Η πιο δυσάρεστη επιστηµονική αποστολή όλων των εποχών

Αν αναζητείτε την πιο δυσάρεστη επιστημονική αποστολή όλων των εποχών, δύσκολα θα βρείτε πιο ενδεδειγµένη από αυτήν που οργάνωσε η Γαλλική Βασιλική Ακαδηµία των Επιστηµών το 1735 στο Περού.

Επικεφαλής της ήταν ένας υδρολόγος, ο Pierre Bouguer, κι ένας στρατιωτικός-µαθηµατικός, ονόµατι Charles Marie de La Condamine. Αποτελούνταν από επιστήµονες και τυχοδιώκτες που ταξίδεψαν στο Περού µε σκοπό να κάνουν µετρήσεις αποστάσεων στις Άνδεις µε τη µέθοδο του γεωδαιτικού τριγωνισµού.

Ήταν η εποχή που οι άνθρωποι είχαν καταληφθεί από τη µανία να κατανοήσουν τη Γη – να προσδιορίσουν την ηλικία της, τη µάζα της, τη θέση της στο διάστηµα και την προέλευσή της. Ο στόχος της γαλλικής αποστολής ήταν να συµβάλει στον υπολογισµό της περιµέτρου του πλανήτη µετρώντας το µήκος µιας µοίρας µεσηµβρινού (δηλαδή το 1/360 της συνολικής περιφέρειας της).

Ξεκινώντας από το Γιαρούκι, κοντά στο Κίτο, κινήθηκαν κατά µήκος ενός τόξου που κατέληγε στην Κουένκα του σηµερινού Εκουαδόρ, διασχίζοντας µια απόσταση 320 περίπου χιλιοµέτρων. Τα πράγµατα άρχισαν να πηγαίνουν στραβά από την πρώτη στιγµή, µερικές φορές δε οι κακοδαιµονίες ήταν θεαµατικές. Στο Κίτο, οι επισκέπτες εξόργισαν µε κάποιον τρόπο τους ντόπιους, ώστε το πλήθος τούς έδιωξε από την πόλη πετροβολώντας τους. Λίγο αργότερα, ο γιατρός της αποστολής δολοφονήθηκε εξαιτίας µιας παρεξήγησης για µια γυναίκα. Ο βοτανολόγος τρελάθηκε. Άλλοι πέθαναν από πυρετούς ή από πτώσεις. Ο τρίτος στην ιεραρχία της αποστολής, κάποιος Jean Godin, το έσκασε µε ένα κορίτσι δεκατριών ετών και κανένας δεν κατάφερε να τον πείσει να επιστρέψει.

Κάποια στιγµή η οµάδα αναγκάστηκε να σταµατήσει τις εργασίες της επί οκτώ µήνες, µέχρι ο La Condamine να µεταβεί στη Λίµα και να ρυθµίσει ένα πρόβληµα σχετικά µε τις άδειες παραµονής τους. Εν καιρώ, αυτός και ο Bouguer έπαψαν να µιλάνε ο ένας στον άλλο και αρνούνταν να συνεργαστούν. Οπουδήποτε κι αν πήγαινε η πολύπαθη οµάδα, ερχόταν αντιµέτωπη µε τη βαθιά καχυποψία των αρχών, που δυσκολεύονταν να πιστέψουν πως µια οµάδα γάλλων επιστηµόνων θα ταξίδευε στην άλλη άκρη της Γης για να τη µετρήσει. Φαινόταν παράλογο.

Δυόµισι αιώνες αργότερα, το εύλογο ερώτηµα παραµένει: γιατί οι Γάλλοι δεν έκαναν τις µετρήσεις τους στη Γαλλία αντί να παιδεύονται και να ταλαιπωρούνται στις Άνδεις;

Η απάντηση έγκειται εν µέρει στο ότι οι επιστήµονες του δέκατου όγδοου αιώνα –ειδικότερα οι γάλλοι επιστήµονες– σπάνια έκαναν κάτι µε απλό τρόπο αν υπήρχε µια παράλογα απαιτητική εναλλακτική λύση· επιπροσθέτως, υπήρχε και ένα πρακτικό πρόβληµα που ξεκίνησε µε τον άγγλο αστρονόµο Edmond Halley, πολλά χρόνια πριν ο Bouguer και ο La Condamine ονειρευτούν καν να µεταβούν στη Νότια Αµερική, πόσω µάλλον πριν έχουν σοβαρό λόγο να το πράξουν.

