Μέσα στην Παγκόσμια Τράπεζα Σπόρων στο Σβάλμπαρντ βρίσκεται “αποθηκευμένη” η ιστορία και το μέλλον της γεωργίας
Βαθιά στα έγκατα ενός παγωμένου βουνού σε ένα νησί πάνω από τον Αρκτικό Κύκλο μεταξύ της Νορβηγίας και του Βόρειου Πόλου βρίσκεται ένας πόρος ζωτικής σημασίας για το μέλλον της ανθρωπότητας. Δεν περιέχει άνθρακα, πετρέλαιο ή άλλα πολύτιμα ορυκτά, μα σπόρους.
Εκατομμύρια από αυτά τα μικροσκοπικά καφέ σποράκια, από περισσότερες από 930.000 ποικιλίες τροφίμων, αποθηκεύονται στην Παγκόσμια Τράπεζα Σπόρων στη Σπιτσβέργη, μέρος του αρχιπελάγους Σβάλμπαρντ της Νορβηγίας.
Πρόκειται ουσιαστικά για μια τεράστια θυρίδα ασφαλείας, που φιλοξενεί τη μεγαλύτερη συλλογή γεωργικής βιοποικιλότητας στον κόσμο. «Μέσα σε αυτό το κτήριο υπάρχουν 13.000 χρόνια αγροτικής ιστορίας», λέει ο Brian Lainoff, επικεφαλής συντονιστής συνεργασιών του Crop Trust, που διαχειρίζεται το θησαυροφυλάκιο, καθώς ανοίγει την τεράστια ατσάλινη πόρτα που οδηγεί μέσα στο βουνό.
Θα ήταν δύσκολο να βρεις ένα μέρος πιο απομακρυσμένο από την παγωμένη ερημιά του Σβάλμπαρντ. Είναι το πιο βόρειο μέρος που μπορείτε να πετάξετε με μια εμπορική αεροπορική εταιρεία, και εκτός από την κοντινή πόλη Λόνγκγιαρμπιεν (Longyearbyen), είναι μια τεράστια λευκή έκταση παγωμένου κενού.
Η Παγκόσμια τράπεζα σπόρων του Σβάλμπαρντ έχει ονοματίσει το θησαυροφυλάκιο “Η Ημέρα της Κρίσης” (Doomsday), το οποίο φυλάσσει ένα απόθεμα σπόρων για χρήση σε περίπτωση αποκαλυπτικού γεγονότος ή παγκόσμιας καταστροφής. Αλλά είναι οι μικρότερες καταστροφές που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα κάθε μέρα, ο κύριος λόγος που σχεδιάστηκαν αυτά τα θησαυροφυλάκια σε όλο τον κόσμο.
Με την ευκαιρία αυτή, δείγματα από την Ινδία, το Πακιστάν και το Μεξικό κατατέθηκαν μαζί με σπόρους από τη Συρία, στην οποία οι πολίτες της ζουν τη δική τους αποκάλυψη. «Υπάρχουν μεγάλες και μικρές καταστροφές σε όλο τον κόσμο κάθε μέρα. Γενετικό υλικό χάνεται σε όλο τον κόσμο», λέει η Marie Haga, εκτελεστική διευθύντρια του Crop Trust.
Κοντά στην είσοδο της εγκατάστασης, θα βρείτε μια ορθογώνια σφήνα από σκυρόδεμα που προεξέχει έντονα στο χιονισμένο τοπίο, και το παρατσούκλι “Ημέρα της Κρίσης” φαίνεται ξαφνικά παράδοξα εύστοχο. Ακριβώς λόγω της απομακρυσμένης του θέσης επιλέχθηκε το Σβάλμπαρντ ως η θέση του θησαυροφυλακίου. «Είναι μακριά από τις περιοχές της γης όπου συναντάς πόλεμο και τρόμο. Βρίσκεται σε ασφαλές μέρος», λέει ο Bente Naeverdal, διαχειριστής ακινήτων που επιβλέπει την καθημερινή λειτουργία του θησαυροφυλάκιου.
Ο μόνος γείτονάς του είναι ένα παρόμοιο αποθετήριο θαμμένο μακριά από τους κινδύνους του κόσμου: το Arctic World Archive, το οποίο στοχεύει στη διατήρηση δεδομένων για τις κυβερνήσεις και τα ιδιωτικά ιδρύματα του κόσμου. Άνοιξε βαθιά σε ένα κοντινό ορυχείο.
Η είσοδος οδηγεί σε ένα μικρό θορυβώδες δωμάτιο που μοιάζει με σήραγγα. Εδώ βρίσκονται τα συστήματα ψύξης ώστε να διατηρείται σταθερή η θερμοκρασία μέσα στο θησαυροφυλάκιο. Μια ακόμα πόρτα οδηγεί σε μια φαρδιά φωτιζόμενη τσιμεντένια σήραγγα που οδηγεί 130 μέτρα κάτω στο βουνό. Στο τέλος αυτού του διαδρόμου υπάρχει ένας θάλαμος, ένα πρόσθετο στρώμα ασφαλείας για την προστασία των θησαυρών που περιέχουν τους σπόρους.
