Ποιος ήταν ο Αμβρόσιος Σκαραμαγκάς

Σκαραμαγκάς – παραλία Δαφνίου, 1900. «Η φωτογραφία δίδει ατελεστάτην εικόνα του απαραμίλλου τοπίου.»

Ποιος ήταν ο Αμβρόσιος Σκαραμαγκάς που γλίτωσε από τη σφαγή της Χίου το 1822 ορφανός και πρόσφυγας στην Ερμούπολη; Πώς από την Ερμούπολη βοήθησε την Ελληνική επανάσταση και ποια είναι η σχέση της οικογένειάς του με την παραθαλάσσια περιοχή του Χαϊδαρίου που έχει το όνομα του;

Η εισαγωγική φωτογραφία του άρθρου προέρχεται από το “Αρχείο Συλλογής Ιγγλέση”, είναι του 1900 και περιλαμβάνεται σε εφημερίδα που εκδόθηκε στην Αλεξάνδρεια από τους Αιγυπτιώτες Έλληνες με στόχο ο σύλλογός τους να αγοράσει την περιοχή του Σκαραμαγκά και να δημιουργήσει ένα υπέροχο παραθεριστικό οικισμό για τα μέλη του, όταν θα έρχονταν στην Ελλάδα τα καλοκαίρια… Η εφημερίδα περιλαμβάνει ένα συγκλονιστικό κείμενο που διαφημίζει την περιοχή μας, τις ομορφιές μας, το κλίμα, το περιβάλλον, την ιστορία μας, και μάλιστα με δημοσιευμένο το ρυμοτομικό σχέδιο του οικισμού πόνημα μεγάλων ξένων πολεοδόμων – αρχιτεκτόνων της εποχής! Ο στόχος τους ήταν να δημιουργήσουν, όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν οι Αιγυπτιώτες το “Μόντε Κάρλο της Ελλάδας”!!! Φαντάζεστε… αυτό το μεγαλόπνοο όραμα να γινόταν πράξη το 1900, τι θα ήταν, όχι μόνο η περιοχή μας, αλλά όλη η Δυτική Αθήνα…. Γιάννης Ιγγλέσης

Γνωρίζουμε ότι πολλοί εκ των προσφύγων από την Χίο που κατέφυγαν στην Σύρο μετά την καταστροφή της Χίου ήταν πάμπλουτοι έμποροι που αφού περιπλανήθηκαν στα γύρω νησιά, Άνδρο, Τήνο, Μύκονο κατέληξαν στη Σύρο και έκτισαν την Ερμούπολη στην αρχή ως προσωρινό τόπο ώσπου να φύγουν, αλλά στη συνέχεια εδραιώνοντας και ξαναρχίζοντας στη Σύρο πλέον το εμπόριο τους, έμειναν ως μόνιμοι κάτοικοι εξελίσσοντας την μικρή παραγκούπολη σε μια από τις εντυπωσιακότερες νεοκλασικές πόλεις της Ευρώπης.

Πολλοί από αυτούς στη συνέχεια προέκτειναν τις επιχειρήσεις τους στον Πειραιά η ακόμα και έφυγαν από τη Σύρο και μετεγκαταστάθηκαν στον Πειραιά, εκεί, όπου συνέχισαν τις εμπορικές αλλά και πολιτικές δραστηριότητες τους.

Στην μετέπειτα ιστορία της Σύρου και ειδικότερα της βιομηχανικής περιόδου της Ερμούπολης, πολλοί βιομήχανοι, εφοπλιστές, και έμποροι φεύγοντας από την Ερμούπολη πήγαν στον Πειραιά και την Αθήνα μεταφέροντας εκεί τις επιχειρήσεις τους δίνοντας κυριολεκτικά την σπίθα που όπως έδωσαν και στην Σύρο να αρχίσει εκεί η βιομηχανική και εμπορική κίνηση της πρωτεύουσας.

Αμβρόσιος Σκαραμαγκάς

Μια τέτοια περίπτωση είναι η περίπτωση της οικογένειας Σκαραμαγκά. Αυτή είναι η άγνωστη σχεδόν ξεχασμένη στην σκόνη του χρόνου ιστορία της. Η οικογένεια Σκαραμαγκά φαίνεται να είναι παλαιά οικογένεια της Χίου και συγκαταλέγεται στους αρχαιότερους και σημαντικότερους οίκους της αριστοκρατίας της Χίου. Ανήκε στην τάξη των ευγενών του νησιού, και ασχολήθηκε με το εμπόριο και τις επιχειρήσεις. Φαίνεται πως είχαν Βυζαντινές καταβολές.

Είναι εντυπωσιακή η ιστορική πληροφορία που φαίνεται πως το επίθετο της βυζαντινής αυτής οικογένειας Σκαραμαγκά να προέρχεται από το γεγονός ότι κατείχαν καθήκον και αποστολή, τη φύλαξη ίσως και την εκπόρευση του σκαραμαγκίου. Το σκαραμάγκιο ήταν το ειδικό πολυτελές ύφασμα από το οποίο κατασκευαζόταν ο αυτοκρατορικός χιτώνας. Για την ακρίβεια ήταν ένα είδος σακακιού που προερχόταν από την Περσία και το φορούσε ο αυτοκράτορας στις επίσημες τελετές. 

Πρώτη φορά παρουσιάζεται το επίθετο αυτό κατά τον 12ο αιώνα, στο βιβλίο της «Επιτομής» του Ιωάννη Κιννάμου, όπου και αναφέρεται στην διάρκεια μιας ναυμαχίας μεταξύ Βυζαντινών και Φράγκων, το 1149. Θεωρείται ότι η οικογένεια προέρχεται από την Αθήνα, αλλά μετακόμισε και εγκαταστάθηκε στην Χίο. Η εγκατάστασή της στο νησί χρονολογείται από το 16ο αιώνα, ενώ, σύμφωνα με μια πηγή, πρόκειται για Αθηναϊκής καταγωγής, όπως και των Ροΐδη και Ζυγομαλά, που μαζί με οικογένειες άλλων περιοχών εγκαταστάθηκαν στη Χίο από το τέλος της περιόδου της Γενουατοκρατίας.

Στη Χίο κατά την διάρκεια της κατοχής του νησιού από τους Γενοβέζους, τον 16ο αιώνα εδραιώθηκε εξασκώντας σοβαρό και πολυποίκιλο εμπόριο. Όταν το νησί το είχαν καταλάβει οι Οθωμανοί, η οικογένεια Σκαραμαγκά ισχυροποιήθηκε ακόμα περισσότερο και μαζί με τις υπόλοιπες οικογένειες, κυβερνούσαν ουσιαστικά το νησί. Από τα τέλη του 18ου αιώνα, η οικογένεια, αποτελώντας μέλος του Χιώτικου δικτύου, προέκτεινε τις εμπορικές συναλλαγές της σε ολόκληρη σχεδόν την Μεσόγειο καθώς και στον Εύξεινο Πόντο. Πλέον μιλάμε για τον Οίκο Σκαραμαγκά που είχε δικό του οικόσημο.

Οι Σκαραμαγκάδες, ήταν μια από τις ισχυρές οικογένειες της Χίου. Προς τα τέλη μάλιστα του 18ου και κατά το 19ο αιώνα συγκαταλέγονται ανάμεσα στις ισχυρότερες οικονομικά ομάδες Ελλήνων εμπόρων της διασποράς, έχοντας εγκαταστήσει και προεκτείνει τις επιχειρήσεις τους στα σημαντικότερα εμπορικά και ναυτιλιακά κέντρα της εποχής, όπως τα λιμάνια της δυτικής Ευρώπης (Μασσαλία, Λιβόρνο, Τεργέστη), στα μεγάλα βιομηχανικά κέντρα της Αγγλίας (Λονδίνο, Μάντσεστερ, Λίβερπουλ) και φυσικά στα αντίστοιχα κέντρα της Ανατολής (Σμύρνη, Κωνσταντινούπολη, Αλεξάνδρεια), της Μαύρης Θάλασσας (Οδησσός) και της Αζοφικής (Ταϊγάνιο, Ροστόφ επί του Ντον) κ.ά.

