τρομοκρατία, αλλά όχι πάντα με λόγο και σίγουρα, σε σχέση με την κατάσταση πριν από μερικά χρόνια, τα πράγματα έχουν βελτιωθεί.

Πάρτε για παράδειγμα αυτό το πλαίσιο των πρόσφατων εξελίξεων που περιλαμβάνουν τους Μουσουλμάνους της Ρωσίας.

Στις 17 Αυγούστου, αρκετοί φερόμενοι ως μαχητές της Δημοκρατίας Καμπαρντίνο-Μπαλκαρία της Ρωσίας, σκοτώθηκαν σε μια αντιτρομοκρατική επιχείρηση στην Αγία Πετρούπολη. Δεν είναι απολύτως σαφές τι έκαναν στη Βόρεια πρωτεύουσα. Την ίδια ημέρα, δύο Τσετσένοι οπλισμένοι με τσεκούρια επιτέθηκαν σε ένα αστυνομικό φυλάκιο στην περιοχή της Μόσχας. Ένας από τους επιτιθέμενους σκοτώθηκε, ο άλλος συνελήφθη. Τα ΜΜΕ αμέσως ανέφεραν ότι οι δύο άνδρες είχαν δεσμούς με την αυτοαποκαλούμενη τρομοκρατική οργάνωση Ισλαμικό Κράτος, η οποία είναι εκτός νόμου στη Ρωσία, αν και αυτές οι κατηγορίες σύντομα αποδείχθηκαν ότι είναι αβάσιμες. Επίσης τον Αύγουστο, αρκετοί Μουσουλμάνοι που είχαν πολεμήσει στο πλευρό του Ισλαμικού Κράτους, καταδικάστηκαν για το ότι σχεδίαζαν να καταλάβουν διοικητικές εγκαταστάσεις στην περιοχή Καμπαρντίνο-Μπαλκαρία.

Στο μεταξύ, δύο ανώτεροι εκπρόσωποι των ρωσικών μουσουλμανικών οργανώσεων επισκέφθηκαν την Τουρκία, αποδεικνύοντας την πίστη στο Κρεμλίνο με την παροχή βοήθεια στην εν εξελίξει αποκατάσταση των ρωσό-τουρκικών σχέσεων.

Περίπου την ίδια ώρα, ο πρόεδρος του Κέντρου Συντονισμού των Μουσουλμάνων του Βόρειου Καυκάσου, Ismail Berdiyev, προκάλεσε κατακραυγή -και εντός της μουσουλμανικής κοινότητας- εκφράζοντας υποστήριξη για την αφαίρεση/ακρωτηριασμό των γεννητικών οργάνων (FGM).

Εάν αυτά τα πρόσφατα περιστατικά που περιλαμβάνουν και Ρώσους Μουσουλμάνους αποτελούν μια διαφορετική και κατά κάποιον τρόπο αντικρουόμενη εικόνα, αυτό συμβαίνει ακριβώς διότι αντανακλούν την ποικιλομορφία της μουσουλμανικής κοινότητας της χώρας.

Υπάρχουν ωστόσο κάποια ενωτικά χαρακτηριστικά. Όπως η πλειονότητα της ρωσικής κοινωνίας, οι Μουσουλμάνοι της Ρωσίας είναι κατά κύριο λόγο παθητικοί και πιστοί στο κράτος. Αυτό θα αποτυπωθεί στις εκλογές της Δούμα τον Σεπτέμβριο, όταν είναι απίθανο να ρισκάρουν εκφράζοντας διιστάμενες απόψεις. Σε κάποιο σημείο, υπήρξε κάποια ίντριγκα να υποβόσκει στον Βόρειο Καύκασο, διότι θεωρήθηκε πως οι εκπρόσωποι των μουσουλμάνων κληρικών θα μπορούσαν να συμμετάσχουν στις εκλογές. Αλλά αντιθέτως, όπως και στην υπόλοιπη χώρα, μόνο υποψήφιοι από τα συνηθισμένα κοινοβουλευτικά κόμματα θα συμμετέχουν στη διαδικασία (δηλαδή, αν οι ρωσικές εκλογές μπορούν πραγματικά να θεωρηθούν ένας διαγωνισμός).

Μια πτυχή της ρωσικής μουσουλμανικής κοινότητας που δεν αλλάζει είναι η διαίρεσή της σε συντηρητικούς, που τηρούν τους κανόνες του τοπικού Ισλαμ (επηρεασμένοι από τις παραδόσεις των Τατάρων ή του Καυκάσου για παράδειγμα) και σε Σαλαφιστές (γουαχαμπιστές) που μάχονται για την καθαρότητα της θρησκείας. Οι τελευταίοι απορρίπτουν την τοπική, εθνική παράδοση, την οποία θεωρούν ως κληρονομιά του παγανισμού. Και οι δύο μορφές του Ισλάμ είναι πολιτικοποιημένες, αν και η πλευρά των παραδοσιακών/συντηρητικών δεν θα το παραδεχθεί.