Υπάρχουν τρεις θόλοι στο τέλος του θαλάμου, αλλά μόνο ένας χρησιμοποιείται αυτήν τη στιγμή και η πόρτα του είναι καλυμμένη με ένα παχύ στρώμα πάγου, υπονοώντας τις χαμηλές θερμοκρασίες στο εσωτερικό του. Εδώ, οι σπόροι αποθηκεύονται σε αλουμινένια δοχεία συσκευασμένα σε κενό και σε δοκιμαστικούς σωλήνες σε μεγάλα κουτιά που στοιβάζονται τακτοποιημένα σε ράφια από το δάπεδο μέχρι την οροφή. Έχουν πολύ μικρή χρηματική αξία, αλλά τα κουτιά δυνητικά κρατούν τα κλειδιά για το μέλλον της παγκόσμιας επισιτιστικής ασφάλειας.
Τα τελευταία 50 χρόνια, οι γεωργικές πρακτικές έχουν αλλάξει δραματικά, με την τεχνολογική πρόοδο να επιτρέπει τη μεγάλης κλίμακας φυτική παραγωγή. Όμως, ενώ οι αποδόσεις των καλλιεργειών έχουν αυξηθεί, η βιοποικιλότητα έχει μειωθεί σε σημείο που τώρα μόνο περίπου 30 καλλιέργειες παρέχουν το 95% των αναγκών του ανθρώπου σε τροφή και ενέργεια. Μόνο το 10% των ποικιλιών ρυζιού που χρησιμοποιούσε η Κίνα τη δεκαετία του 1950 εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται σήμερα, για παράδειγμα. Οι ΗΠΑ έχουν χάσει πάνω από το 90% των ποικιλιών φρούτων και λαχανικών τους από το 1900. Αυτή η μονοκαλλιέργεια της γεωργίας αφήνει τα αποθέματα τροφίμων πιο επιρρεπή σε απειλές όπως ασθένειες και ξηρασία.
Η κατασκευή της Ημέρας της Κρίσης κόστισε 8 εκ. αμερικανικά δολάρια και χρηματοδοτήθηκε από τη Νορβηγική κυβέρνηση. Διοικείται μετά από τριμερή συμφωνία της Νορβηγικής κυβέρνησης, του διεθνούς οργανισμού Global Crop Diversity Trust και του Κέντρου Γενετικών Πόρων των Σκανδιναβικών χωρών.
Δεν χρειάζεται να ψάξετε πολύ για να ανακαλύψετε τις θυσίες που έγιναν για να διατηρηθούν ασφαλείς αυτοί οι πυρήνες αναπαραγωγής. Ένα από τα πιο σημαντικά ιστορικά κοιτάσματα σπόρων μέσα στο νορβηγικό θησαυροφυλάκιο προέρχεται από μια συλλογή του Ερευνητικόυ Ινστιτούτου Vavilov της Αγίας Πετρούπολης, η οποία αποτέλεσε μια από τις πρώτες συλλογές στον κόσμο. Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας του Λένινγκραντ, περίπου δώδεκα επιστήμονες εγκλωβίστηκαν στο δωμάτιο που περιείχε τους σπόρους για να τους προστατεύσουν από τους πεινασμένους πολίτες και τον γύρω γερμανικό στρατό.
Καθώς η πολιορκία συνεχιζόταν, ορισμένοι από αυτούς πέθαναν τελικά από την πείνα. Παρά το γεγονός ότι ήταν περιτριγυρισμένοι από σπόρους και φυτικό υλικό, αρνούνταν σθεναρά να σωθούν τρώγοντας κάποιους από τους αποθηκευμένους σπόρους – τέτοια ήταν η πεποίθησή τους για τη σημασία των σπόρων. Η ανάκαμψη της Ρωσίας μετά τον πόλεμο, και το μέλλον της ανθρωπότητας ενδεχομένως να στηριζόταν στην συλλογή που προστάτευαν. Ένας από τους επιστήμονες, ο Ντμίτρι Ιβάνοφ, λέγεται ότι πέθανε περιτριγυρισμένος από σακουλάκια με ρύζι.
Σε μια εποχή αυξημένων γεωπολιτικών εντάσεων και αβεβαιότητας, το θησαυροφυλάκιο του Σβάλμπαρντ είναι μια ασυνήθιστη και ελπιδοφόρα κίνηση στη διεθνή συνεργασία για το καλό της ανθρωπότητας. Οποιοσδήποτε οργανισμός ή χώρα μπορεί να στείλει σπόρους σε αυτήν και δεν υπάρχουν πολιτικοί ή διπλωματικοί περιορισμοί. Κόκκινα ξύλινα κουτιά από τη Βόρεια Κορέα βρίσκονται δίπλα σε μαύρα κουτιά από τις ΗΠΑ. Στον επόμενο διάδρομο, κουτιά με σπόρους από την Ουκρανία βρίσκονται πάνω από σπόρους από τη Ρωσία. «Είναι κρύα και ασφαλή εκεί πάνω, και αυτό είναι το μόνο που έχει πραγματικά σημασία».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου