Αναζήτηση μορφών ζωής στο ηλιακό μας σύστημα

Ζούμε σε έναν κόσμο θαυμάτων. Ένα μέρος εξαιρετικής ομορφιάς και περιπλοκότητας. Έχουμε αχανείς ωκεανούς και εντυπωσιακό καιρό. Γιγάντια βουνά και συνταρακτικά τοπία. Μα ακόμη και η εντυπωσιακή ποικιλία, που συναντάμε στον πλανήτη μας, δέν μπορεί να μας προετοιμάσει γιʼ αυτό, που βρίσκεται πέρα από τη Γη. Όσα γνωρίζουμε πλέον, γιά το ηλιακό σύστημα είναι απλώς εκπληκτικά.

Διανύουμε την σπουδαιότερη περίοδο ανακάλυψης, που έχει γνωρίσει ο πολιτισμός μας. Οι πλανήτες και οι δορυφόροι τού ηλιακού συστήματος δέν είναι πιά μυστηριώδεις κουκκίδες στον νυχτερινό ουρανό. Είναι κόσμοι, που έχουμε επισκεφθεί. Είναι μέρη πιό όμορφα, πιό βίαια και πιό συναρπαστικά απʼ ό,τι φανταστήκαμε ποτέ. Κάτι όμως, που δέν έχουμε βρει σε άλλους πλανήτες, είναι αυτό, που κάνει τον δικό μας πλανήτη τόσο ξεχωριστό. Η ζωή.

Είναι η Γη το μοναδικό μέρος στο ηλιακό σύστημα, που φιλοξενεί έμβια όντα; Θα ερευνήσουμε το ηλιακό σύστημα γιά κόσμους, που διαθέτουν τις κατάλληλες συνθήκες γιά ζωή. Αυτό, που θα βρούμε, ίσως μάς βοηθήσει να απαντήσουμε στο ερώτημα: «Eίμαστε μόνοι;». Δέν είναι μόνο ένα από τα μείζονα θεμελιώδη ερωτήματα τής επιστήμης, αλλά και ένα από τα σπουδαία αναπάντητα ερωτήματα τής ιστορίας τού ανθρώπου.

Απλή χημεία

Καθώς έχει βελτιωθεί η τεχνολογία είμαστε σε θέση να ερευνήσουμε λεπτομερέστερα, αλλά μέχρι τώρα δέν έχουμε βρει κανένα ίχνος ζωής πέρα από τον πλανήτη μας. Δέν είναι, ότι δέν ξέρουμε τί να αναζητήσουμε. Ουσιαστικά, η ζωή είναι απλή χημεία, οι αντιδράσεις μεταξύ μορίων. Όλη η ζωή στη Γη αποτελείται από τα ίδια βασικά δομικά υλικά. Άνθρακα, υδρογόνο, οξυγόνο και άζωτο. Αυτά τα δομικά υλικά υπάρχουν σε ολόκληρο το ηλιακό σύστημα.

Επίσης, χρειάζεται ισχύς γιά να τροφοδοτηθεί η χημεία τής ζωής. Και αυτή βρίσκεται παντού στο ηλιακό σύστημα. Στη Γη, σχεδόν όλη η ζωή καθοδηγείται από την ισχύ τού Ήλιου.

Υπάρχει όμως, άλλο ένα καίριο συστατικό, που χρειάζεται όλη η ζωή. Το νερό.

Ζωή σε ακραίες συνθήκες

Καταμεσής τής Θάλασσας τού Κορτέζ, λίγο έξω από την ακτή τού Μεξικού, πλέει το ερευνητικό πλοίο «Ατλαντίς». Η ναυαρχίδα στην εξερεύνηση ενός εξωγήινου κόσμου. Ενός εξωγήινου κόσμου στον πλανήτη μας. Το «Άλβιν» (βλ. εικόνα δεξιά) είναι ένα από τα ελάχιστα υποβρύχια, που μπορούν να φτάσουν στα έγκατα των ωκεανών.

Η δρ. Άννα-Λουίζ Ρέιζενμπαχ (τού πανεπιστημίου τού Πόρτλαντ) ανήκει σε μία επίλεκτη ομάδα επιστημόνων, που έχουν καταδυθεί εκεί. Όπως λέει η ίδια, «μοιάζει πολύ με το ταξίδι σε διαστημόπλοιο, διότι είναι ένας τελείως ξεχωριστός κόσμος. Περισσότεροι έχουν πιλοτάρει το διαστημικό λεωφορείο σε τροχιά, παρά έχουν καθοδηγήσει το "Άλβιν" στο βυθό».

Καθώς καταδύονται αφήνουν πίσω τους τον οικείο κόσμο τής επιφάνειας. Στην Γη, είμαστε συνηθισμένοι σε μία ατμόσφαιρα πίεσης. Καθώς καταδύεται το «Άλβιν», η πίεση αυξάνεται. Στον βυθό είναι πολύ σκοτεινά. Υπάρχει μεγάλη πίεση, αλλά καθόλου ηλιακό φως. Έχει κρύο, περίπου 2 βαθμούς Κελσίου.

Στα 1.000 μέτρα η πίεση είναι ήδη τεράστια, αντίστοιχη τής ατμοσφαιρικής πίεσης στην επιφάνεια τής Αφροδίτης. Θα συνέθλιβε έναν άνθρωπο μέσα σε δευτερόλεπτα, όταν όμως, το «Άλβιν» φτάσει στο βυθό, σε βάθος δύο χιλιομέτρων, η πίεση θα είναι διπλάσια. Πρόκειται γιά ένα από τα πιό εχθρικά περιβάλλοντα τού πλανήτη μας, αλλά όλως παραδόξως, υπάρχει ζωή.