Παρά τις διαφορές τους, οι απόψεις των συντηρητικών και των σαλαφιστών είναι συχνά πιο κοντά από ό,τι θέλουν να παραδεχθούν. Ο υπέρμαχος του FHM, Berdiyev, υιοθέτησε μια παραδοσιακή ισλαμική θέση, υποστηρίζοντας ότι η μεσαιωνική πρακτική είναι συνηθισμένη για ορισμένες ομάδες του Καυκάσου όπως τους Αβάρους. Ακόμη και έτσι, κατηγορήθηκε για σαλαφισμό.

Αυτό που άλλαξε είναι πως ενώ στο πρώτο μισό της τρέχουσας δεκαετίας, δεκάδες κληρικοί δολοφονήθηκαν εξαιτίας της αντιπαλότητας μεταξύ παραδοσιακών και σαλαφιστών, τα τελευταία χρόνια δεν υπήρξαν βίαιες συγκρούσεις. Ο διάλογος μεταξύ των δύο ομάδων του Ισλαμ συνεχίζεται, ακόμη και αν είναι σποραδικός. Αυτή η αέναη συζήτηση δεν θα οδηγήσει ποτέ σε συνολική συμφωνία, αν και η αμοιβαία ανοχή είναι προφανής στον Βόρειο Καύκασο, όπου ο διάλογος υποστηρίζεται από τις κοσμικές αρχές.

Ο σαλαφισμός συνδέεται με ισλαμιστές ριζοσπαστικούς, οι οποίοι ήρθαν στο προσκήνιο στα τέλη της δεκαετίας 1980 και στις αρχές του 1990. Ο θρησκευτικός ριζοσπαστισμός (συμπεριλαμβανομένων των πιο έντονων εκδηλώσεων, του εξτρεμισμού και της τρομοκρατίας) δεν έχει εκλείψει, αλλά η δραστηριότητα των υποστηρικτών του φθίνει. Αυτό αποδεικνύεται από τον συνεχώς μειούμενο αριθμό των βίαιων επεισοδίων στον Βόρειο Καύκασο, από 141 το 2014 σε 86 το 2015.

Υπάρχουν πολλές άλλες βασικές αιτίες για αυτή την αντιστροφή. Η πρώτη είναι πως οι ριζοσπαστικοί δεν εκτιμούν πλέον ότι θα πετύχουν ευρεία υποστήριξη από τον ευρύτερο μουσουλμανικό πληθυσμό. Η δεύτερη είναι πως ένα σημαντικό μέρος των ισλαμιστών, κυρίως από τον Βόρειο Καύκασο, έχουν δηλώσει την στήριξή τους στο Ισλαμικό Κράτος. Περίπου 2.000-5.000 από τους πιο ενεργούς τζιχαντιστές έχουν περάσει στη διεθνή τρομοκρατική οργάνωση, η οποία έχει αποδυναμώσει τον ισλαμισμό εντός της Ρωσίας. Η τρίτη αιτία είναι οι συνεχιζόμενες επιχειρήσεις των ρωσικών ειδικών δυνάμεων.

Είναι αδύνατο να αγνοήσουμε τον εξωτερικό παράγοντα του Ισλαμικού Κράτους, του οποίου η επιρροή στη Ρωσία μεταφέρεται συνεχώς από τα ΜΜΕ και τους πολιτικούς -κατά την άποψή μου- υπερβολική. Ασφαλώς η επιρροή υπάρχει, αλλά είναι ασθενέστερη τώρα σε σχέση με αμέσως  την ίδρυση του χαλιφάτου του Ισλαμικού Κράτους το 2014, όταν η ίδια η εμφάνιση ενός αυτοαποκαλούμενου πραγματικού Ισλαμικού Κράτους και η ραγδαία άνοδός του, είχαν μια ισχυρή επίδραση. αλλά μετά από 18 μήνες, ο ενθουσιασμός για το ισλαμικό Κράτος φθίνει. Ακόμη και οι ριζοσπαστικοί μουσουλμάνοι δεν πιστεύουν ότι μπορεί να πετύχει μια καθοριστική νίκη και οι αποτρόπαιες τρομοκρατικές επιθέσεις για τις οποίες το Ισλαμικό Κράτος αναλαμβάνει την ευθύνη σε ολο τον κόσμο, δεν έχουν κερδίσει μεγάλη στήριξη.