Το 1822 στην καταστροφή της Χίου η μεγάλη αυτή εμπορική οικογένειας φεύγει από την Χίο και έρχεται στην Σύρο μαζί με το ΠΡΩΤΟ ΚΥΜΑ ΤΩΝ ΧΙΩΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ. Η Οικογένεια Σκαραμαγκά μαζί με τις οικογένειες Ράλλη, Πετροκοκκίνου, Μαυροκορδάτου, Ροδοκανάκη και άλλες είναι ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΡΩΤΕΣ ΠΟΥ ΗΡΘΑΝ ΣΤΗ Σύρο ως πρόσφυγες.

Ο γνωστότερος της οικογένειας είναι ο Αμβρόσιος Σκαραμαγκάς. Στη Σύρο βρίσκουμε εγκατεστημένους τους Αμβρόσιο και Ευστράτιο Σκαραμαγκά. Μάλιστα πληροφορίες μας λένε ότι ο Αμβρόσιος είχε έρθει και πιο πριν στην Σύρο από την εποχή της έκρηξης της Ελληνικής Επανάστασης όπου ασχολιόταν με την εκποίηση πειρατικών λειών.

Επιπλέον βρίσκουμε και τους δύο στις αρχές τις δεκαετίας του 1830 να δραστηριοποιούνται στις αγοραπωλησίες και ναυπηγήσεις μεγάλων ιστιοφόρων στη Σύρο, ενώ αργότερα, κατά τις δεκαετίες 1860 και 1870, εντοπίζουμε τους Α.Π. Σκαραμαγκά και Γ. ή Γ.Π. Σκαραμαγκά, ιδιοκτήτες των ιστιοφόρων “Άγιος Νικόλαος” και “Λουκάς Σκαραμαγκά”, εκ των οποίων το πρώτο, μία γολέτα 85 τόνων. Ήδη από το 1885 οι Σκαραμαγκάδες κατείχαν και το ατμόπλοιο “Χίος”, 1.106 τόνων, ναυπηγημένο στη Σύρο το 1884. Ο ερχομός του 20ού αιώνα τούς βρήκε να κατέχουν αξιόλογο μερίδιο ανάμεσα στους Έλληνες εφοπλιστές του Λονδίνου, με σημαντική αυξητική τάση μέχρι το 1914.

Ο Αμβρόσιος εκτός του ότι ανήκε στην πάμπλουτη οικογένεια Σκαραμαγκά υπήρξε παράλληλα και ένθερμος Έλληνας αγωνιστής του 1821. Γεννήθηκε στην Χίο το 1790. Ανατράφηκε σύμφωνα με την πλούσια αστική επιμέλεια της οικογένειας του σπουδάζοντας στην φημισμένη σχολή του νησιού του, όπου τότε δίδασκε ο περίφημος Αθανάσιος Πάριος.

Με την έναρξη της Ελληνικής επανάστασης είδε τον πατέρα, τον θείο και τον γαμπρό του να κατακρεουργούνται από τους Τούρκου κατά την διάρκεια της αποτρόπαιης και φρικτής άλωσης, σφαγής και καταστροφής του νησιού. Ο Αμβρόσιος μαζί με την οικογένεια του έφυγε και διασώθηκε καταφεύγοντας στην Σύρο και εγκαταστάθηκε στην Ερμούπολη.