Προτού αποκαλυφθεί από τα φώτα τού «Άλβιν», μιά αλλόκοτη υποθαλάσσια πόλη ήταν κρυμμένη στο απόλυτο σκοτάδι. Είναι χτισμένη γύρω από έναν υδροθερμικό αεραγωγό (βλ. φωτογραφία), ένα ηφαιστειακό άνοιγμα στο θαλάσσιο βυθό, το οποίο εκλύει σύννεφα θειικών χημικών και νερού σε θερμοκρασία σχεδόν 400 βαθμών Κελσίου.

Ωστόσο, η ζωή έχει βρει έναν τρόπο να ευημερεί. Από τα χημικά τρέφονται τεράστια στρώματα βακτηρίων, τα οποία καλύπτουν το βυθό και είναι μόνο η αρχή μιάς ολόκληρης τροφικής αλυσίδας.

Αυτοί οι οργανισμοί και τα μικρόβια στο υδροθερμικό υγρό σχηματίζουν τη βάση τού οικοσυστήματος. Αυτό τροφοδοτεί το υπόλοιπο οικοσύστημα, το οποίο αποτελείται από αλλόκοτα είδη.

Είναι ένας αληθινά εξωγήινος κόσμος στον πλανήτη μας. Σκουλήκια σωλήνων, καβούρια, ακόμη και ψάρια ζουν ευτυχισμένα, παρά την συντριπτική πίεση και το καυτό κοκτέιλ χημικών.

Βλέποντας τους υδροθερμικούς αεραγωγούς αισθάνεσαι δέος. Όταν ξέρεις, ότι υπάρχει ζωή σε τόσο ακραίες συνθήκες, πραγματικά κλονίζεται η αντίληψή σου σχετικά με το πού μπορεί να υπάρχει ζωή σε αυτόν τον πλανήτη και αλλού στο ηλιακό σύστημα.

 

Απαραίτητο το νερό

Η έρημος τής Ατακάμα στη Χιλή (βλ. φωτογραφία παρακάτω), είναι το κατάλληλο μέρος γιά να ανακαλύψουμε πόσο σημαντικό είναι το νερό. Ο βιοχημικός τού πανεπιστημίου τής Χιλής δρ. Μπενίτο Γκομέζ Σίλβα, μελετά την Ατακάμα επί 20 χρόνια. Όπως μας εξηγεί, η έρημος αυτή «θεωρείται ένα ακραίο περιβάλλον, συνεπώς πολύ ελκυστικό γιά πολλούς επιστημονικούς λόγους. Μπορεί να οδηγείτε γιά πολλή ώρα χωρίς να δείτε ίχνη ζωής».

Είναι γαλήνιο, άδειο μέρος, χωρίς φυτά ή ζώα να διαταράσσουν την ερήμωση. Η έλλειψη ζωής στην Ατακάμα όμως, είναι πολύ βαθύτερη.

Ο δρ. Μπενίτο έχει πάρει δείγματα εδάφους, που δέν αποκαλύπτουν ίχνη ζωής ούτε καν βακτήρια. Έδαφος, πιό αποστειρωμένο κι από χειρουργείο νοσοκομείου. Κι αυτό γιατί λείπει κάτι θεμελιώδες γιά τη ζωή. Το υγρό νερό.

Το έδαφος τής Ατακάμα δέν βλέπει σχεδόν ποτέ νερό, υγρό νερό. Η τελευταία φορά, που έβρεξε στην περιοχή, ίσως να ήταν πριν από έναν χρόνο, δύο χρόνια, δέκα χρόνια, συνεπώς είναι πολύ δύσκολο να υπάρξει οποιαδήποτε μορφή ζωής.

Εδώ υπάρχουν μετεωρολογικοί σταθμοί, που δεν έχουν καταγράψει ποτέ βροχή. Εδώ υπάρχουν βράχια ανέγγιχτα από βροχόπτωση επί 20 εκατομμύρια χρόνια. Πρόκειται γιά ένα μέρος πέρα από το όριο των δυνατοτήτων τής ζωής.

Όλα τα ζωντανά κύτταρα αποτελούνται από νερό πάνω από 70%, συνεπώς χωρίς νερό δέν υπάρχει ζωή. Το νερό είναι υψίστης σημασίας. Χωρίς το νερό δέν επιβιώνει η ζωή.

Συνεπώς, το νερό είναι το κλειδί στην έρευνα γιά ζωή στο ηλιακό σύστημα. Αν αναζητήσουμε μορφές ζωής αλλού στο εξώτερο διάστημα όλοι πιστεύουν, ότι θα έπρεπε να αναζητήσουμε το νερό.

Η Γη είναι ο μόνος πλανήτης, που έχει ακόμη υγρό νερό στην επιφάνειά του. Οι άλλοι πλανήτες είτε είναι πολύ κοντά στον Ήλιο, όπως ο Ερμής και ξεραίνονται ή είναι πολύ μακριά. Οι δακτύλιοι τού Κρόνου αποτελούνται από νερό, αλλά στα βάθη τού διαστήματος είναι παγωμένοι σε κομμάτια στερεού πάγου. Αυτό δέν σημαίνει, ότι το νερό δέν υπήρχε ποτέ αλλού στο ηλιακό σύστημα. Και αν υπήρχε, θα καταφέρουμε να βρούμε αποδείξεις; Διότι όπου πάει το νερό αφήνει τα αποτυπώματά του.