Επέλεξαν τις Άνδεις γιατί χρειάζονταν µετρήσεις κοντά στον ισηµερινό, ώστε να διαπιστώσουν εάν πράγµατι υπήρχε εκεί διαφορά στη σφαιρικότητα, αλλά και γιατί σκέφτηκαν ότι πάνω στα βουνά θα είχαν απρόσκοπτες ευθείες παρατήρησης. Στην πραγµατικότητα, τα βουνά του Περού είναι για τόσο µεγάλα διαστήµατα βυθισµένα στα σύννεφα, που συχνά η οµάδα χρειαζόταν να περιµένει ολόκληρες εβδοµάδες για να εξασφαλίσει µόλις µία ώρα ατµοσφαιρικής διαύγειας για τις µετρήσεις της.

Επιπλέον, είχαν επιλέξει µια από τις πιο δύσβατες περιοχές της Γης. Οι Περουβιανοί την ονοµάζουν muy accidentado –«γεµάτη ατυχήµατα»– και είναι ακριβώς αυτό. Οι Γάλλοι δεν είχαν µόνο να αναρριχηθούν σε µια από τις δυσκολότερες οροσειρές του κόσµου –δύσβατες ακόµα και για τα µουλάρια–, αλλά, για να φτάσουν στις εν λόγω οροσειρές, έπρεπε και να διαβούν ανταριασµένα ποτάµια, να ανοίξουν δρόµο µέσα από ζούγκλες, να διασχίσουν χιλιόµετρα ολόκληρα βραχώδους ερήµου. Στη συντριπτική τους πλειοψηφία, δε, αυτές οι περιοχές ήταν αχαρτογράφητες και µακριά από οποιαδήποτε πηγή ανεφοδιασµού.

Αν µη τι άλλο, πάντως, οι Bouguer και La Condamine ήταν πεισµατάρηδες, οπότε επέµειναν στην αποστολή τους επί εννιάµισι ατέρµονα, ζοφερά χρόνια, κάτω από τον καυτό ήλιο. Λίγο πριν ολοκληρώσουν την αποστολή τους, πληροφορήθηκαν ότι µια δεύτερη γαλλική οµάδα, που έκανε µετρήσεις στη βόρεια Σκανδιναβία (και αντιµετώπιζε τις δικές της αναποδιές, από αδιάβατους βάλτους µέχρι επικίνδυνα παγόβουνα), είχε ανακαλύψει ότι µία µοίρα έχει όντως µεγαλύτερο µήκος στους πόλους, όπως ακριβώς ισχυριζόταν ο Νεύτων. Αν η Γη µετρηθεί στον ισηµερινό αντί για κοντά στους πόλους, βγαίνει 43 χιλιόµετρα παχύτερη.

Οι Bouguer και La Condamine είχαν λοιπόν αφιερώσει κάπου µία δεκαετία εργαζόµενοι για να βρουν ένα αποτέλεσµα το οποίο ήταν αντίθετο µε τις προσδοκίες τους, και τώρα µάθαιναν ότι δεν ήταν καν οι πρώτοι που το βρήκαν. Ολοκλήρωσαν ράθυµα την τοπογραφική µελέτη τους, η οποία επαλήθευσε ότι η πρώτη γαλλική οµάδα είχε δίκιο. Ύστερα, δίχως να µιλούν ο ένας στον άλλο, επέστρεψαν στην ακτή και επιβιβάστηκαν σε διαφορετικά πλοία για να επιστρέψουν στην πατρίδα.

ΠΗΓΗ: https://antikleidi.com/2022/06/16/bill-bryson-earth/

από το βιβλίο του Bill Bryson – Μικρή ιστορία περί των πάντων (σχεδόν)