Ως Συριανός και Ερμουπολίτης πλέον επιδόθηκε σε αυτό που ήξερε πολύ καλά να κάνει από την Χίο. Το εμπόριο ενώ παράλληλα έλαβε ενεργό μέρος στην Ελληνικό αγώνα και συνέφερε οικονομικά μαζί με τους άλλους Ερμουπολίτες, κάνοντας δωρεές για την προμήθεια των απαραίτητων αγαθών για την συνέχιση της Ελληνικής Επανάστασης.

Μέσω των επιγαμιών εξάλλου, συνδέθηκαν με επιγαμίες σχεδόν με όλες τις σημαντικές οικογένειες του χιώτικου δικτύου (Ράλλης, Μαυρογορδάτος, Ροδοκανάκης, Πετροκόκκινος κ.α.) συνεχίζοντας το Χιώτικο Δίκτυο προς καλό όχι μόνο της Σύρου αλλά και ολόκληρου του νεοσύστατου Ελληνικού Κράτους μετά την επανάσταση του 1821.

Υπήρξε μέλος της τελευταίας εθνικής Συνέλευσης.

Έπειτα φεύγοντας από την Σύρο (δεν γνωρίζουμε ακριβή ημερομηνία) εγκαταστάθηκε ησυχάζοντας στην Αθήνα και τον Πειραιά, όπου απεβίωσε τον Νοέμβριο του 1864.

Η περιοχή της Αττικής που ονομάζεται Σκαραμαγκάς, ανήκει στο Χαϊδάρι. Για την ακρίβεια είναι ένας φυσικός όρμος βορειοδυτικά εσωτερικός του Σαρωνικού, επί της Αττικής και συγκεκριμένα ο νότιο-νοτιοανατολικός μυχός του Κόλπου της Ελευσίνας. Σκαραμαγκάς ονομάστηκε ολόκληρη η παραλία από τη λίμνη Κουμουνδούρου μέχρι το Πέραμα, αν και περιορίζεται στη χρήση από τις εγκαταστάσεις του Πολεμικού Ναυτικού. Το όνομά του το οφείλει στην ιστορική οικογένεια των Σκαραμαγκάδων στην ιδιοκτησία της οποίας είχε περιέλθει η περιοχή. Και ύστερα το δώρισε στο Ελληνικό κράτος.

Στην Περιοχή αναπτύχθηκε Ναυτική Πολεμική Βάση του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού καθώς και το Κέντρο Εκπαίδευσης ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ με ξεχωριστή διοίκηση και με έργο τον στρατονομικό έλεγχο της περιοχής του Ναυτικού Οχυρού ΣΚΑΡΑΜΑΓΚΑ και λειτουργούσες Στρατιωτικές ναυτικές Σχολές τις Ναυτιλίας /Κατεύθυνσης(Ν/Κ)-Πυροβολικού (Π/Β)-Ραδιοεντοπιστών(Ρ/Ε) και Μουσικών (ΜΟΥΣ).

Στον Σκαραμαγκά αναπτύχθηκαν τα πρώτα μεγαλύτερα ναυπηγεία της Ελλάδας από τον Έλληνα εφοπλιστή Σταύρο Νιάρχο, όπου είναι τα σημερινά Ελληνικά Ναυπηγεία Σκαραμαγκά. Επίσης στην ίδια περιοχή υφίσταται η ομώνυμη πόλη Σκαραμαγκάς Αττικής καθώς και η Ναυτική Ακαδημία Σκαραμαγκά, Μηχανικών Εμπορικού Ναυτικού.

Στο σχεδόν εγκαταλελειμμένο Μαυσωλείο του Αγίου Γεωργίου στην Σύρο υπάρχουν οι εντυπωσιακοί τάφοι των Εν Σύρω μελών της Οικογένειας Σκαραμαγκά.

ΠΗΓΗ: http://www.tapantareinews.gr/2022/03/blog-post_88.html