Το νερό σμιλεύει τοπία τής Γης

Η περιοχή των Σκάμπλαντς, ένα απόμερο κομμάτι των βορειοδυτικών Η.Π.Α., είναι ένα από τα καλύτερα μέρη γιά να δούμε πώς αφήνει ίχνη το νερό, διότι αυτό το αχανές τοπίο σμιλεύτηκε μόλις πριν από 15.000 χρόνια από μία τεράστια ποσότητα νερού. Αυτό το τοπίο είναι το αποτέλεσμα τής μεγαλύτερης πλημμύρας στον πλανήτη Γη.

Ο αστρογεωλόγος τού Κέντρου Διαστημικών Πτήσεων Γκόνταρντ, δρ. Τζιμ Ράϊς, είναι ένας επιστήμονας, που συνδέει τις γεωλογικές διεργασίες,

που δημιούργησαν τέτοια τοπία: «Είναι σα να φτάσαμε στον τόπο ενός εγκλήματος, αφού διεπράχθη το έγκλημα, και αυτά είναι τα στοιχεία, που έμειναν πίσω. Οι γεωλόγοι προσπαθούν να πάρουν τα στοιχεία από τα βράχια και τους σχηματισμούς τής γης και να τα ταιριάξουν γιά να ανακαλύψουν την ιστορία».

Όλο αυτό το τοπίο δημιουργήθηκε στην τελευταία Εποχή των Παγετώνων. Στα 300 χιλιόμετρα ανατολικά βρίσκεται μία τεράστια λίμνη, που συγκρατείται από ένα τείχος παγετωνικού πάγου. Όταν διερράγη το τείχος πάγου, ξεχύθηκαν πάνω από 2.000 κυβικά χιλιόμετρα νερού σε ένα και μόνο καταστροφικό γεγονός.

Θα ήσασταν νεκροί αν το βλέπατε να έρχεται καταπάνω σας, αλλά πιθανώς να βλέπατε ένα τείχος νερού στα 60 μέτρα πάνω από εκείνη την επιφάνεια. Είναι εντυπωσιακό αν σκεφτείτε τα βράχια, που μετακινήθηκαν. Υπήρχε βασάλτης σε ύψος 120 μέτρων, αλλά έχει εξαφανιστεί όλος πλέον. Η δύναμη τής πλημμύρας ήταν τόσο μεγάλη, που διάνοιξε ένα κανάλι εκροής, ένα απολύτως ευθύγραμμο φαράγγι με μήκος 30 χιλιόμετρα.

Το νερό ξεχύθηκε από αυτούς τους γιγάντιους πεταλοειδείς γκρεμούς με ύψος μεγαλύτερο από 100 μέτρα. Ήταν ο μεγαλύτερος καταρράκτης, που είχε γνωρίσει ποτέ ο κόσμος. Όλα συνέβησαν μέσα σε μία στιγμή.Αυτό το τοπίο δημιουργήθηκε σε λιγότερο από μία εβδομάδα. Γεωλογικώς, είναι στιγμιαίο. Ο ευκολότερος τρόπος να το σκεφθείτε είναι να πάρετε όλους τους ποταμούς, να τους βάλετε στην ίδια τοποθεσία να ρέουν ταυτόχρονα και αυτές οι πλημμύρες είχαν δεκαπλάσιο μέγεθος.

Το νερό σμιλεύει τοπία τού Άρη

Τα Σκάμπλαντς αποκαλύπτουν πώς το νερό αφήνει την σφραγίδα του στο τοπίο. Αυτή η σφραγίδα είναι ορατή και από το διάστημα. Και όταν στρέφουμε τα τηλεσκόπιά μας στον γείτονά μας και τον πιθανότερο υποψήφιο γιά την εύρεση εξωγήινης ζωής, τον πλανήτη Άρη, ανακαλύπτουμε σχεδόν πανομοιότυπα χαρακτηριστικά στην επιφάνειά του.

Ο Κόκκινος Πλανήτης καλύπτεται από κανάλια εκροής (βλ. δορυφορική εικόνα επάνω). Τα ευθύγραμμα, εκτεταμένα κανάλια βρίθουν από γεωλογικά χαρακτηριστικά. Είναι πανομοιότυπα με αυτά, που συναντάμε στα Σκάμπλαντς.

Η επάνω αριστερή φωτογραφία λήφθηκε από τροχιά και είναι ένα κανάλι εκροής, το Margal Vallis, στον Άρη. Βλέπετε, ότι ο βυθός είναι πολύ πλατύς και επίπεδος. Έχουμε απόκρημνα, κάθετα τοιχώματα, πολύ παρεμφερή με αυτά, που βλέπουμε στα Σκάμπλαντς (δεξιά). Στον φόντο βλέπετε αυτό το αρκετά πλατύ, επίπεδο κανάλι και τα απόκρημνα, κάθετα τοιχώματα.

Άλλο ένα χαρακτηριστικό είναι αυτά τα μεγάλα πεταλοειδή αμφιθέατρα. Βασικά, πρόκειται γιά εκλιπόντες καταρράκτες και στον Άρη βλέπουμε κάτι πολύ παρόμοιο. Στην επάνω αριστερή φωτογραφία, η οποία είναι από τον Άρη και το Ares Vallis, βλέπουμε εκλιπόντες ή αποξηραμένους καταρράκτες. Οι εικόνες ευτές είναι σχεδόν πανομοιότυπες με αντίστοιχες γήινες (δεξιά). Τα μεγέθη είναι πολύ μεγαλύτερα στον Άρη γιά κάποιο λόγο, αλλά αυτά τα βασικά χαρακτηριστικά, το τοπίο, είναι παρόμοια. Εκείνα τα τεράστια κανάλια εκροής στον Άρη λαξεύτηκαν από το νερό.

Παρότι όμως, αυτή είναι απόδειξη υγρού νερού στον Άρη ίσως δέν αποδεικνύει την ύπαρξη ζωής, διότι αν τα τοπία τού Άρη διαμορφώθηκαν με τις διεργασίες, που σχημάτισαν τα Σκάμπλαντς στη Γη, οι πλημμύρες, που τα δημιούργησαν, ίσως διήρκησαν μόλις μερικές ημέρες.

Γιά να ριζώσει η ζωή χρειάζονται περισσότερα πράγματα. Χρειάζονται περιοχές στάσιμων υδάτων, ποτάμια και λίμνες, που διατηρούνται εκατομμύρια χρόνια. Γιά να αναζητήσουμε αποδείξεις εκείνου τού στάσιμου νερού έχουμε στείλει μιά στρατιά ρομπότ εξερευνητών στην επιφάνεια τού Άρη.

Ο γύψος μαρτυρά την ύπαρξη νερού

Τις τελευταίες δεκαετίες διάφορα αποβατικά σκάφη έχουν εξερευνήσει την επιφάνεια τού Κόκκινου Πλανήτη. Ένα εξ αυτών, το ρομπότ «Opportunity», έφτασε το 2004 στο άκρο ενός στοιχείου πρόσκρουσης, τον λεγόμενο κρατήρα Endurance και άρχισε να μελετά τη γεωλογία του. Μέσα σε αυτά τα βράχια το «Opportunity» ανακάλυψε ίχνη ενός ορυκτού, το οποίο έχει αλλάξει την γνώμη μας σχετικά με το αν θα μπορούσε να είχε επιβιώσει ποτέ ζωή στον Άρη.

Στην χερσόνησο Μπάχα τού Μεξικού βρίσκεται το μεγαλύτερο αλατωρυχείο στον κόσμο. Το θαλασσινό νερό, που αντλείται από αυτές τις λίμνες, εξατμίζεται σιγά-σιγά κάτω από τον καυτό ήλιο. Καθώς συμβαίνει αυτό, τα ορυκτά τού νερού αποκρυσταλλώνονται και σταδιακά, απομένει καθαρό επιτραπέζιο αλάτι.

Η αστροβιολόγος τού Ερευνητικού Κέντρου Έιμς τής ΝΑΣΑ, δρ. Μάριλιν Βόγκελ, αναζητά ένα συγκεκριμένο ορυκτό, που αφήνει πίσω το θαλάσσιο νερό: «Ο γύψος (βλ. φωτογραφία) είναι ένα ορυκτό, η σύνθεση τού οποίου είναι μία ένωση ασβεστίου με θειικό άλας και δύο μόρια νερού. Πρέπει να υπήρχε νερό λοιπόν, γιά να σχηματιστεί. Πρέπει να δημιουργηθεί από νερό, που εξατμίζεται, υγρό νερό. Συνεπώς, όπου υπάρχει γύψος, υπάρχει και νερό».

Και ο γύψος είναι ακριβώς αυτό, που βρήκε το «Opportunity» στον Άρη. Η ανακάλυψη τού γύψου έχει βοηθήσει στο σχηματισμό μιάς εικόνας ενός αρχαίου Άρη, που ήταν πολύ πιό θερμός και πολύ πιό υγρός. Ο γύψος, που βρέθηκε ανάμεσα σε αμμόλοφους στον Άρη, υποδεικνύει, ότι τα κενά θα μπορούσαν να περιέχουν ρηχές λίμνες νερού, το οποίο εξατμιζόταν αργά, όπως εδώ, στο Μεξικό. Και όπου υπάρχει στάσιμο νερό υπάρχει η πιθανότητα τής ζωής.

Μιά αλυκή μπορεί να μοιάζει σκληρή γιά τις συνθήκες τής ζωής, αλλά αν σκάψουμε λίγο βαθύτερα ανακαλύπτουμε, ότι η επιφάνεια τού γύψου περιέχει στρώματα βακτηρίων και έχουν ροζ, πορτοκαλί και πράσινο χρώμα. Τα βακτήρια ευημερούν σε αυτό το έρημο περιβάλλον. Αν πράγματι υπήρχε ζωή στον Άρη αυτά τα βακτήρια θα ήταν καλός υποψήφιος γιά εκείνες τις μορφές ζωής.

Ο Άρης σήμερα

Ίσως άλλοτε να ήταν πιό φιλόξενη, σήμερα όμως, η επιφάνεια τού Άρη είναι στείρα. Πριν από τρία δισεκατομμύρια χρόνια περίπου, όλα άρχισαν να πηγαίνουν στραβά στον πλανήτη. Ο πυρήνας του ψυχράνθηκε και σταμάτησαν οι ηφαιστειακές εκρήξεις, που είχαν δημιουργήσει την ατμόσφαιρα. Η προστατευτική ατμόσφαιρα απογυμνώθηκε από τον ηλιακό άνεμο. Κάθε ίχνος υγρού νερού σύντομα εξατμίστηκε ή απορροφήθηκε από το έδαφος όπου παραμένει σε στερεά μορφή. Άφησε την επιφάνεια τού Άρη πολύ παγωμένη, πολύ εκτεθειμένη στην κοσμική ακτινοβολία και πολύ ξηρή γιά να υποστηρίξει ζωή.