Σε γενικές γραμμές, οι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή και η συμμετοχή της Ρωσίας στη σύγκρουση της Συρίας έχουν αφήσει την πλειοψηφία των Μουσουλμάνων της Ρωσίας αδιάφορους και δεν τους έχουν εμπνεύσει να αναλάβουν κάποια συγκεκριμένη δράση, πόσο μάλλον διαμαρτυρία.

Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι εκατοντάδες μαχητές που έχουν επιστρέψει από τον πόλεμο στη Μέση Ανατολή υπέρ του Ισλαμικού Κράτους, συμπεριφέρονται παθητικά. Δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι σχηματίζονται νέες περιφερειακές οργανώσεις. Η τελευταία τέτοια οργάνωση, το Εμιράτο του Καυκάσου, έχει ουσιαστικά αυτοδιαλυθεί.

Τα γεγονότα που εμπλέκουν μουσουλμάνους μετανάστες συμβαίνουν σχετικά σπάνια, και συχνά περιλαμβάνουν εσωτερικούς μετανάστες από τον Βόρειο Καύκασο της Ρωσίας αντί μετανάστες από την κεντρική Ασία και το Αζερμπαϊτζάν. Αν και όχι χωρίς σημαντικές δυσκολίες, οι μουσουλμάνοι μετανάστες ενσωματώνονται στη ρωσική κοινωνία. Επιπλέον, ο αριθμός τους έχει σταθεροποιηθεί και μάλιστα μειώθηκε το τελευταίο έτος σε περίπου 3,5 εκατ. ανθρώπους.

Το ερώτημα τώρα είναι πώς να διατηρηθεί αυτή η σχετική σταθερότητα. Της τρέχουσας ηρεμίας προηγήθηκε μια έκρηξη της ριζοσπαστικής δραστηριότητας το 2010-2012, και πριν από αυτό η Ρωσία ταρακουνήθηκε από τζιχαντιστές και πλήθος τρομοκρατικών επιθέσεων, που κόστισαν τη ζωή σε χιλιάδες ανθρώπους.

Μια σύγκρουση θα μπορούσε να φουντώσει από κάποιο φαινομενικά ασήμαντο θέμα, ένα καθημερινό γεγονός ή ένα μεμονωμένο επεισόδιο. Η σπίθα θα μπορούσε να είναι η απουσία τζαμιών σε ορισμένες πόλεις και η συγκέντρωση των πιστών κατά τη διάρκεια μιας θρησκευτικής εορτής ή αδικαιολόγητα σκληρή μεταχείριση στα χέρια των δυνάμεων ασφαλείας, ή μια χωρίς κίνητρο απαγόρευση της θρησκευτικής λογοτεχνίας. ΘΑ μπορούσε επίσης να παρακινηθεί από μια τρομοκρατική επίθεση που διαπράχθηκε από έναν φανατικό ή ψυχολογικά ασταθή πρόσωπο.

Όλα αυτά θα μπορούσαν εύκολα να προκαλέσουν ένταση σε μια μεμονωμένη πόλη ή περιοχή, και θα μπορούσαν να προκαλέσουν ανάφλεξη των ξενοφοβικών αισθημάτων που σιγοβράζουν ανά την χώρα στο σύνολό της. Σε καταστάσεις σαν αυτές, το κράτος πρέπει να κάνει ό,τι μπορεί για να αποφύγει τέτοιου είδους ατυχίες με κάθε κόστος. ΚΑι εάν συμβούν όντως, θα πρέπει να καταβάλει τη μέγιστη προσπάθεια αμέσως για να μειώσει τη ζημιά που έγινε. Διαφορετικά θα σηκώνουμε πάλι τα χέρια μας με απογοήτευση για άλλη μία φορά: πώς θα μπορούσε να συμβεί κάτι σαν αυτό; Εξάλλου, έχουμε ξαφνιαστεί από αυτό στο παρελθόν, και περισσότερες από μια φορές.


(*Malashenko is the chair of the Carnegie Moscow Center’s Religion, Society, and Security Program. He also taught at the Higher School of Economics from 2007 to 2008 and was a professor at the Moscow State Institute of International Relations from 2000 to 2006)


ΠΗΓΗ: http://www.capital.gr/carnegie-ru/3153593/diatirontas-tin-iremia-sti-mousoulmaniki-koinotita-tis-rosias
http://carnegie.ru/commentary/2016/09/09/preserving-calm-in-russia-s-muslim-community/j54v