Ωστόσο, υπάρχει ακόμη ελπίδα να βρούμε ζωή εκεί. Λεπτομερείς εικόνες τής επιφάνειας τού πλανήτη δείχνουν τις εισόδους σπηλιών αποκαλύπτοντας την ύπαρξη ενός κόσμου κάτω από την επιφάνεια. Εκεί κάτω ίσως να υπάρχει νερό. Δορυφορικά δεδομένα δείχνουν μόνιμα παγωμένο υπέδαφος. Βαθιά κάτω από την επιφάνεια ο πάγος μπορεί να λιώσει σχηματίζοντας υγρό νερό. Όλα δείχνουν ένα ανεξερεύνητο υπόγειο περιβάλλον κάτω από την επιφάνεια τού Άρη, ίσως ένα πιό πιθανό μέρος να βρεθεί ζωή.

Ζωή κάτω από την επιφάνεια

Όλα τα είδη ζωής, που γνωρίζουμε στην επιφάνεια τής Γης, ευημερούν περίπου στις ίδιες συνθήκες με εμάς. Ένα κατάφυτο χλοερό τοπίο, που λούζεται στο φως και το υγρό νερό, είναι το ιδανικό περιβάλλον γιά τις περισσότερες μορφές ζωής στη Γη. Υπάρχει όμως, ένας εντελώς διαφορετικός ζωντανός πλανήτης κρυμμένος κάτω από την επιφάνεια, ο οποίος ανθεί υπό τελείως διαφορετικές συνθήκες. Δημιουργεί τεράστιες πιθανότητες γιά τις σπηλιές στον Άρη.

Η βιολόγος δρ. Νταϊάνα Νόρθαπ τού Πανεπιστημίου τού Μεξικού, μελετά οργανισμούς, οι οποίοι κατοικούν σε μέρη, όπου η ζωή θεωρείτο αδύνατη. Αυτή είναι η Κουέβα ντε Βίγια Λουζ στο Μεξικό. Μολονότι εδώ υπάρχει άφθονο νερό οι σπηλιές είναι γεμάτες με δηλητηριώδη αέρια. Όπως λέει η δρ. Νόρθαπ, «αν διασχίσετε τη σπηλιά θα δείτε πηγές, που αναβλύζουν εκλύοντας μεγάλες ποσότητες υδρόθειου, το οποίο είναι θανατηφόρο γιά τον άνθρωπο. Σε ορισμένες κόγχες υπάρχουν ακόμα και εκπομπές μονοξειδίου τού άνθρακα».

Κρυμμένος από την ζωογόνο ενέργεια τού Ήλιου και πλημμυρισμένος από βλαβερές αναθυμιάσεις, αυτός ο κόσμος διαφέρει πολύ από εκείνον, που ξέρουμε στην επιφάνεια. Επίσης, σε αυτό το αυστηρό μέρος παραμονεύουν παράξενες μορφές ζωής.

Σταλακτίτες βλέννας

Μετά από πεζοπορία μιάς ώρας η δρ. Νόρθαπ έχει φτάσει σε ένα μέρος όπου μπορεί να αντέξει μόνο 15 λεπτά χωρίς την αντιασφυξιογόνο μάσκα. Και ήλθε να δει αυτό. Με το όνομα σταλακτίτες βλέννας, για προφανείς λόγους, αυτά τα αλλόκοτα «εξωγήινα» πλάσματα, δέν παίρνουν ενέργεια από τον Ήλιο, αλλά από μία διατροφή με πετρώματα και δηλητηριώδη αέρια. Είναι η βάση τού οικοσυστήματος τής σπηλιάς.

Είναι κάτι σαν μία ζωντανή πόλη με βακτήρια και ακάρεα και αμοιβάδες και βλεφαριδοφόρα και μία ολόκληρη κοινότητα. Η δομή τής κατασκευής τους είναι η βλέννα. Τα βακτήρια, που κατοικούν μέσα τους, χρησιμοποιούν το υδρόθειο, που είναι θανατηφόρο γιά εμάς, αλλά τροφή για τα βακτήρια. Και το αφομοιωμένο γεύμα είναι εξίσου θανατηφόρο με το ίδιο το γεύμα.

Μεταβολίζουν το υδρόθειο και παράγουν θειικό οξύ, ουσιαστικά με τα ούρα τους. Πρόκειται γιά πολύ ισχυρό οξύ, ισχυρότερο από τής μπαταρίας στο αυτοκίνητο.  

Αυτός ο υπόγειος τρόπος ζωής είναι τόσο επιτυχημένος, που θεωρείται, ότι ίσως υπάρχει περισσότερη ζωή κάτω από την επιφάνεια, παρά επάνω στην επιφάνεια της Γης. Και αυτό μάς κάνει να πιστεύουμε, ότι ίσως υπάρχει ζωή στα έγκατα των σπηλιών τού Άρη. Το θέμα είναι απλώς να την ανακαλύψουμε.

Το μεθάνιο προδίδει την κρυμμένη ζωή

Σε αυτές τις σπηλιές ένας οργανισμός παράγει μία ουσία, που προδίδει την κρυψώνα του. Αυτά τα πεζά πράγματα με την εύστοχη ονομασία φλέγματα δέν παράγουν οξύ ως υποπροϊόν, αλλά αέριο μεθανίου. Και το μεθάνιο μπορεί να εκλυθεί στην ατμόσφαιρα. Παίρνουν άλλες αεριώδεις ουσίες, που υπάρχουν στην πηγή και δημιουργούν μεθάνιο, το οποίο εντοπίζουμε στην συνέχεια.

Το 2003 ανιχνεύσαμε μεθάνιο στην ατμόσφαιρα τού Άρη (φωτογραφία). Σύμφωνα με τις πρώτες μετρήσεις, υπήρχαν ελάχιστες ποσότητες μεθανίου. Μία προσεκτικότερη παρατήρηση όμως, αποκάλυψε, ότι το αέριο είναι συμπυκνωμένο σε μεμονωμένες στήλες, οι οποίες ποικίλουν αναλόγως εποχής. Κατά τους θερμότερους θερινούς μήνες χιλιάδες τόνοι αερίου εκλύονται από αεραγωγούς στην επιφάνεια τού πλανήτη.

Κάτι κάτω από την επιφάνεια τού Άρη, πρέπει να το παράγει. Ίσως προέρχεται από άγνωστες μέχρι τώρα γεωλογικές διεργασίες, αλλά θα μπορούσε να προέρχεται από την ίδια πηγή με τη Γη, από την ζωή. Γιά την ακρίβεια, πάνω από το 90% τού μεθανίου στη γήινη ατμόσφαιρα παράγεται από έμβια όντα.

Είναι στ΄ αλήθεια συναρπαστικό, διότι η παραγωγή μεθανίου πιθανώς να αυξάνει τις πιθανότητες τής ύπαρξης ζωής στον Άρη. Σίγουρα, το καθιστά πολύ πιθανό.

Οι αποδείξεις, ότι ο Άρης είχε άλλοτε υγρό νερό, η πιθανότητα κάποια ποσότητα νερού να παραμένει υγρή υπό την επιφάνεια και η πρόσφατη ανακάλυψη αερίου μεθανίου σημαίνουν, ότι ο Άρης έχει μεγάλες προοπτικές στην έρευνα γιά εξωγήινη ζωή.

Πιθανή ζωή στην Ευρώπη

Δέν είναι η μόνη μας προοπτική όμως, διότι η έρευνα πλέον στράφηκε σε έναν ενδιαφέροντα νέο κόσμο. Πολύ μακριά, ένα δισεκατομμύριο χιλιόμετρα από τον Ήλιο το ηλιακό σύστημα είναι πολύ διαφορετικό. Οι πλανήτες, όπως ο Κρόνος, αποτελούνται από αέριο, όχι από πέτρα. Εδώ υπάρχει άφθονο νερό, αλλά σε στερεή μορφή. Οι πλανήτες περιβάλλονται από δίκτυα παγωμένων δορυφόρων. Είναι ψυχροί και ερημωμένοι. Δέν μοιάζουν με μέρη, όπου θα βρίσκαμε ζωή.

Ωστόσο, σε αυτές τις παγωμένες ερημιές γύρω από τους γιγάντιους πλανήτες έχουμε ανακαλύψει έναν κόσμο, ίσως το πιο ιδανικό μέρος γιά ζωή αλλού στο ηλιακό σύστημα. Είναι ένα από τα φεγγάρια τού Δία.

Ο Δίας περιβάλλεται από μία συστάδα δορυφόρων. Οι τέσσερις μεγαλύτεροι είναι γνωστοί μετά από την ανακάλυψη από τον Γαλιλαίο το 1610 και ποικίλουν. Πιό κοντά στον πλανήτη βρίσκεται η Ιώ, διαλυμένη από διαρκείς ηφαιστειακές εκρήξεις, που καλύπτουν την επιφάνειά της με έντονο κίτρινο θείο.

Σε απόλυτη αντίθεση με την θερμότητα τής Ιούς είναι ο γείτονάς της, η παγωμένη Ευρώπη (βλ. φωτογραφία). Έχει μέγεθος ίδιο σχεδόν με τη Σελήνη μας. Αντί να καλύπτεται από κρατήρες, όπως οι περισσότεροι δορυφόροι, η Ευρώπη είναι το πιό λείο σώμα τού ηλιακού συστήματος. Η επιφάνειά της αποτελείται από ένα αδιάρρηκτο κέλυφος πάγου χαραγμένο από ένα δίκτυο μυστηριωδών κόκκινων γραμμών. Υφίσταται στους -160 βαθμούς Κελσίου.

Πώς θα μπορούσε κάτι τέτοιο να φιλοξενεί ζωή; Αποδεικνύεται, ότι η παγερή επιφάνεια τής Ευρώπης ίσως κρύβει ένα μυστικό, όπως εξηγεί ο φυσικός, καθηγητής τού πανεπιστημίου τού Μάντσεστερ, δρ. Μπράϊαν Κοξ, «η Ευρώπη έχει έκκεντρη τροχιά, οπότε άλλοτε είναι κοντά στον Δία κι άλλοτε πιό μακριά. Αυτό σημαίνει, ότι η βαρυτική έλξη τού Δία στην Ευρώπη αλλάζει διαρκώς. Άρα διαστέλλεται και συμπιέζεται κι όπως αν είχατε ένα μπαλάκι τέννις και το τεντώνατε και το συμπιέζατε θα θερμαινόταν. Το ίδιο συμβαίνει με την Ευρώπη. Γιά την ακρίβεια αυτό αυξάνει την ενδιαφέρουσα πιθανότητα να υπάρχει υγρό νερό κάτω από τον πάγο τής Ευρώπης, το οποίο με την σειρά του σημαίνει, ότι ίσως η Ευρώπη να φιλοξενεί ζωή».

Και τα ίδια επιφανειακά χαρακτηριστικά μάς προϊδεάζουν γιά το τί συμβαίνει κάτω από τον πάγο. Κοντινές εικόνες αποκαλύπτουν βαθιές ρωγμές, που αυλακώνουν χιαστί την επιφάνεια τής Ευρώπης (βλ. επάνω αριστερά). Σε μεγαλύτερη μεγέθυνση (δεξιά) βλέπουμε περιοχές, όπου ο πάγος έχει σπάσει σε παγόβουνα κι έχει ανακατευτεί προτού ξαναπαγώσει.

Βλέπουμε τους ίδιους σχηματισμούς στον θαλάσσιο πάγο τής Γης, όπου οι μετακινήσεις τού ωκεανού προκαλούν ρωγμές στον πάγο (βλ. δίπλα). Υποδεικνύει, πως ίσως συμβαίνει κάτι παρόμοιο στην Ευρώπη. Ο τρόπος, που έσπασαν οι ρωγμές, παρέχει αδιάσειστες αποδείξεις γιά την ύπαρξη υγρού νερού εκεί.

Η θέση αυτών των ρωγμών δέν είναι ακριβώς όπου θα περιμέναμε, κι η εξήγηση είναι, ότι η παγωμένη επιφάνεια τής Ευρώπης έχει μετατοπιστεί σε σχέση με τον βραχώδη πυρήνα. Ο μόνος τρόπος για να γίνει αυτό, είναι να υπάρχει ένας ωκεανός υγρού νερού ανάμεσα στον βραχώδη πυρήνα και την παγωμένη επιφάνεια, που επιτρέπει στην επιφάνεια να μετακινείται.

Μετρήσεις τού μαγνητικού πεδίου τής Ευρώπης έχουν επαληθεύσει, ότι το παγωμένο της κέλυφος βρίσκεται σε έναν ωκεανό με το συνταρακτικό βάθος των 100 χιλιομέτρων. Αυτό θα σήμαινε, ότι υπάρχει περισσότερο ζωογόνο υγρό νερό σε αυτόν τον μικροσκοπικό δορυφόρο, παρά στον πλανήτη Γη.

Ζωή στον πάγο

Δέν είναι όμως, μόνο η ανακάλυψη τού υγρού νερού. Υπάρχει κι άλλος λόγος, που πιστεύουμε ότι η Ευρώπη ίσως είναι η πιό πιθανή κατοικία ζωής παρά οπουδήποτε αλλού στο ηλιακό σύστημα.

Ο επιστήμονας τής ΝΑΣΑ, δρ. Ρίτσαρντ Χούβερ, έχει αφιερώσει την καριέρα του στην εύρεση ζωής έξω από τον πλανήτη μας. Η έρευνά του τόν έχει φέρει στον παγετώνα Βατναγιόκουλ στην Ισλανδία, τον μεγαλύτερο στην Ευρώπη. Τον ενδιαφέρει όμως, αυτό, που βρίσκεται από κάτω.

Θερμό ηφαίστειο βαθιά κάτω από τον παγετώνα έχει σμιλέψει αυτή την εντυπωσιακή παγοσπηλιά (βλ. δεξιά). Η σπηλιά φτάνει στην καρδιά τού παγετώνα εκθέτοντας πάγο, που έχει παγώσει ανέγγιχτος γιά χίλια χρόνια. Ο δρ. Χούβερ ήλθε να δει το περιεχόμενο τού πάγου: «Μέσα στα τελευταία 20-30 χρόνια, η γνώση και η κατανόησή μας γιά την πιθανότητα ζωής στον πάγο έχει αλλάξει ριζικά. Από το σκεπτικό, ότι ο πάγος

ήταν απολύτως αποστειρωμένος κι ότι δέν θα μπορούσε να υπάρχει η παραμικρή βιολογία στον πάγο αντιληφθήκαμε, ότι υπάρχει τεράστια ποσότητα βιολογίας και όχι απλώς παγιδευμένη μέσα του. Για την ακρίβεια, μεγάλο μέρος αυτής τής βιολογίας ζει εκεί. Είναι μία ενδιαφέρουσα σκέψη, ότι ο αρχαίος πάγος, σκληρός σαν γρανίτης, θα μπορούσε να φιλοξενεί έμβια όντα».

Παίρνοντας δείγμα πάγου από τον παγετώνα στο εργαστήριο, το αφήνουν να λιώσει κι αναζητούν μικροοργανισμούς, που προήλθαν απ΄ευθείας από τον πάγο τού παγετώνα. Τα δείγματα τού Ρίτσαρντ μπορούν να αποκαλύψουν πώς επιβιώνει η ζωή στον στερεό πάγο. Στον πάγο αποδεικνύεται, ότι υπάρχουν βακτήρια.

Τα βακτήρια έχουν ευφυείς τρόπους επιβίωσης σε έναν παγωμένο κόσμο γιά παράδειγμα, παράγοντας το δικό τους αντιψυκτικό. Αυτοί οι οργανισμοί πιθανώς να ζουν απλώς στον πάγο και να πολλαπλασιάζονται, να αναπνέουν λιώνοντας τον πάγο, καθώς ζουν μέσα στον τεράστιο παγετώνα. Γιά εκείνους είναι ένας γιγάντιος ωκεανός, διότι αν μπορούν να λιώσουν τον πάγο, καθώς κινούνται επιτρέποντάς του να παγώσει πίσω του και λιώνοντας τον πάγο μπροστά τους δέν είναι καν παγετώνας, αλλά ένα σώμα υγρού νερού. Σαφέστατα μπορεί να υπάρχουν τέτοια βακτήρια στον πάγο κοντά στον επιφανειακό φλοιό. Το πιό συναρπαστικό είναι, ότι ο επιφανειακός φλοιός τής Ευρώπης έχει ένα μεγάλο εύρος χρωμάτων, ενδεικτικό τής μικροβιακής ζωής.

Συνεπώς, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα, ο πάγος τής Ευρώπης να περιέχει βιώσιμους, ζωντανούς οργανισμούς.

Είναι μία αντιφατική ιδέα, αλλά μία ιλιγγιώδης σκέψη, ότι οι μυστηριώδεις ερυθρές κηλίδες στην επιφάνεια τής Ευρώπης (βλ. αριστερά) θα μπορούσαν να είναι τα ορατά σημάδια εξωγήινης ζωής.

Η ανακάλυψη ενός κρυμμένου ωκεανού σε συνδυασμό με την δυνατότητα γιά ζωή στον πάγο και τα ενδιαφέροντα ερυθρά σημάδια, που αυλακώνουν την επιφάνεια, καθιστούν την Ευρώπη ένα αληθινό θαύμα τού ηλιακού συστήματος. Είναι ένα θαύμα, διότι αυτός ο μικροσκοπικός δορυφόρος επιφυλάσσει τόσες πολλές πιθανότητες γιά την εύρεση εξωγήινης ζωής. Κι αν όντως βρίσκαμε ζωή θα ήταν η σημαντικότερη από κάθε άλλη επιστημονική ανακάλυψη. Θα σήμαινε, ότι η Γη δέν είναι μοναδική, άρα οι πιθανότητες γιά ζωή στην απεραντοσύνη τού σύμπαντος είναι ατελείωτες.

Όσα γνωρίζουμε γιά τη ζωή εδώ στην Γη μάς δείχνουν, ότι είναι ανυποχώρητη. Επιβιώνει ακόμη και ανθεί στα πιό απροσδόκητα μέρη. Σε μέρη, που θυμίζουν άλλους κόσμους στο ηλιακό σύστημα, μέρη, που θυμίζουν τις  σπηλιές τού Άρη ή την παγωμένη Ευρώπη. Όταν εξερευνούμε λοιπόν το ηλιακό σύστημα, γνωρίζουμε, ότι υπάρχουν άλλοι κόσμοι με τις κατάλληλες συνθήκες γιά ζωή.

Επίλογος

Γνωρίζουμε, ότι οι άλλοι κόσμοι θα πρέπει να έχουν τα κατάλληλα συστατικά. Όλα όμως, στο ηλιακό σύστημα αποτελούνται από τα ίδια συστατικά. Όλα δημιουργήθηκαν από ένα στροβιλιζόμενο νέφος αερίων και σκόνης πριν από 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια. Στερεοί κόσμοι συμπυκνώθηκαν από τους στροβιλιζόμενους αχνούς. Κόσμοι, που εκρήγνυνται με ηφαίστεια και άλλοι με πίδακες πάγου. Κόσμοι με πλούσιες ατμόσφαιρες και στροβιλιζόμενες καταιγίδες. Και κόσμοι με ωκεανούς υγρού νερού.

Από όλους τους κόσμους τού ηλιακού συστήματος όμως, μόνο σε έναν οι νόμοι τής Φυσικής έχουν συνδυάσει όλα τα συστατικά, γιά να δημιουργήσουν περίπλοκη ζωή. Η Γη βρίσκεται στη σωστή απόσταση από τον Ήλιο, ώστε να επιτρέπει στο νερό να λούζει την επιφάνεια τού πλανήτη. Είναι αρκετά μεγάλη, ώστε να έχει μία γεωλογικώς ενεργή καρδιά, εσωτερική θερμότητα, που τροφοδοτεί τα ηφαίστεια, τα οποία συντηρούν την προστατευτική της ατμόσφαιρα.

Η ίδια γεωλογική καρδιά δημιουργεί το μαγνητικό πεδίο, που αποκρούει την ωμή βία τού Ήλιου. Όλα τα παραπάνω καθιστούν τη Γη ένα ασφαλές καταφύγιο, ένα μέρος, όπου μπορεί να ριζώσει ζωή, αλλά δεν εξηγεί γιατί έχουμε τόσο περίπλοκη ζωή.

Υπάρχει άλλο ένα καίριο συστατικό. Ο χρόνος. Επί δισεκατομμύρια χρόνια, η Γη υπήρξε σταθερή, τόσο σταθερή, ώστε όχι μόνο να ριζώσει η ζωή, αλλά και να εξελιχθεί σε μία τόσο μεγαλοπρεπή περιπλοκότητα.

Ακόμη και η απλούστερη εξωγήινη μορφή ζωής θα μπορούσε να μεταμορφωθεί. Δεδομένου τού σωστού περιβάλλοντος και τού απαιτούμενου χρόνου, τα βακτήρια μπορούν να μετατραπούν στην πολυποικιλότητα τής ζωής, που υπάρχει πάνω στη Γη. Το απόγειο τής περίπλοκης ζωής είμαστε εμείς, το ανθρώπινο είδος. Ένα είδος ικανό να υποτάσσει και να διαπλάθει τον κόσμο γύρω του. Ο πολιτισμός μας είναι το υπέρτατο θαύμα τού ηλιακού συστήματος. Αν κοιτάζατε την Γη από το διάστημα αυτό τουλάχιστον θα ήταν προφανές.

ΠΗΓΗ: https://www.freeinquiry.gr/articles/erevnes/eimaste-monoi/3479.html